همه چیز در مورد آدامس (chewing gum) این کوچولوی خوشمزه... خوب یا بد؟

در کل جویدن آدامس برای دندانهای شما خوب بوده و توصیه میشود.

فرض کنید شما در شرایطی هستید که به خمیر دندان و مسواک دسترسی ندارید، در این صورت بهترین انتخاب دوم برای تمیز کردن دندانهای شما، جویدن یک آدامس خواهد بود! البته یک عامل محدود کننده نیز وجود داشته و آن شیرینی (مواد قندی) داخل آدامس است. پس اگر شما آدامس را فقط تا زمانی که شیرینی آن باقی می ماند بجوید نه تنها سودی نکرده بلکه دندانهای خود را در معرض یک عامل بسیار مهاجم و مخرب یعنی مواد قندی قرار داده اید! پس سعی کنید که پس از از بین رفتن شیرینی باز هم به جویدن ادامه دهید (20 دقیقه)، در این صورت منافع جویدن بیشتر خواهد بود و به دندانها کمک کرده اید تا تمیز شوند.

آدامس ماده ای غیر قابل هضم میباشد پس حتی لامکان از خوردن آن جلوگیری کنید! همانطور که اشاره شد خود پایه آدامس پوسیدگی ایجاد نکرده و یا باعث گسترش آن نمیشود. جویدن آدامس از دو جهت کمک کننده است:

1-     بطور مکانیکی به علت تماس متناوب با دندان، باعث تمیز شدن سطح دندان میشود.

2-  محرکی بسیار عالی برای ترشح بیشتر بزاقبوده که این مورد از بهترین فوائد جویدن آدامس بوده و بسیار ارزشمند است.

بزاق یک ترکیب خیلی خفن در دهان ماست! به طور خلاصه، بزاق علاوه بر آنزیمهایی که برای تجزیه و هضم (اولین مرحله هضم غذا در دهان توسط بزاق است) غذا دارد، حاوی آنتی بادی هایی برای مقابله با انواع عوامل مهاجم (باکتری ها، قارچها و ...) دارد. بزاق حاوی بافرهایی برای خنثی کردن اسیدها بوده و همچنین مواد معدنی آن به بازسازی نواحی از دندان که اسید به آن حمله کرده بسیار کمک کننده است. این کمک به روند بازسازی (رمینرالیزاسیون یا دوباره معدنی شدن) از وظایف مهم بزاق است. در نتیجه وقتی شما آدامس را میجوید، بزاق شما بیشتر ترشح شده و ترشح بزاق بیشتر یعنی کمک به بهداشت دهان بیشتر! در صورت نبودن امكان مسواك زدن، جويدن آدامس كمك‌كننده بوده ولی جایگزین مسواک نیست. حداقل زمان لازم برای بروز آثار مثبت جويدن آدامس بيست دقيقه است. در این صورت سعی کنید آدامس را با تمام دندانها بجوید.

آدامس بدون قند تأثيرات مثبت فراوانی در حفظ سلامت دندان‌ها دارد، بدين معنی كه ميزان ترشحات بزاقی را در طی عمل جويدن بالا برده و از خاصيت اسيدیپلاك‌های مخرب دندان‌ها ميیكاهد. بر اساس مطالعات متعدد در این زمینه، آدامس میتواند در كنار مواد ديگر محافظ دندان‌ها، از پوسيدگی آنها جلوگيری كند. آدامس در صنعت و در اقتصاد صنایع شیرینی سازی نقش مهمی دارد. شکر موجود در برخی از آدامس ها، ایجاد و ادامه روند پوسیدگی دندان را تسریع میکند، در حالی که تحقیقات نشان داده است که جویدن آدامسهای بدون شکر (sugar-free gum) پس از صرف غذا، نه تنها اثری مخرب نداشته و حتی همانطور که اشاره شد احتمال ایجاد پوسیدگی را کاهش میدهد.

دقت کنید که از آدامسهایی استفاده کنید که بدون شکر بوده (sugar-free) و حاوی زایلیتول (xylitol) باشد، این ترکیب احتمالا از روند ایجاد حفره پوسیدگی جلوگیری میکند.همچنین جویدن آدامسهایی با ترکیبات بیکربنات (bicarbonate) نیز مفید است چرا که این ترکیب نیز از فعالیت باکتری های پوسیدگی زا جلوگیری میکند. توصیه میکنم كه در كنار نخ دندان و مسواك زدن مرتب دندان‌ها با خمير دندان حاوي فلورايد، آدامس هم بجوید! این عمل ميتواند نقش مفيدی در حفظ سلامت دهان و دندان ايفا كند.

 برای شیرین کردن آدامسهای بدون قند، به آنها شیرین کننده های غیر قندی اضافه میکنند. این مواد طعمی شیرین داشته و توسط باکتری های پوسیدگی زا قابل استفاده نمیباشند. از جمله این شیرین کننده ها: ایزومالت، زایلیتول، سوربیتول، آسپارتام و مالتیتول (isomalt، xylitol، sorbitol، aspartame و maltitol) میباشند. البته مصرف بیش از حد این ترکیبات اثرات ناخوشایند گوارشی داشته و این آدامسها نباید بیش از حد مصرف شوند.

