حدیث شماره 14: «دو عامل مؤثر در هلاکت مردم»

مذمّت فخرفروشی در احاديث

روايات متعددی در مذمت مباهات و فخرفروشی وارد شده است که در اينجا به تعدادی از آنها اشاره می کنيم:

1- از حضرت امام محمد باقر - عليه السلام – نقل شده است كه فرمودند: «در روز فتح مكه‏ حضرت پيغمبر - صلى الله عليه و آله - بر بالاى منبر آمد و فرمود: اى مردمان! به ‏درستى كه  خداى - تعالى - نِخوَتِ جاهليَّت، و تفاخر كردن به پدران را از شما برداشت، آگاه باشيد كه شما همه از آدم هستيد و آدم از خاك است، به درستى كه بهترين بنده ‏خدا بنده‏ اى است كه تقوى را شعار خود سازد».

2- روزى قريش تفاخر بر يكديگر مى‏كردند و سلمان در آنجا حاضر بود، گفت: اما من خلق شده‏ام از نطفه‏اى نجس، و مردار گنديده خواهم شد پس به نزد ميزان  اعمال خواهم رفت؛ اگر ترازوى عملم سنگين باشد، من كريم خواهم بود و اگر سبك باشد لئيم خواهم بود.

3- اميرالمؤمنين (عليه السلام)در كلامى حكيمانه فرمودند: «ضَعْ فَخْرَكَ، وَ احْطُطْ كِبْرَكَ، وَ اذْكُرْ قَبْرَكَ »يعنی " فخرفروشى را بگذار، و كبر را ترك كن، و به ياد قبرت باش".

4- على (عليه السلام) فرمودند :« ما لاِبْنِ آدَمَ وَ الْفَخْرَ، اَوَّلُهُ نُطْفَةٌ، وَ آخِرُهُ جيفَةٌ، لا يَرْزُقُ نَفْسَهُ، وَ لا يَدْفَعُ حَتْفَهُ » يعنی " فرزند آدم را به فخر فروشى چه، ابتداى او نطفه و پايانش مردارى بدبو است، روزى او در اختيار ديگرى است، و قدرت دفع مرگ خويش را ندارد".

5- امام صادق (عليه السلام ) فرمود: دو نفر مرد در نزد اميرمؤ منان على (عليه السلام) به همديگر افتخار و فخر فروشى (در مورد نياكان خود) مى كردند امام على (عليه السلام) به آنها فرمود: آيا شما به پيكرهاى پوسيده و روهاى در ميان آتش، افتخار مى كنيد؟!

سپس (به افتخار كننده ) فرمود: اگر داراى عقل باشى، داراى خوى و خلق انسانى خواهى بود و اگر داراى تقوا و پرهيزكارى باشى صاحب كرامت و بزرگوارى هستى و  اگر نه عقل و نه تقوا داشته باشى ، بدانكه الاغ بهتر از تو است و تو بر هيچ كس امتيازى ندارى.

6- امام صادق (ع) فرمودند :«آفَةُ الدِّينِ الْحَسَدُ وَ الْعُجْبُ وَ الْفَخْرُ»  يعنی " آفت دين سه چيز است : حسد ، عجب و فخرفروشی ".

7- امام علی (ع) فرمودند :« أَهْلَكَ النَّاسَ اثْنَانِ خَوْفُ الْفَقْرِ وَ طَلَبُ الْفَخْرِ »  يعنی " دو چيز مردم را هلاک نمود : ترس از فقر و فخرفروشی ".

درمان فخرفروشی

درمان و معالجعه رذايل اخلاقی وقتی ميّسر است که مبتلا به آنها، واقعاً آن را رذيله بداند و در صدد درمان آن برآيد، در غير اينصورت معالجعه آن غير ممکن است. زيرا مبتلا به فخرفروشی تا آن را اخلاق برتر می داند، و متوجه اين نکته نيست که « أكبر الفخر ألا تفخر » است، بازداشتن آن از فخرفروشی ممکن نيست. بنابراين اوّلين قدم درمان، دادن معرفت به شخص فخرفروش است که بايد بفهمد اين خصلت از رذايل است و بايد درمان شود.

قدم دوّم درمان، اين است که عامل و علت فخرفروشی شخص شناخته شود. کسی که فخرفروشی می کند ، چه چيزی دارد که او را به اين خصلت ناپسند مبتلا کرده است؟ آيا به آنچه در خود دارد مانند علم، جمال، قدرت، و يا ثروت مباهات می کند و يا آنچه در ديگران است؛ مثل مباهات به حَسَب و نَسَب و فضيلت خويشان و اقربا.

