قمپز در کردن
آدمی ذاتا خوش دارد که از خود تعریف کند و به بعضی از اعمال و رفتار خود جنبهی شاهکار وپهلوانی بدهد و گمان میبرد اگرحرفهای گنده بزند وکارهای مهمی را بر خلاف حقیقت به خود نسبت دهد حقیقت مطلب همیشه مکتوم میماند و رازش از پرده بیرون نمیافتد
در حالی که چنین نیست و قیافهی حقیقی این گونه افراد مغرور و خودخواه به زودی نمودار میگردد.
اینجاست که حاضران مجلس وشنوندگان به یکدیگر چشمک میزنند و میگویند : «یارو قمپز در میکند» یعنی حرفهایش توخالی است، پایه و اساسی ندارد. بشنو وباور مکن.
خلاصه قمپز در کردن به گفتهی علامه دهخدا به معنی : «دعاوی دروغین کردن، بالیدن نابجا و فخر و مباهات بیمورد کردن» است.
اگرچه قُمپوز لغت ترکیای است و در لغتنامهی دهخدا به معنی آلتی موسیقی از ذوات الاوتار است اما بر اثر تحقیقات ومطالعات کافی، قمپوز توپی بود کوهستانی و سرپر به نام «قمپوز کوهی» که دولت امپراطوری عثمانی در جنگهای با ایران مورد استفاده قرار میداد. این توپ اثر تخریبی نداشت زیرا گلوله در آن به کار نمیرفت بلکه مقدار زیادی باروت در آن میریختند و پارچههای کهنه و مستعمل را با سُنبه در آن به فشار جای میدادند و میکوبیدند تا کاملا سفت و محکم شود. سپس این توپها را در مناطق کوهستانی که موجب انعکاس و تقویت صدا میشد به طرف دشمن آتش میکردند. صدایی آنچنان مهیب و هولناک داشت که تمام کوهستان را به لرزه در میآورد و تا مدتی صحنهی جنگ را تحت الشعاع قرار میداد ولی کاری صورت نمیداد زیرا گلولهای نداشت.
در جنگهای اولیه بین ایران و عثمانی صدای عجیب و مهیب آن در روحیهی سربازان ایرانیان اثر میگذاشت و از پیشروی آنان تا حدودی جلوگیری میکرد ولی بعدها که ایرانیان به ماهیت و توخالی بودن آن پیبردند هرگاه صدای گوشخراشش را میشنیدند به یکدیگر میگفتند :«نترسید قمپوز درمیکنند» یعنی تو خالی است وگلوله ندارد.
کلمهی قمپوز مانند بسیاری از کلمات تحریف و تصحیف شده رفته رفته به صورت قمپز تغییر شکل داده ضرب المثل شده است.