جالب است بدانید که طبق تحقیقات، جویدن آدامس باعث افزایش حافظهنیز میشود! روانشناسان انگلیسی دریافتند افرادی که در امتحان آدامس میجوند نسبت به آنها که آدامسی نمیجوند، موفقیت بیشتری دارند. البته جویدن آدامس در سریعتر کردن بازیابی حافظه نقشی نداشت. محققین دلیل این موفقیت را در افراد آدامسی (!)، افزایش میزان ضربان قلب و متعاقب آن افزایش خونرسانی به مغز میدانند.

به کنکوری های عزیز توصیه میکنم که در کنکورهای آزمایشی چند مرتبه این روش رو امتحان کنید، البته اگر تمرکزتان بهم  خورد این کار رو نکنید. دانشجویان و سایر افرادی هم که درس میخوانند، موقع مطالعهحتما آدامسو امتحان کنید، شیرینی آدامس هم باعث میشود که گلوکز بیشتری در جریان خون باشد و شاداب تر و با نشاط تر به مطالعه بپردازید.

علاوه بر این جویدن آدامس در احساسات شدیدمثل مواقع پر هیجان و عصبانیت نیز به آرام کردن اعصاب کمک زیادی میکند. شاید دقت کرده باشید که بعضی از مربیان فوتبال روی نیمکت همیشه در حال جویدن آدامس هستند!

انستیتو علوم Wrigleyاستفاده از آدامس را برای کاهش پوسیدگی، کمک کننده به گرفتن رژیم غذایی، افزایش تمرکز و کاهش استرس پیشنهاد میکند.

عمل مکانیکی جویدن آدامس (حرکات متناوب فک و عضلات) از ایجاد ناراحتی و تغییرات فشار هوا گوش میانی یا به اصطلاح "گوش گرفتگی" نیز جلوگیری میکند. بهمین دلیل در سفرهای طولانی مدت با هوایی برای جلوگیری از این حالت جویدن آدامس توصیه میشود. "گرفتن گوش" به علت اختلاف فشار در دو طرف پرده صماخ ایجاد میشود. در حالت عادی فشار دو طرف پرده گوش یکسان بوده و شیپور استاش وظیفه تنظیم فشار در پشت پرده را بر عهده دارد.

عده از افراد با جویدن آدامس خود را وادار برای ترک سیگارمیکنند. البته آدامسهای مخصوص این افراد نیز در داروخانه ها موجود میباشد که حاوی مقادیری نیکوتین میباشد تا وابستگی فرد به سیگار کمتر شده و ترک سیگار راحت تر باشد.

گروهی از جراحان فک و صورت و ارتودنتیست ها عقیده دارند که جویدن آدامس میتواند منجر به بروز مشکلاتی در مفصل گیجگاهی فکی (TMJ، Temporo-Mandibular Joint) شود و به افراد توصیه میکنند در صورتی که با جویدن آدامس دچار سردرد، خستگی عضلات یا درد در فک و مفصل فکی میشوند، از جویدن آدامس خودداری کنند.

آدامسها را از نظر جنس و قوامآدامس ميتوان به دو دسته تقسيم كرد: 

۱- آدامسهای بادكنكی: كه قوام سفت و محكمی دارند و حين فشرده شدن ميان دندانها، هميشه يك لايه حتي نازك از آنها ميان دندانها باقي مي ماند. جويدن اين نوع آدامس براي مفصل فكی (TMJ) مناسب نيست و آن را دچار آزردگی و درد میكند. زيرا ساختار مفصل فكي شما دوست دارد كه حين جويدن غذا، دندانها به طور كامل روي هم قرار گيرند و هيچ ماده ای، اعم از ماده غذا يا يك ترميم بلند، ميان سطوح جونده دندانها فاصله نيندازد.

۲- آدامسهاي غير بادكنكی: كه قوام نرمي دارند و حين جويدن، به راحتی از ميان دندانها فرار كرده و حجمی از آن، روی سطح جونده دندانها باقی نمی ماند

تأثير آدامس در جلوگيری از خشكی دهان:

افرادی كه دچار عارضه ی خشكی دهان یا زروستومیا (xerostomia)هستند، به دليل كمبود ميزان ترشحات بزاقی و در نتیجه اسيدی تر بودن محیط دهانشان، مکرر به پوسيدگی دندان مبتلا میشوند. به اين گروه توصيه میشود كه با استفاده از جویدن آدامس های بدون شکر (بهتر است xylitol و bicarbonate هم داشته باشد) ميزان ترشحات بزاقي خود را افزايش دهند. ورزش کاران نیز در هنگام فعالیت زیاد احساس خشکی دهان میکنند که جویدن آدامس حین فعالیت بطور چشم گیری از این حالت پیشگیری میکند.