اگر اوّلی باشد بايد به او فهماند که در بخش مهمی از آنها که در اوست، ايشان هيچ نقشی ندارد مانند جمال و زيبائی که خدای متعال قدرت نمائی نموده است و وی در آن خصوص هيچ کاره است و ثانيا همين جمال وزيبائی روزی متعفن گرديده و در نهايت تبديل به خاک خواهد شد همانطوريکه قبلا نطفه و آب گنديده بود. در بخش ديگر مانند ثروت و قدرت نيز اولا بايد بداند که او حمال است و برای وراث انبار می کند و ديگران خواهند خورد او حسابش را پس خواهد دادو اين فخری ندارد و ثانيا بايد بداند که تمام اينها در مقابل قدرت خدای متعال هيچ است و قابل توجه نيست.

فخر فروشی از سَبُک سری و کوته بينی است. کسی که به کمترين داشته خود فخر می کند و دارایی گرانقيت ديگران را نمی بيند، ضمن ابتلا به جهالت که فضيلت ديگران را نمی بيند، آستان ظرفيتش نيز پايين است که کمترين امتياز ولو موهوم او را از خود بی خود می کند. چنين انسانی بايد به وضع خود متأسف باشد که ديگران هفتاد شهر عشق را گشته، ولی مُهرِ سکوت بر لب زده اند؛ ولی او اندر خم يک کوچه گم گرديده و قدمی به سوی منزل مقصود برنداشته و فضيلتی به دست نياورده، صدايش که انکر الاصوات به تفاخر بلند است و مانند طبل توخالی، توليد صدا می کند.

واقعا که حق مطلب ادا شد 

چند روز پیش یه برنامه تو شبکه اصفهان پخش شد که موضوعش دقیقا همین بود .

سلام به تمامی دوستان!

با تأملی بیشتر این روایت زیبا را بخوانیم: «أَهلَکَ النّاسَ إثنان: خَوفُ الفَقرِ، وَ طَلَبُ الفَخرِ»

فعل «أهلک» چون از باب «افعال» است، معنای تدریج را می رساند؛ یعنی هلاکت تدریجی. خوف در کلام عرب به معنای اضطراب و نگرانی از آینده است. پس دو چیز باعث هلاکت و از بین رفتن تدریجی مردم می شود:

نخست: نگرانی از فقر، نه خودِ فقر. دقت کنید! و به همین دلیل است که بیشتر ما مردم از ترس اینکه مبادا در مسائل اقتصادی کم بیاوریم، شبانه روز خود را به زحمت انداخته و از هدف اصلی خلقت خویش غافلیم.

دوم: در پی فخر و جاه طلبی بودن، نه خودِ فخر. و این هم همچون مورد نخست، آدمی را به تکاپو واداشته تا اینکه مبادا از دیگران عقب بیفتد!

و این دو به تدریج، انسان را به ورطه نابودی و سقوط می کشاند.

دقيقا اين دو مورد گريبان گير همه آدمهاي امروزي شده

امروزه اكثر مردم به فكر اين هستند كه با وام قرض و هزار مشگل ديگر مسكن بخرند و تا چند سال قسط آن را بدهند. پس از آن به همان مسكن قانع نمي شوند و به دنبال مسكن بزرگتري مي گردند. و چرخه همانچنان ادامه دارد!

ابتدا از اين مي ترسند كه نكند گرانتر شود يا آنها نتوانند ديگر بخرند و بعد از آن اينكه جلوي فاميل كم نياورند!

اين تنها گوشه اي از خواسته هاي بسياري است  و مي توان گفت در مورد بسياري از ملزومات زندگي چنين چيزي ديده مي شود.  مثلا ماشين لباس  وسايل منزل و .....

اما در همه حال بايد به اين يقين رسيد كه خداوند كريم است و اوست كه مي دهد و پس مي گيرد

اگرچه با تلاش چيزي را تهيه كنيم باز هم نمي توان ضمانت داد كه تا آخر عمر بتوانيم نگهدارش باشيم.

ضمن عرض سلام و ادب و تشکّر ویژه از دوستانی که ما را همراهی نمودند.

امتیازات مشارکت‌کنندگان در این بحث به شرح زیر می‌باشد: