پوكي استخوان يعني كم شدن قوام و كيفيت استخوان؛ اين بيماري شايعترين بيماري اسكلتي در بشر است. هرچه سن افراد بالا ميرود شيوع اين بيماري بيشتر ميشود. در خانمها بعد از سن يائسگي احتمال ايجاد اين بيماري بهسرعت زياد ميشود، به طوري كه بعداز 50 سالگي حدود 40درصد زنان دچار اين بيماري هستند.
اين بيماري هيچ گونه علائمي مثل درد يا نشانههاي ديگر ندارد، به همين دليل اين بيماري به بيماري خاموش معروف است.
اما عليرغم اين خاموشي، استخوان پوك با كمترين ضربه شكسته ميشود. شكستگي مهرهها در اين بيماري خيلي آسان رخ ميدهد. بلندكردن يك جسم كمي سنگين، خمشدن زياد يا حتي عطسه شديد ميتواند باعث شكستگي مهرهها شود.
اين شكستگيها در ابتدا كم سرو صداست و تنها ميتواند فرد را دچار كمردرد كند، اما در دراز مدت بسته به محل شكستگي ميتواند باعث محدوديت تنفسي (مهرههاي سينهاي) يا بيماري گوارشي (مهرههاي شكمي) شود.
يكي ديگر از شكستگيهاي رايج درافراد مسن مبتلا به پوكي استخوان، شكستگي قسمت بالايي استخوان ران (داخل لگن) است كه به دليل افتادن مستقيم روي ران رخ ميدهد. تنها راه درمان اين شكستگي عمل جراحي است كه با روشهاي جديد موفقيت خوبي دارد، اما عوارض جراحي در فرد مسن و مشكلات بعد از عمل مثل لخته شدن خون در پاها وجود خواهد داشت.
متاسفانه بسياري از بيماران دچار اين نوع شكستگي، زمينگير شده و در سالهاي باقي مانده عمر از فعاليتهاي عادي محروم ميشوند.
بايد بدانيم فعاليت ورزشي به خصوص در سنين كودكي و جواني باعث افزايش ميزان اوج استحكام استخواني خواهد شد و به اين ترتيب در سنين پيري كه تراكم استخوان رو به افول ميرود، پوكي استخوان ديرتر ايجاد خواهد شد. مصرف كلسيم و ويتامين دي به ميزان كافي در تمام سنين از كودكي تا پيري نيز يكي از راههاي بالا بردن تراكم استخوان است.
از آنجا كه عمده شكستگيها درافراد مسن مبتلا به پوكي استخوان به دليل زمين خوردن رخ ميدهد، افرادي كه فعاليت بدني خوبي دارند، علاوه بر اينكه ايجاد اين بيماري را به تاخير مياندازند، از طرفي كمتربه زمين ميافتند و بدينترتيب شيوع شكستگي در آنان بسيار كمتر است.
در افرادي كه در معرض اين بيماري هستند مثل زنان بالاي 65 سال، افرادي كه به مدت طولاني كورتون مصرف ميكنند و يا افراد مسن با سابقه شكستگي بايد تراكم استخوان اندازهگيري شود و در صورت اثبات بيماري، درمان دارويي، مصرف كلسيم و ويتامين دي توصيه ميشود.
حمايت افراد خانواده از بيماران دچار پوكي استخوان و برطرف كردن شرايط خطرناك براي زمين خوردن مثل نزديك بودن توالت به تختخواب، روشن بودن فضا و يا ليز نبودن پلهها نيز در كاهش شكستگيها اهميت اساسي دارد.
دكتر رضا كريمي
متخصص بيماريهاي داخلي