از نظر محتوای عزاداری، آنچه که گفته می‌شود، نباید مطالب حرام و خلاف شرع باشد، یعنی دروغ نباشد، غلو نباشد، موجب وهن مذهب نباشد و موجب تنقیص مقام اباعبدالله (علیه‌السلام) و معصومین (علیهم‌السلام) نباشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین فلاح زاده، کارشناس مسائل فقهی، به پر تکرارترین سوالات، مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای پاسخ داده‌اند که در ادامه، پاسخ ایشان به این سوالات ارائه می‌شود:
** یک عزاداری مورد رضایت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
در جواب باید عرض کنیم که عزاداری، دو حیث دارد: یک حیث محتوایی است و مطالبی که گفته می‌شود، یک حیث هم قالب و شیوه عزاداری است. از نظر محتوا، آنچه که گفته می‌شود، نباید مطالب حرام و خلاف شرع باشد، یعنی دروغ نباشد، غلو نباشد، موجب وهن مذهب نباشد، موجب تنقیص مقام اباعبدالله (علیه‌السلام) و معصومین (علیهم‌السلام) نباشد و همچنین موجب پایین آمدن مقام خود مومنین و عزاداران هم نباشد؛ یعنی از نظر محتوا، مطالب مستند باشد، خلاف عقاید مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) نباشد، خلاف مرام اهل‌بیت (علیهم‌السلام) نباشد.
نسبت به شیوه عزادارای، اولاً همراه با کار حرام نباشد، مثل موسیقی حرام و امثال این‌ها؛ و موجب وهن مذهب هم نباشد، یعنی کاری نکنند که سوژه به دست دشمنان بیفتد و با این شیوه عزاداری که داریم، آن‌ها علیه مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و پیروان مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) تبلیغ سوء داشته باشند. اجمالاً این را می‌توانیم ویژگی‌های عزاداری مناسب مورد رضایت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) برشماریم.
** پرسیدند نظر آقا در مورد برهنه شدن در عزاداری چیست؟ اگر فیلم‌برداری نشود و زنان نیز نبینند چطور؟ آیا از نظر فقهی، ایشان حرام میدانند این کار را؟
در پاسخ به این سوال باید عرض کنیم که حضرت آقا توصیه فرمودند به برخی از مداحان که در عزاداری‌ها برهنه نشوند. اما این به عنوان یک فتوای فقهی نیست که ما بگوییم حرام است. خب اگر نامحرمانی نیستند، اگر مسئله سویی بر آن مترتب نیست، دشمنان سوءاستفاده نمی‌کنند، خب ممکن است بگوییم حرام هم نباشد؛ مثلاً یک جمع محدودی هستند، فیلم‌برداری هم نمی‌کنند، فقط مردان هستند، حالا پیراهن را از تن درآوردند و سینه می‌زنند؛ اما به طور کلی، توصیه ایشان این است (به عنوان یک توصیه) که در عزاداری‌های مردها برهنه نشوند. چرا؟ چون ممکن است هم در معرض دید نامحرمان باشند و هم دشمنان باز از این مسئله سوءاستفاده کنند برای تبلیغ علیه مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام).
** پرسیدند اگر شخصی در روضه‌ها به صورتش دست بزند تا جایی که صورتش زخم شود، حتی کبود شود، آیا این عمل مشکلی دارد؟
در پاسخ باید عرض کنیم در حد کبود شدن که حالا ممکن است با زنجیر زدن با سینه زدن بدن کبود شود، اگر ضرر متنابهی برای بدن نداشته باشد، به نظر حضرت آقا اشکالی ندارد. اما کارهایی فراتر از این‌ها که ممکن است دشمنان سوء استفاده کنند، مثل مجروح کردن خود یا بدن را زخم کردن و قمه زدن یا مثل عبور از روی آتش و امثال این‌ها که در بعضی جاها برخی از افراد انجام می‌دهند، چون به هر حال این‌ها اعمال مستندی نیست، در عزاداری‌ها نه وارد شده است، نه سیره بر این بوده است و امروزه هم دشمنان از این‌گونه اعمال علیه مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و پیروان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) سوءاستفاده می‌کنند، اگر در آن حد باشد، بله اشکال دارد. اما اگر در همین حد که متعارف است سینه می‌زنند، زنجیر می‌زنند، بدنشان ممکن است سرخ یا کبود شود، در حد متعارفش که ضرر متنابهی برای بدن نداشته باشد، اشکالی ندارد.