بهترين نوع آدامس:

باز هم تکرار میکنم که همیشه سعی کنید از آدامس بدون شکر استفاده کنید. این آدامسها با مارکهای مختلفی در بازار ایران نیز یافت میشوند. مانند Relax، Orbit، Xlear – Spry، Extra، ٍEclipse، Tridentو ... متاسفانه از وجود و تولید آدامس های بدون قند ساخت ایران اطلاعی ندارم.  كودكان بالاي 5 سال مي‌توانند از انواع مختلف آدامس استفاده كنند. بهتر است به جاي توجه به اسم و قيمت آدامس، به نوع و كيفيت آن دقت كنید. بر طبق نتايج به دست آمده از پژوهش‌هاي علمی، سقزبهترين نوع آدامس است. اضافه كردن درصد بالايی شكر و مواد طعم‌دهنده به آدامس باعث كاهش كيفيت و حتی زيان‌آور شدن اين ماده می‌شود.

 حالا با وجود تمام نكاتي كه اشاره شد، تكليف كودكانمان چه مي شود؟ آيا بايد آنها را همچنان از جويدن آدامس منع كرد؟ مهمترين دغدغه خاطره ی كه شما به عنوان پدر و مادر، در مورد مواد غذايی كه فرزندانتان مصرف مي كنند، بايد داشته باشيد، وجود يا نبود خاصيت پوسيدگی زايی آنهاست. با اين تفسير، جويدن آدامس اگر هيچ فايده ای برای سلامت دندان كودكانتان نداشته باشد، هيچ گونه ضرری هم نخواهد داشت؛ حتي جويدن آن در مقايسه با مصرف مواد شيرين و پوسيدگي زايي چون شكلات بسيار مطلوبتر است. اگر چه براي هر دو اين مواد، جايگزينهای مفيدتر و مناسبتري مانند دانه های روغنی و خشك بار وجود دارد كه علاوه بر خاصيت ضد پوسيدگی، انرژی زا نيز هستند.

ترشح بزاق در دهان (مثلا متعاقب جویدن آدامس)، معده را تحريك و آماده پذيرش غذا می كند. از این رو اگر ازجمله افرادی هستيد كه رژيم غذايی دارند بايد بدانيد كه جويدن آدامس موجب بروز احساس گرسنگی و ميل به خوردن می شود. از همين رو بايد حتی الامکان از جويدن آدامس پرهيز كنيد. البته بر عکس در عده ای افراد جویدن آدامس به آنخها در نخورن غذا و لاغر شدن نیز کمک میکند! پس در این مورد این خود شما هستید که تصمیم باید بگیرید.

تاریخچه ی آدامس:

آدامس از زمانهای بسیار قدیم بصورتهای مختلفی در بین فرهنگ های گوناگون رواج داشته که قدیمیترین آدامسها برمیگردد به یونانیان باستان. یونانیان باستان از صمغ درخت بنه یا درخت چاتلنغوش (mastic tree & shrub) به عنوان ماده ای جویدنی (مثل آدامس) استفاده میکردند. سالها در هندوستان، جویدن گیاهان مخدر ضعیف لذت بخش بود. در بسیاری از فرهنگ ها آدامس به شکل گیاهانی جویدنی، الیاف و صمغ گیاهان استفاده میشد. سرخپوستان آمریکا عصاره و صمغ درخت spruce(فکر کنم صنوبر!) را میجویدند. مهاجرین انگلیسی هم سه سوته این تجربه رو از سرخپوستان یاد گرفتند و آدامس را تولید کردند (spruce gum).در سالهای 1850، آدامسهایی از پارافین ساخته شدند که به سرعت محبوبیت وسیعی پیدا کردند. آدامس مدرن به معنی امروزی اولین بار در سال 1860 با ورود chicle از مکزیک به عنوان جزء لاستیکی تولید شد (ماده ای شیری که از درخت sapodillaبدست می آید). آدامسهای تولید شده از chicle بافتی نرم تر و توانایی نگهداری طعم را بیشتر داشتند. البته بیشتر کمپانی های تولید کننده آدامس به علت فراوانی بیشتر و قیمت ارزانتر مواد سنتزی به این مواد روی آوردند.

البته توجه کنید که بعضی از مردم و اطرافیان ما، جویدن آدامس را به دلایل زیر آزار دهنده و ناخوشایند میدانند:

- جویدن آدامس با دهان باز!

- دیدن جویدن و حرکت مدام فک افراد بصورتی که بدون اینکه چیزی بخورند یا قورت دهند فکشان در حال حرکت است. این مورد بخصوص برای اساتید سر کلاس درس صدق میکند (بعضا لطف میکنند و اون رو با نشخوار گاو مقایسه میکنند!).

- شنیدن و گوش دادن به صحبت افرادی که هنگام صحبت کردن، آدامس میجوند و کلام آنها غیر واضح و غیر قابل فهم میشود برای اکثر افراد آزار دهنده است.