حدیث شماره 10: «سخن‌گفتنِ به موقع»

حدیث شماره 10: «سخن‌گفتنِ به موقع»

امام حسین(علیه السّلام) فرمودند:

لا تَتَکَلَّمَنَّ فیما لا یَعنیکَ حَتّی تَری لِلکَلامِ مَوضِعاً.

درباره‌ی چیزی که ارتباطی با تو ندارد سخن مگوی، مگر هنگامی که جایی برای سخن ببینی.

(بحار الأنوار، ج ۷۱، ص ۲۷۸)

   آن کس که نسنجیده قدم پیش نهاد          دور است که از بلای لغزش برهد

      از بهر سخن تا که نیابی جایی                  بی‌جا سخن مگو، که سودَت ندهد

منتظر نظرات و مطالب ارزشمند شما در خصوص این حدیث هستیم ...

آشنایی با طرح روزانه «احادیث امام حسین(علیه السّلام)»

حدیث شماره 10: «سخن‌گفتنِ به موقع»

(بحار الأنوار، ج ۷۱، ص ۲۷۸)

امام حسین(علیه السّلام) فرمودند:

لا تَتَکَلَّمَنَّ فیما لا یَعنیکَ حَتّی تَری لِلکَلامِ مَوضِعاً.

درباره‌ی چیزی که ارتباطی با تو ندارد سخن مگوی، مگر هنگامی که جایی برای سخن ببینی.

یه حدیث مشابه همین حدیث از امام حسین (ع) دیدم؛ بد نیست مطرح بشه:

«لا تَتکلّمَنّ فیما لا یَعنیکَ! فإنّی أخافُ عَلَیکَ الوزرَ،و لا َتکلّمَنّ فیما یَعنیکَ حتّی تَری لِلکلام مَوضِعاً؛فَرُبّ مُتکلّم قَد تکَلّمَ بالحقّ فَعِیبَ...».

«درباره ی آنچه به تو مربوط نمی شود سخن مگو،که بیم آن است که مرتکب گناه شوی و درباره ی آنچه به تو مربوط می شود نیز سخن مگو،تا آنگاه که جایی برای سخن گفتن ببینی،که چه بسیار سخنگویی که به حق سخن گفته و گرفتار عیبجویی دیگران شده است...».

(بحار الأنوار 78/127)

1. بعضی وقتا، نسنجیده گفتن و جایگاه سخن را بررسی نکردن، از تأثیر کلام آدم کم میکنه و باعث میشه که به اون چیزی که هدفش بوده نرسه و یا بدتر، به نتیجه عکس برسه!

2. موارد بسیاری هم وجود داره که رعایت نکردن جایگاه کلام، موجب گناه و نافرمانی خداوند و آزار انسانها می شه؛ خیلی از حرفهایی که با بی توجّهی میزنیم، ممکنه باعث دل شکستن و رنجش دیگران بشه! مثلاً ممکنه قصدمون خیر و اصلاح یک نفر باشه؛ اما بیایم و تو جمع شروع کنیم به نصیحت کردن اون بنده خدا! اینجا نه تنها به هدفمون نرسیدیم، بلکه باعث تخریب شخصیت اون بیچاره و نفرت اون از خودمون شدیم!!! 

اینجاست که در حدیث دومی که گفتم، امام حسین (ع) می فرمایند:  "سخنی به حق بر زبان می آورد،لیکن نکوهش می شود"؛ چون جای مناسب آن را رعایت نکرده است.

3. یه وقتایی هم در بعضی جاها، بعضیها دارن درباره یه موضوعی بحث و گفتگو میکنن که ما درباره اش، اطلاعات کافی نداریم! اینجا هم اگه خودمونو قاطی کنیم، فقط باعث نکوهش و سرزنش ما میشه! 

امام صادق(ع) می فرمایند: 

«از من سخنی بشنوید که برای شما از اسبان گرانبها نیکوتر باشد: هیچ یک از شما نباید درباره ی چیزی سخن گوید که به او ارتباطی ندارد. همچنین درباره ی آنچه به او مربوط می شود، نیز باید کمترین سخن را بگوید، مگر هنگامی که جایی مناسب برای سخن بیابد. بسا سخنگوی در غیر مورد لازم که با سخن گفتن در حق خود جنایت کرده است. نیز مبادا که هیچ یک از شما با «اَبله» یا «فرزانه» به مجادله برخیزد؛ چه هر کس که با شخص فرزانه به مجادله برخیزد از او دور می شود،و مجادله با اَبله سبب شکست خوردن است...». (امالی شیخ طوسی 1/228 و 229)

4. یه مورد دیگه، «جدال» و «مجادله» ستیزه گری و دشمنی کردن است؛ که اگه در بحثها و گفتگوها پیش بیاد، هیچ خیری در اونها نیست و هیچ حقیقتی از میون اونها، روشن نخواهد شد. 

