حدیث شماره 13: «نکوهش بُخل و تنگ‌نظری»

حدیث شماره 13: «نکوهش بُخل و تنگ‌نظری»

امام حسین(علیه السّلام) فرمودند:

لَو رَأَیتُمُ اللُّؤمَ رَأَیتُمُوهُ سَمِجاً مَشوَّهاَ تَنفِرُ مِنهُ القُلُوبُ وَ تَغُضُّ دونَهُ الأَبصارُ.

اگر تنگ‌نظری به صورت آدمی در می‌آمد مشاهده می‌کردید که از بس زشت‌رو و کریه است، دل‌ها از او بیزار می‌شود و چشم‌ها از او برمی‌گردد.

(بحار الأنوار، ج 78، ص 121)

 گر ناکسی و بُخل درآید به نظر                            با صورت و اندام چو یک فردِ بَشَر

بینی که چنان زشت و کریه است کزو           دل راست ملال و دیدگان راست حَذَر

منتظر نظرات و مطالب ارزشمند شما در خصوص این حدیث هستیم ...

آشنایی با طرح روزانه «احادیث امام حسین(علیه السّلام)»

امام علی (ع) می‌فرمایند: بخیل کسی است که از انجام وظایف الهی و انسانی‌اش سر باز زند لذا بخل، قلمرویی به وسعت تمامی روح آدمی دارد و کلیه تنگ‌نظری‌ها و خست‌ها را در برمی‌گیرد.

بخیل کسی است که حاضر نیست از مال، علم و سایر نعمت‌های که خدا به او عطا کرده، در جایی که عقل و شرع آن را مطلوب می‌داند، انفاق کند و دیگران را از آن نعمت بهره‌مند سازد.

انسان‌ها به سه دسته تقسیم می‌شوند :

افرادی که چه از نظر مادی و چه از لحاظ معنوی و علمی دست و دل باز بوده و از بخشش به دیگران دریغی ندارند ولی دسته دیگری هستند که در هر شرایطی از کمک و خیر رساندن به سایرین خودداری می‌کنند.

در نهایت افراد معتدل و میانه‌رو هستند که با در نظر گرفتن شرایط بخشش و یا در صورت لزوم امساک می‌کنند.

بخل در اسلام مردود دانسته شده عنوان کرد: خساست تنها در مسائل مادی خلاصه نشده و مباحث علمی و مطالعاتی را هم در بر می‌گیرد. برخی افراد نه تنها خیرشان به دیگری نمی‌رسد بلکه سایرین را هم از بخشش منع می‌کنند و در آیات قرآن هم به این افراد اشاره شده است.

بنام خدا

همانگونه که همه مردم میدانند بخل و تنگ نظری از رذایل اخلاقی محسوب میشود.قرآن یکی از ناهنجارهای رفتاری و اخلاقی را بخل دانسته است. بخل حالتی است که انسان از توانایی و دارایی های خود بهره نمی گیرد و آن را به عللی تباه می سازد. شخص بخیل گاه خود نیز از دارایی های مادی و داشته معنوی اش بهره بر نمی گیرد و با امساک ورزی، خود را در رنج می افکند. از نظر قرآن، بخیل با امساک خویش مهم ترین عامل در پیدایش ناسازگاری های خانوادگی و محرومیت از عنایت و رحمت الهی را موجب می شود در قرآن این معنا با واژگان و جملاتی مورد تحلیل و تبیین قرار گرفته و آثار و پیامدها و نیز علل و عواملش بیان شده است.اصولا از نظر قرآن بخل می تواند نسبت به هر نعمت و امر خیری که خداوند به انسان می بخشد پدید آید. به این معنا که خداوند نعمت های بسیاری در حوزه های مادی ومعنوی به شخصی می بخشد که وی نسبت به آن امساک ورزیده و به نحو شایسته از آن استفاده نمی کند و اجازه استفاده به دیگری را نیز نمی دهد. آیه ۱۸۰ سوره آل عمران به این نکته توجه می دهد و می فرماید: کسانی که به آن چه خداوند از فضل خود به آنان داده بخل می ورزند، گمان نکنند که این خیر آنان است بلکه شر آنان است و به زودی در روز قیامت آن چه بدان بخل ورزیده اند طوق گردنشان می شود.بخیل به علل و عوامل چندی گرفتار این حالت می شود. مهم ترین این علل را می توان در جهل و شناخت نادرست وی از خیر و شر (آل عمران، آیه ۱۸۰)، ترس از تهیدستی (اسراء، آیه ۱۰۰)، بی توجهی به مالکیت و بی نیازی مطلق الهی (همان و نیز سوره محمد، آیات ۳۷ و ۳۸)، باور باطل استغنای ذاتی از خدا (لیل، آیه ۸) و تکبر و فخرفروشی (نساء، آیات ۳۶ و ۳۷ و نیز حدید آیات ۲۳ و ۲۴) دانست. بنابر این توجه به مالکیت، ربوبیت، قدرت، حکمت خداوند می تواند مانع اصلی در اجتناب آدمی از بخل ورزی شود و این که خداوند اگر مشیت و اراده اش به اموری تعلق گرفته که تحقق خواهد یافت، انسان نمی تواند مانع تحقق آن شود و باور کامل توحیدی در همه ابعاد آن از جمله توحید افعالی می تواند موجب شود تا آدمی از بخل ورزی رهایی یابد.