** آیا هروله کردن در عزاداری اشکال دارد؟
اگر موجب وهن مذهب نباشد، یعنی دیگران سوءاستفاده نکنند علیه مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، اشکالی ندارد. ولی به طور کلی، توصیه این است که از این‌گونه اعمال در عزاداری‌ها پرهیز کنند.
در پاسخ سوال هایی که معمولاً در مورد شیوه‌ی عزاداری و برخی از کارهایی که در عزاداری صورت می‌گیرد و اشکال شرعی هم ندارد، مثل تعزیه‌خوانی و امثال این‌ها، وقتی سوال شده است، ضمن تایید آن عزاداری‌های متعارف و متعادلی که از دیرباز بین مومنین مرسوم بوده اضافه فرموده‌اند: «بهتر آن است که مجلس ذکر مصیبت برپا کنند». پس معلوم است که این‌گونه کارهای متعارف، مثل هیئت‌های عزاداری، مثل سینه‌زنی و زنجیرزنی، به طور متعارف، این‌ها اشکالی ندارد و جزو شعائر دینی ما محسوب می‌شود. اما یک کارهایی که موجب وهن مذهب است، در شأن مومن نیست که این کارها را انجام دهد و چون دشمنان علیه مکتب تشیع از آن سوءاستفاده می‌کنند، آن کارها جایز نیست.
** در برخی هیئت‌ها به علت استقبال پرشور جوانان و تراکم جمعیت و کمبود جا در حسینیه‌ها، خیابان‌های اطراف بسته شده یا تردد در آن‌ها با مشکل مواجه می‌شود. آیا این کار اشکال دارد؟ یا اینکه صدای عزاداری خیلی بلند باشد، اگر موجب آزار و اذیت نشود چطور؟ و اگر اشکال دارد، آیا شرکت در این مجالس با علم به اینکه داخل حسینیه نمی‌توان حضور پیدا کرد اشکال دارد؟
اولاً بدانیم که عزاداری حضرت اباعبدالله حسین (علیه‌السلام) از افضل قربات است. تأثیر بسیار زیاد و آثار و برکات بسیار زیادی دارد و همچنان باید مراسم عزاداری اباعبدالله حسین (علیه‌السلام) زنده بماند و تاکید بر آن است. خود سیره‌ی مقام معظم رهبری هم بر این است که در برخی از ایام سال، مجلس عزا برپا می‌کنند، ذکر مصیبت و نوحه‌خوانی انجام می‌شود در محضر ایشان؛ اما در برخی از ایام، بیرون آمدن هیئت‌های عزاداری و دسته‌ها، جزو شعائر دینی است مثل تاسوعا و عاشورا. خب به طور طبیعی، برخی از خیابان‌ها بسته می‌شود، برخی از راه‌ها بسته می‌شود، گرچه همان جاها هم اگر بشود مراعات کنند که بسته نشود، بهتر است؛ اما مثل راهپیمایی روز قدس، راهپیمایی 22 بهمن، تاسوعا، عاشورا و امثال این‌ها، طبیعی است. اکثر مردم هم در این مراسم حضور دارند؛ اما در غیر این مواقع که شخصی در حسینیه‌ای یا در منزل خودش مجلس عزایی برپا کرده است، ولو اینکه عزاداری سید و سالار شهیدان باشد، نباید خلاف مقررات نظام باشد، یعنی بستن راه‌ها به خاطر مجلس عزاداری شخصی (گرچه عرض کردم حساب تاسوعا و عاشورا جداست و اصلاً خروج این هیئت‌ها و دسته‌ها جزو شعائر دینی محسوب می‌شود و به طور طبیعی خیلی راه‌ها بسته می‌شود مردم هم مطلع هستند و قالب مردم هم در این مراسم شرکت دارند)؛ اما در غیر این مواقع، مومنین باید مراعات کنند که راه بر مردم بسته نشود و صدای بلندگوها آزاردهنده نباشد و مردم را اذیت نکند، همچنین صدای طبل و امثال این‌ها و کارهای دیگری که جانبی است (مثل ایستگاه‌های صلواتی که برپا می‌کنند) و خوب هم هست؛ ولی یک جایی باشد که هم راه مردم بسته نشود، ایجاد مزاحمت نشود و نظافت خیابان‌ها حفظ بماند. اما پرسیدند آیا شرکت در چنین مجلسی، اشکال دارد؟ نه، شرکت در آن مجلس، ولو جا هم نباشد، اشکالی ندارد، ولی شما مزاحمت ایجاد نکنید و راه را نبندید.