5. مورد بعدی، سنجیده و عاقلانه صحبت کردن هستش. در ابن باره، امام صادق(ع) فرموده اند:

باید در همه ی کارها خردمندانه گام نهاد و به ویژه در گفتار بسیار سنجیده و عاقلانه دهان گشود.

به امام علی (ع) گفتند: عاقل را برای ما توصیف کن!

گفت: «عاقل کسی است که هر چیز را در جای خود قرار دهد. سپس گفتند: جاهل را برای ما توصیف کن! گفت: این کار را کردم». (نهج البلاغه، حکمت 235)

«یعنی از توصیف «عاقل»،وصف «جاهل» نیز دانسته گشت. اگر انسان «عاقل» و خردمند «کسی است که هر چیز را در جای خود قرار دهد»... و در شرایط گوناگون و با کسان گوناگون، بنابر حکم خِرَد، به تناسب لازم رفتار کند، انسان «جاهل» و بی خرد «کسی است که هر چیز را در جای خود قرار ندهد»... و در شرایط گوناگون و با کَسانِ گوناگون – از روی نادانی و بی خردی - بی تناسب لازم،رفتار کند». (الحیاة 1/276)

عزاداریهاتون قبول...

امام حسین ع در واقع این آیه رو تفسیر مختصر فرمودند...در اوایل سوره مومنون یکی از خصوصیات مومنین این است که عن الغو معرضون. ..یعنی مومنان از بیهوده گویی چه از جهت محتوا و چه از نظر زمان ،خودداری میکنند...

بعضی از مواقع افرادی که پرگو هستند یا ادعای علم میکنند در جاهایی هم که تخصص ندارند حرف میزنند که دیگران در موردشان فکر کنند که وای اینها از همه چیز اطلاع دارند وحرف برای گفتن دارند. متاسفانه یه معضله. ...

البته اشتباه نشه...خیلی خوبه آدم اطلاعات عمومی بالایی داشته باشه ولی این نیست که همه جا اظهار نظر بفرمایند....حتی جایی که تخصص ندارند...

قسمت دوم حدیث من رو یاده این عمل اهل بیت امام حسین علیه السلام انداخت که ...حضرت زینب سلام الله علیها بعد از واقعه کربلا و در جای مناسب و زمان تاثیر گذار ایراد سخن فرمودند که حاضرین به یاد پدر بزرگوار ایشان علی بن ابی طالب علیه السلام افتادند ..

یه برداشت دیگه رو هم میشه از این حدیث زیبا داشت ،اینه که سعی کنیم از سکوت بی جا بپرهیزیم و به سخن گفتن به موقع دقت کنیم ...برخی اوقات میشه که حرف زدن نیاز به تخصص نداره ولی در اون زمان لازمه که انسان سخن بگه ..میخوان امام(ع) بصیرت داشتن را گوشزد کنند که مثلاً در بعضی وقایع اجتماعی مثل فتنه ها اصلاً موقع و زمانه حرف زدنه ونه سکوت کردن ...پس موقعیت شناسی نیاز به دید وسیع و روشن داره که امشب از خود آقا میخوام که بهمون عطا کنند ...

سلام

تو بهترین حالتش اگه هنوز حوصله ای باقی مونده باشه که احترامتو نگه دارن میگن دخالت نکن. درغیر اینصورت هزارتا حرفت میزنن که اولیش فوضولی نکنه و حرف ها و گاهی فحش ها که نثارت میشه. با یه حرف بی موقع و البته در جایی بهت ربطی نداره هم خودت گناه میکنی هم با خورد کردن اعصاب طرفت و زدن حرف های بد و زشت باعث گناه کردن اون هم میشی.

معمولاً میگن تو دعوا حلوا خیرات نمی کنن اگه نمیتونی صلح و سازش ایجاد کنی دعوا رو شدیدتر هم نکن. هیچ ربطی به تو نداره میبینی دو نفر دارن باهم دعوا می کنن یه خورده فکر کن اگه میتونی حرفی بزنی که دعوا تموم بشه خُب بسم الله وگرنه اصلاً نرو جلو و دخالت نکن که بد میبینی.