سلام

روایت داریم نه زیاد مصرف کنید نه کم. نه زیاده رو نه کم رو. نه افراط نه تفریط. میانه رو. آدم کلاً طمع داره تو کار کردن، تو پول درآودن آخه به چه کارش میاد وقتی خرج نکنه. آدم کار میکنه پول درمیاره که ازش استفاده کنه نه اینکه انبار کنه. چیزی میخره که ازش استفاده کنه نه اینکه بزاره یه گوشه تا خاک بخوره. نه خودش ازش استفاده کنه نه بزاره کس دیگه ای ازش استفاده کنه.

بخل و تنگ نظری یکی از صفات رذیله ی انسان است که باید از خود دور کند و اگر این کار را نکند مثل یک عادت می شود جزء رفتار و کردارش می شود و با این صفت هم خودش رو آزار میده هم دیگران رو. یعنی خانواده و بستگان و سایر اطرافیانش رو. که اونم بعد از مدت کوتاهی هیچ کس براش نمی مونه. چون هیچ کس از این صفت خوشش نمیاد حتی خود اون کسی که این صفتو داره. از خودشو که نمی بینه ولی از مردمو می بینه. همه ما کور خود و بینای مردمیم. باید از خودمون شروع کنیم. نباید بخل و کینه داشته باشیم آخه چرا دنیا دو روزه اونم اینجوری پیش ببریم. نباید حسود باشیم خُ طرف بیشتر از ما داره مبارکش باشه خیرشو ببینه. ما هم سعی کنیم بیشتر داشته باشیم ولی نه اون حدی که ندونیم چکارش کنیم. البته می گن حسادت تو چند تا چیز هم خوبه مثل تحصیل کردن، عبادت کردن اونم از نوع سالمش. والبته نباید تنگ نظر باشیم. خُب یه لقمه نونی درمیاریم میخوریم. چی میشه به دیگری هم یه کمکی بکنیم. ازمون که چیزی کم نمی شه. مگه خدا که انقدر می بخشه چیزی ازش کم میشه. تازه خدا گفته ما هرچی ببخشیم برامون بیشترش می کنه برای همینم گفته از اون چیزی که دوست دارید ببخشید.

ما که خودمون نمی بخشیم و کم هم مصرف می کنیم. نمی گذاریم هم کس دیگه ای ببخشه جلوشو می گیریم یا با هزار دلیل و برهان و استدلال منصرفش می کنیم. به نظر شما اینطوری خوبه؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟ به نظر من اصلاً خوب که نیست بد هم هست. این میشه چند تا گناه. خودمون که کم مصرف می کنیم یعنی بیش از حد کم. خدا می گه بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید نمیگه کم بخوری و کم بیاشامید. درسته می گه قبل از اینکه سیر بشید از سر سفره برید کنار این بحث پزشکی داره. ولی نمی گه کمِ خودتون بزارید و اینطوری خودتونو آزار بدید. باید از نعمت های خدا درست استفاده کنیم. اینکه نمی بخشیم آخه چرا. از چیزی که زیاد داریم یا احتیاجی نداریم ببخشیم بهتره یا بدون استفاده بزاریم. نعمت خدا تک و تلف بشه. خُب چیزی که بنده خدا، یه بنده مسلمون خدا می تونه ازش استفاده کنه چرا ما بزاریم مثلاً تو انباری خاک بخوره که حیفه شاید یه روزی به کار بیاد. خُب اون روز الآنه دیگه. اون روز مبادا وقتیه که یه نیازمند به اون چیزو می بینیم. خُب حالا خودمون که نمیخوریم و نمی پوشیم و .... درضمن نمی بخشیم هم، چکار به کار مردم داریم. طرف میخواد انفاق کنه. می خواد از مالش به نیازمندی ببخشه. مال خودشه اختیارشو داره به من چه که مانعش میشم و می گم نه خودت بهش احتیاج داری این کارو نکن. اونم از یه کار خیر محروم می کنیم دیگه طرفمون چقدر عاقل و فهمیده باشه که گوش به حرف ما نده و خودشو پیش خدا خراب نکنه از نعمتی که خدا بهش داده دیگری رو هم شریک کنه.