** آیا گفتن ذکر امام حسین (علیه‌السلام) در سینه‌زنی و به اصطلاح شور تند و پشت سر هم، بی‌احترامی است و اشکال شرعی دارد؟ آیا این مصداق غنای روضه‌خوانی است؟
ظاهراً مصداق غنا نباشد، اما باز یک توصیه‌ای رهبر انقلاب داشتند به برخی از مداحان که تکرار این الفا1 ثمره چندانی ندارد و عین عبارت این بود که فرمودند: «این مداحی شما، نوحه‌خوانی شما، باید حکم یک منبر آموزنده را داشته باشد». یعنی قصیده‌هایی را بخوانید، مطالبی را داشته باشید که مردم بر معرفتشان نسبت به ائمه اطهار (علیهم‌السلام) و تاریخی که گذشته است، وقایعی که در عاشورا اتفاق افتاده است، اطلاع بیشتری پیدا کنند؛ باید یک منبر آموزنده باشد؛ و می‌فرمودند که تکرار این الفا1 ثمره‌ای ندارد. البته نمی‌توانیم به طور کلی بگوییم حرام است؛ نه، حرام نیست و به عنوان یک فتوا نیست. به عنوان یک توصیه که به جای تکرار این الفا1 مطالبی گفته شود که برای مخاطبین، ضمن اینکه عزاداری هست، مفید هم باشد و بر معرفت آن‌ها بیفزاید و مطلبی را یاد بگیرند.
** راجع به قمه‌زنی نظر حضرت آقا را پرسیدند که به نظر ایشان چه حکمی دارد؟ آیا مقلدین سایر مراجع هم باید از این دستور تبعیت کنند؟ و نکته دوم اینکه آیا مخفیانه بودن یا مخفیانه نبودن آن، با هم فرقی دارد؟
خب نظر آقا در مورد قمه‌زنی را شاید همه شنیده باشید که ایشان این کار را در وضعیت فعلی حرام میدانند. تعبیر ایشان این بود که نه سابقه‌ای دارد این کار، (حالا ممکن است یک سابقه‌ای داشته باشد، اما در گذشته‌های دور، یک چنین کارهایی مثل قمه‌زنی، سابقه‌ای بین مومنین نداشته است) افزون بر اینکه امروزه از این عمل علیه مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و علیه شیعیان سوءاستفاده می‌شود.
شما اگر مراجعه کنید به برخی از سایت‌ها و کلمه شیعه را بزنید، همین تصویر قمه‌زنی دیده می‌شود. بنابر این بله، این کار به نظر حضرت آقا حرام است و باید از این کار پرهیز شود و فراتر از فتوا، ایشان تعبیرشان این بوده که این عزاداری نیست، بلکه تخریب عزاداری است. بنابر این همه مومنین و مقلدین سایر مراجع، با کمال احترام به مراجع معظم تقلید، از این دستور باید تبعیت کنند و از این‌گونه کارها در عزاداری که این‌ها عزاداری نیست، بلکه به ضرر مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) است، پرهیز کنند؛ و فرقی هم بین قمه‌زنی مخفیانه یا علنی نگذاشتند. حتی جداگانه هم سوال شده است در مورد اینکه مخفیانه بروند قمه بزنند، فرمودند: نه، این کار را هم نباید بکنند و منع کردند.