این موضوع معمولاً در روابط عروس و مادر شوهر یا خواهر شوهر به کار میاد. که یه حرفی میزنن و یه اوقات تلخی فراوون درست میشه. چرا یه خورده فکر نمیکنید اگه کسی به خودتون این حرفو بزنه چه حالی میشید. خب حق دارن بگن دخالت میکنید و فضولی و ....

اگه قبل از زدن هر حرفی آدم خودشو جای طرفش بزاره،

هر حرفی رو هر جایی و تو هر موقعیتی نمی زنه.

بعضی وقتا آدم به سرش میزنه، جایی که باید حرف بزنه ساکت میشه جوری که انگار دم دهنشو دوختی، جایی هم که نباید مثل بلبل حرف می زنه.

آدم وقتی یه مشکلی براش پیش میاد اطرافیانشو بیشتر میشناسه. اون قدری که تو دلش حرص و جوش و غم وغصه داره, اطرافیانشم بهش نیشتر میزنن. خُب بندگان خدا نمی تونید آرومش کنید و دلداریش بدید لااقل نمک روی زخمش نپاشید من خیلی از اقوام نزدیکمو تازه حالا که یه مشکل بزرگ برام پیش اومده شناختم. که از دورتر ها و دوست و آشنا که کسی توقع ملاحظه حال و اوضاع رو نداره.

بعضیا منتظرن, منتظر چنین موقعیتی که زهر خودشونو تو یه جمله بریزن. خدا نصیب گرگ بیایون نکنه همچین کسایی رو به حساب فامیل از صد تا غریبه بدترن. اینی که میگن آدم یه دوست مثل تو داشته باشه احتیاجی به دشمن نداره باید اینم بگن آدم یه فامیل مثل اینا داشته باشه احتیاج به دشمن نداره.

چرا تو کار بقیه دخالت می کنی درباره چیزی که بهت ربط نداره حرف میزنی و نظر میدی. اون وقت اگه کسی درباره خودت این کارو بکنه واویلا گناه کبیره کرده. میشی مثل آخوندی که بالای منبر یه چیزی می گفت تو خونه می گفت اونو برای مردم گفتم (البته داستان داره که در این مجال نمیگُنجه.)

سلام به دوستان!

کمی در عبارات حدیث دقت کنید! امام علیه السلام هم با حرف نهی «لا» و هم با نون تأکید» در واژه «تَتَکَلَّمَنَّ»، نهی شدید از سخن گفتن در مواقعی دارند که هیچ ضرورتی ندارد.

«یعنیک» یعنی هیچ نفعی به حال تو ندارد و دیگران را متوجه تو نمی کند.

امام در ادامه فقط یک استثنا برای سخن گفتن قرار داده اند که آن هم فقط یافتن موقعیت مناسب است. یعنی باید موقعیت شناس بود و تمام جوانب کار را سنجید، آنگاه سخن گفت. موقعیت شناسی هم خود هنری خاص و معرفتی بالا می طلبد. و البته که اگر همگان همگام سخن گفتن، تمام جوانب کار را بسنجند، آنگاه چقدر بیهوده گویی و سخنان بی خاصیت و بی اثر کم خواهد شد!

تک تک عبارات و کلمات احادیث ائمه علیهم السلام همچون قرآن کریم، دارای نکته و بار معنایی خاصی هستند که باید دقت و تأمل بیشتر نمود.

درباره ی چیزی سخن گوید که به او ارتباطی ندارد.همچنین درباره ی آنچه به او مربوط می شود نیز باید کمترین سخن را بگوید،مگر هنگامی که جایی مناسب برای سخن بیابد.بسا سخنگوی در غیر مورد لازم که با سخن گفتن در حق خود جنایت کرده است.نیز مبادا که هیچ یک از شما با «اَبله» یا «فرزانه» به مجادله برخیزد؛چه هر کس که با شخص فرزانه به مجادله برخیزد از او دور می شود،و مجادله با اَبله سبب شکست خوردن است…».

بيهوده سخن گفتن هميشه باعث مشكلات ميشه!

در اسلام باب وسیعی برای این مسأله گشوده شده، از جمله اینكه: تا سخن گفتن ضرورتی نداشته باشد سكوت از آن بهتر است. چنانكه امام صادق (ع) می فرمایند: السكوت راحة للعقل؛ سكوت مایه آرامش فكر است.

سخن گفتن به موقع و سكوت نمودن به موقع نشانه عقل است. (سقراط)