تنگ نظری معنی لغویش هم خوب نیست یعنی چشم و نظر تنگ. معنی حسادت، بخیل بودن، خسیس بودن می ده. کسی که چیزی را نه برای خودش نه برای دیگران بخواد. نعمت خداست خدا که صاحبشه قرار داده تا مردم ازش استفاده کنن. نه اینکه خودمون استفاده نکنیم و نزاریم بقیه هم استفاده کنن. خدا رو خوشش نمیاد. نمی شه بگی هم مال خودته یا مال خودمه دوست داریم ببخش دوست نداری نبخش. اون دنیا باید جواب خدا رو که می پرسه چرا مالتو نبخشیدی درحالیکه خودت هم استفاده نمی کردی بدیم. نمی تونیم بدیم. چون جوابی نداریم قانع کننده و منطقی. اینکه مال خودم بود و خودم زحمتشو کشیدم که نشد جواب لااقل خودت استفاده می کردی. یا میدادی یه مسلمون استفاده کنه و یا هردو که بهترم بود.

البته فقط هم اینه نیست. حدیثی از پیامبر اکرم (ص) داریم که می فرمایند بخیل ترین مردم کسی است که بعد از شنیدن نام من صلوات بر من و آلم  نفرستد.

بُخل ، واژه ای که در قرآن دوازده بار و در هفت آیه (آل عمران : 180، نساء : 37، توبه : 76، محمّد : 37-38، حدید : 24، لیل : 8) به صورت مصدر، فعل ماضی و فعل مضارع به کار رفته است . کلمة شُحّ و أشِحَّة (جمع شحیح ) نیز پنج بار در چهار آیه آمده است (نساء : 128، احزاب : 19، حشر : 9، تغابن : 16). بعلاوه ، در چند آیه (از جمله : اسراء : 29،100، نجم : 32-35، معارج : 19-21 و نساء : 53) بدون ذکر واژه های بخل و شحّ دربارة صفت بخل و نکوهش شدید آن نکاتی مطرح شده است .

بنابراین آیات ، خدا افراد بخیل را، چه آنان که نسبت به مال خود بخل می ورزند و چه آنان که دیگران را به بخل فرا می خوانند، دوست نمی دارد (نساء:37)؛

مردمی که در بخشش از نعمتهایی که خدا به آنها داده ، امساک می کنند؛ این نعمتها در روز قیامت وبال گردنشان خواهد شد (آل عمران : 180).

و بخل که منشأش نگرانی از فقر است (اسراء : 100)،

چه بسا آدمی را گرفتار نفاق می کند (توبه : 76-77).

با اینهمه به این نکته نیز اشاره شده که گرایش به بخل در طبیعت انسان وجود دارد (نساء : 128، معارج : 19-21)

و البته ، او می تواند خود را از آن آزاد کند (تغابن : 16).

سلام به همه دوستان!

امام حسین علیه السلام در این حدیث، چقدر زیبا و قشنگ، یک ضدارزش اخلاقی را به طور ملموس و محسوس برای من و شما بیان کرده و آن را تشبیه کرده اند؛ ضدارزشی به نام «بخل و خساست»

لَو رَأَیتُمُ اللُّؤمَ رَأَیتُمُوهُ سَمِجاً مَشوَّهاَ تَنفِرُ مِنهُ القُلُوبُ وَ تَغُضُّ دونَهُ الأَبصارُ.

واژه «لؤم» هم خانواده با «لئیم» است که ما نیز در ادبیات خود آن را به کار می بریم؛ مخالف «کریم». «سمج» هم به معنای قبیح است.

یک انسان چگونه در حالت عادی از دیدن منظره های زشت و قبیح بیزار است و دل چرکین می شود، صفت و ویژگی بخل هم به همان اندازه زشت و نازیباست که انسان از آن فراری و متنفر باشد. از این جهت است که قرآن هم آن را مذمت کرده و کسانی را که از این صفت زشت دوری گزینند، به فلاح و رستگاری بشارت داده است؛ «وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُون‏» (حشر/9)

در بین ما آدم هایی هستند که کم بینی می کنند یعنی سختشان است پیشرفت و موفقیت دیگران را ببینند. آدم های تنگ نظر همه چیز را برای خود می خواهند و کوچک ترین چیز را برای دیگران زیاد می دانند.

تنگ نظری چند اشکال بزرگ دارد. 1- روح این آدم ها کوچک می شود و درگیر حساب و کتاب های کم ارزش.

2-  آنها فقط ظاهر آدم ها را می بینند و از حقایق زندگی مردم بی خبر می شوند و حسرت چیزهایی را می خورند که از باطنش خبر ندارند.

3-  فرد تنگ نظر موفقیت و پیشرفت آدم ها را می بیند، ولی تلاش های آنها را نه، برای همین خیلی راحت قضاوت می کند که مثلا فلان فرد رابطه داشته و به جایی رسیده و دیگری پایش را کج گذاشته که مثلا پولدار شده.

4-  آدم ها با این پیشفرض که همیشه عده ای در صدد رصد اتفاقات زندگی آنها هستند اطلاعات مربوط به موفقیت های خود را از دیگران پنهان می کنند که این پنهان کاری می تواند آسایش و امنیت روانی را از آنها سلب کند.

ضمن عرض سلام و ادب و تشکّر ویژه از دوستانی که ما را همراهی نمودند.

امتیازات مشارکت‌کنندگان در این بحث به شرح زیر می‌باشد: