فرق خمس با مالیات چیست؟

 فرق خمس با مالیات آن است که خمس، یک واجب الاهى و عبادى است که قصد قربت در آن معتبر است و مالیات، یک حکم قانونى و حکومتى و تابع شرایط زمان و مکان است و هیچ‏گونه منافاتى با خمس ندارد. از این رو پرداخت مالیات، نمى‏تواند جایگزین خمس گردد.
 
خراج (مالیات)

تعریف های متعددی برای خراج کلمه شده است که در حال حاضر از آن می توان به مالیات تعبیر کرد. در گذشته از آن جا که عمده درآمد مردم، از زمین بود، این خراج بر زمین قرار داده شده بود و به انواعی تقسیم می شد.

مقدار خراج، به نظر حاکم شرع بستگی داشت و نصاب معینی نداشت. خراج را حاکم به خلاف زکات و خمس در امور عام المنفعه؛ مانند بهداشت، تأمین هزینه جنگ و ... استفاده می کرد، اما زکات و خمس مصارف معینی دارند که در آیات و روایات به آنها اشاره شده است. هر چند با نظر ولی فقیه و اجازه ایشان می توان زکات یا سهم امام را در موارد دیگر _افزون بر موارد تعیین شده_ مصرف کرد.

ناگفته نماند در حال حاضر، جزیه و خراج مانند گذشته دریافت نمی شود و در هر کشوری شکل جدیدی به خود گرفته است. حاصل آن که در گذشته نیز افزون بر خمس و زکات، مالیات دیگری نیز، از مردم _برای تأمین هزینه های اداره کشور_ گرفته می شد، بنابراین، در اصل گرفتن مالیات تردیدی نیست؛ تنها بحثی که میان فقیهان است، این است که آیا مالیات؛ مانند خمس و زکات از احکام اولیه اسلام است یا از احکام ثانویه؟

پس اگر درآمد سالیانه مکلف یا محصولات نه گانه ای که زکات به آن تعلق می گیرد به حد خمس یا زکات رسید افزون بر مالیات واجب است این دو را نیز پرداخت کنند. مقام معظم رهبری در این باره می فرمایند: «مالیاتی که حکومت جمهوری اسلامی بر اساس قوانین و مقررات وضع می کند، هر چند پرداخت آن بر کسانی که قانون شامل آنان می شود، واجب است و مالیات پرداختی هر سال از موونه همان سال محسوب است، ولی از سهمین مبارک محسوب نمی شود، بلکه بر آنان دادن خمس درآمد سالانه شان در زائد بر موونه سال به طور مستقل، واجب است».

سوال: آیا شوهر حقی در درآمد زن دارد؟ آیا زن می‌تواند درآمدش را از شوهر مخفی كند؟ زن درآمدش را برای زینت كردن از قبیل طلاجات و لباس خرج نمی‌كند با آنكه نیاز دارد به زینت درآمدش را پس انداز كرده و كنار گذاشته حكم شرعی‌اش چیست؟

جواب: درآمد زن به خود او تعلق دارد و به هر مصرفی كه بخواهد می‌تواند برساند، البته در صورت پس انداز و گذشت سال موظف به پرداخت خمس آن می‌باشد. (ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبری، چاپ وزیری، س998 ـ استفتائات امام(ره) ج1، س127).
 

 

سوال: چه چیزهایی مشمول خمس می‌شود و نحوه محاسبه و پرداخت آن را شرح دهید؟

جواب: منفعت كسب، گنج، غنیمت، مال حلال مخلوط به حرام، معدن، زمینی كه كافر ذمی از مسلمان می‌خرد، لولو و مرجان كه در غواصی دریا به دست می‌آید. برای روشن شدن مسأله به كتاب اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبری، ج1، بحث احكام خمس مراجعه كنید. (توضیح المسائل دوازده مرجع، م1751 )

سوال: کتاب هایی که بر اساس نیاز فعلی خریداری می کنیم و به دلایلی فرصت مطالعه را پیدا نمی کنیم آیا به آن ها خمس تعلّق می گیرد؟

امام خمینی(ره): اگر کتاب های مورد نیاز به مقدار شوون باشد خمس ندارد. (استفتائات، ج1، 1380، ص 374، س 91 -90 و 92)

آیة الله بهجت(ره): اگر در معرض استفاده باشد، خمس ندارد. (استفتائات، 1386، ج 3، ص 19، س 3439)

آیة الله خامنه ای(دام ظلّه): خیر (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)

آیة الله سیستانی(دام ظلّه): کتاب هایی که چند جلدی است و جداگانه فروخته نمی شود اگر بعضی از جلدها استفاده نشود، خمس ندارد ولی اگر کتاب ها جداگانه قابل فروش است فقط جلدهایی که استفاده نشده خمس دارد. (منهاج الصالحین، ج1، ص 395، م 1217) و (استفتاء دریافتی از دفتر)

آیة الله شبیری زنجانی(دام ظلّه): در صورتی که کتب مذکور در معرض استفاده باشد، به آن ها خمس تعلق نمی گیرد. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)

آیة الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه): اگر کتاب ها معرض حاجت فعلیه اوست خمس ندارد هر چند اتفاقاً یک سال از آن ها استفاده نکرده باشد. والا خمس آنها واجب است در موارد مشکوک الاستفاده خمس واجب است.

(جامع الاحکام، 1382، ص 195 ج1، س 704)

آیة الله مکارم شیرازی(دام ظلّه): چنان چه مورد نیازشان باشد خمس ندارد ولی اگر فعلاً نیازی به آن ندارند و مقصودشان استفاده در آینده است خمس به آن تعلّق می گیرد. (اگر در تمام طول سال نیز از آن استفاده نکند ولی وجود آن کتاب برای مواقع ضروری برای کتابخانه لازم است نیاز محسوب می شود.) (توضیح المسائل، 1383، ص 282، م 1507)

آیة الله نوری همدانی(دام ظلّه): در صورتی که کتاب ها مورد نیاز باشد خمس به آن ها تعلق نمی گیرد. (هزار و یک مساله فقهی، 1383، ج2، ص 99، س 347)