شفاعت مطلق و بی قید و شرط را یهود و نصاری و مشركان معتقد بودند ، امّا شفاعتی كه قرآن آن را پذیرفته ، شرایطی در شفیع ، در شفاعت شده و در مورد شفاعت دارد .
امّا شفیع ، هر چه هم نزد خداوند ، رتبه و منزلت داشته باشد ، جز با اذن و رضایت خدا شفاعت نمی كند .
امّا شفاعت شده باید به وسیله ایمان به خدا و یكتایی او و ایمان به پیامبران الهی و كتب آسمانی ، پیوند خود را با خدا استوار سازد و از كسانی نباشد كه دستشان آلوده به جنایت شده و در گناهان غرق شده اند . این شرط ها و محدوده ها در روایات شیعه و اهل سنّت بیان شده است .
پیامبر خدا (صلّی الله علیه وآله) فرمود : « نزدیك ترین شما به من در فردای قیامت و شایسته ترین شما برای برخورداری از شفاعتم كسی است كه از همه راستگوتر ، امانت دارتر ، خوش اخلاق تر و نزدیك تر به مردم باشد. » 1
امام صادق (علیه السلام) فرمود : « ای گروه شیعه ! از گناه دست برنمی دارید و از شفاعت ما سخن می گویید ! به خدا سوگند كسی كه مرتكب این گناه (زنا) شود به شفاعت ما نمی رسد تا آنكه رنج عذاب به او برسد و هراس دوزخ را ببیند. »2
امام كاظم (علیه السلام) فرمود : چون وفات پدرم حضرت صادق (ع) فرارسید ، به من فرمود : « پسرم ! هر كس نماز را سبك بشمارد به شفاعت ما نمی رسد . »3
امّا نسبت به مورد شفاعت باید گفت كه شرك و الحــــاد مورد شفاعت قرار نمی گیرد . خداوند می فرماید : « إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَكَ بِهِ وَیَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ یَشاءُ » 4 ، « خداوند، شرك ورزیدن به او را نمی آمرزد و جز آن را برای هركس بخواهد می بخشاید.»
شفاعت طلبی از پیامبر (صلّی الله علیه وآله) و اولیا كه مأذون در شفاعتند :
مفهوم روشن شفاعت ، دعای شفیع و طلبیدن او از خداوند است كه گناهان بندگانش را ـ اگر شایسته بخشایشند ـ بیامرزد . پس درخواست شفاعت از شفیع ، به درخواست دعا از او برای آن هدف برمی گردد . آیا اشكالی دارد كه از برادر مؤمن درخواست دعا كنی ؟ تا چه رسد به درخواست از پیامبر اكرم (صلّی الله علیه وآله) كه به تصریح آیات قرآن ، دعایش مستجاب است و ردّ نمی شود.5
پس وقتی شفاعت خواهی از صالحان به معنای درخواست دعاست ، هركس نیز از پیامبر شفاعت بطلبد ، همین معنی را قصد می كند . وقتی رسول خدا (صلّی الله علیه وآله) زنده بود و در مدینه می زیست ، درخواست دعا از پیامبر از سوی اصحاب ، معنایش درخواست شفاعت بود . پس از انتقال از دنیا به جهان برزخ نیز معنای شفاعت خواهی همان درخواست دعاست ، نه چیز دیگر .
این گونه درخواست دعا و شفاعت ، در زمان های گذشته از سوی پیشینیان صالح نیز انجام گرفته است كه نمونه هایی یاد می شود :
1 . از انس نقل شده است كه : از پیامبر (صلّی الله علیه وآله) درخواست كردم در روز قیامت مرا شفاعت كند . فرمود : شفاعت می كنم . گفتم : یا رسول الله ، تو را در كجا بجویم ؟ فرمود : اولین جایگاهی كه مرا می جویی ، بر صراط است. 6 او از پیامبر اعظم (صلّی الله علیه وآله) درخواست شفاعت می كند ، بی آنكه بر ذهن او بگذرد كه این درخواست ، با اصول اعتقادی او ناسازگار است .
2 . سواد بن قارب ، یكی از اصحاب پیامبر (صلّی الله علیه وآله) به آن حضرت می گوید : شفیع من باش ، روزی كه شفاعت كسی هیچ سودی برای سواد بن قارب نخواهد داشت.7
3 . چون امیرمؤمنان (علیه السلام) پیامبر خدا را غسل داد و كفن كرد ، صورتش را باز كرد و گفت : « پدر و مادرم فدایت ، پاكیزه زیستی و پاكیزه مردی . . . ما را نزد پروردگارت یاد كن» 8
4 . روایت است كه چون پیامبر (صلّی الله علیه وآله) رحلت نمود ، ابوبكر آمد و چهره پیامبر (صلّی الله علیه وآله) را گشود ، خود را به روی وی افكند و بوسید و گفت : « پدر و مادرم فدایت ، پاك زیستی و پاك مردی ، ای محمد ! ما را نزد پروردگارت یاد كن و به یاد ما باش.»9
این شفاعت خواهی از پیامبر است ، در همین دنیا پس از رحلت او . عرب ، تعبیر « ما را نزد پروردگارت یاد كن » را در شفاعت طلبی به كار می برد . این در دوران حیات پیامبر (صلّی الله علیه وآله) بود . امّا پس از رحلت آن حضرت ، آیا می توان از آن حضرت ، به خصوص در برابر قبر مطهرش و هنگام سلام دادن بر او شفاعت طلبید ؟ از آنجا كه مردگان در عالم برزخ می شنوند و سخن می گویند و دعا می كنند ، به ویژه حضرت رسول (صلّی الله علیه وآله) وقتی به او سلام می دهند ، روح مطهرش جواب می دهد ، پس فرقی در شفاعت طلبی میان زمان حیات و پس از مرگ و در حیات برزخی نیست و هر كه ادعای ممنوعیت دارد باید دلیل بیاورد .
گزیده سیمای عقاید شیعه، آیت الله سبحانی
منابع :
1 . تیسیر المطالب ، سید یحیی زیدی : ج1 ، ص442
2 . كافی : ج5 ، ص469
3 . كافی : ج3 ، ص270
4 . نساء : 48 و 116
5 . نساء : 64 ، منافقون : 5
6 . صحیح ترمذی : ج4 ، ص621 ، كتاب صفة القیامه ، باب 9
7. فكن لی شفیعاً یوم لا ذو شفاعة بِمُغن فتیلاً عن سواد بن قارب . الاصابه : ج2 ، ص95 ، الروض الأنف : ج1 ، ص139 ، بلوغ الارب : ج3 ، ص299 ، عیون الأثر : ج1 ، ص72
8. المجالس ، شیخ مفید ، مجلس دوازدهم ، ص103
9. سیره حلبیه : ج3 ، ص474 چاپ بیروت .