** لعن برخی از دشمنان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در مکان‌های عمومی یا خصوصی چه حکمی دارد؟
این هم از جمله سوال‌هایی است که بارها پاسخش را شاید همه شما از خود حضرت آقا شنیده باشید و همین اواخر، بیشتر تأکید داشتند؛ به خاطر این فتنه‌هایی که در جهان اسلام پیش آمده است و برادرکشی و مسلمان‌کشی بین برخی از مسلمانان و ضرری که برای جهان اسلام دارد و سودش را استکبار جهانی و صهیونیسم بین‌الملل می‌برد. بارها شنیده‌اید که ایشان فرموده‌اند به مقدسات سایر مذاهب توهین نکنید و توهین به مقدسات سایر مذاهب را حرام دانسته‌اند. به علاوه، هر عملی که موجب تفرقه بین مسلمانان شود، ایشان آن را منع کرده‌اند و حرام دانسته‌اند. بنابر این مومنین از کارهایی که به هر حال سودی ندارد، بلکه ضرر دارد و موجب اختلاف بین مسلمان‌ها می‌شود و موجب برادرکشی بین مسلمانان می‌شود، یا موجب وهن مذهب است یا به نحوی توهین به مقدسات سایر مذاهب اسلامی است، ان‌شاءالله بپرهیزند که این عمل، جایز نیست.
سوالی دومی که در اینجا مطرح شده این است که در این مجالس، می‌شود شرکت کرد یا نه؟ یک وقت هست شما شرکت می‌کنید و آن منبری را یا آن مداح را از این کار خودش، باز می‌دارید (حالا با تذکر محترمانه که از این گفته‌های تفرقه‌انگیز بپرهیزد) این، گاهی وقت‌ها لازم و واجب است؛ اما اگر شرکت شما این اثر را ندارد، بلکه مجلس چنین افرادی که تفرقه می‌اندازند تقویت می‌شود، بله، گاهی وقت‌ها شرکت در چنین مجالسی جایز نیست و باید پرهیز شود.
** نظر حضرت آقا در مورد الفاظی که در عزاداری‌ها و نوحه‌ها استفاده می‌شود و در شأن یک مسلمان و حتی انسان نیست و نسبت دادن یکسری الفاظ رکیک به خود، چه حکمی دارد؟
کلاً در عزاداری، آن نزاکت و سنگینی و وزانت عزاداری باید حفظ شود. در پاسخ یکی از سوال‌ها، ما اشاره کردیم که هم باید از مطالبی که حرام است (مثل کذب، مثل غلو نسبت به ائمه اطهار (علیهم‌السلام) پرهیز شود و هم باید از مطالبی که دون شأن یک مسلمان است، پرهیز شود.
اصلاً اسلام پیروان خودش را وزین، سنگین و باوقار می‌پسندد. شما نگاه کنید از جمله لباس‌های حرام، لباس شهرت است و لباس شهرت یعنی لباس سبک، لباسی که در شأن یک مسلمان نیست، لباسی که از نظر رنگ، دوخت یا کیفیت، به گونه‌ای است که اگر طرف بپوشد، در جامعه انگشت‌نما می‌شود، این در شأن یک مسلمان نیست؛ پس در تعابیری که خوانده می‌شود، در نوحه‌ها، ولو حالا در مقام اظهار ارادت به معصومین (علیهم‌السلام) یا به اباعبدالله (علیه‌السلام) باشد، اما در شأن یک مومن نیست چنین الفاظی به کار ببرد و در عزاداری از آن پرهیز شود.
