یکی از شیوه های عزاداری برای امام حسین (علیه السلام) و اصحاب آن حضرت در بعضی از شهرها و کشورها "قمه زنی" بوده است که این شیوه را مراجع معظم تقلید آن زمان به شرط آن که ضرر جانی نداشته باشد جایز می دانسته اند، ولی هیچ روایتی در مورد این شیوه خاص (قمه زنی) نرسیده تا حکم به استحباب آن داده شود.

اما امروزه این مراسم موجب سوء استفاده دشمنان اسلام قرار گرفته است به طوری که با پخش و دامن زدن به این مراسم تبلیغات گسترده ای علیه اسلام و مذهب تشیع انجام می دهند تا جایی که انجام این مراسم موجب وهن مذهب شده است. به همین خاطر امروزه حکم ولی فقیه و اکثر مراجع تقلید عدم جواز این مراسم است.

سوال: فتوای مراجع عظام تقلید در مورد قمه زدن در زمان های گذشته و حاضر چیست؟

آنچه مورد تأئید و سفارش اکید اولیای دین بوده، اصل برگزاری مراسم عزاداری ها برای امام حسین علیه السلام است، حتی خود ائمه (علیهم السلام) در راه اقامه عزای امام حسین (علیه السلام) می کوشیدند. اما در باره شکل و شیوه بر گزاری آن در راویات ما شکل خاصی سفارش نشده است، بلکه همه روش ها تا زمانی که با دستورات نورانی شرع انور اسلام مخالف نباشد و موجب ضرر و زیان غیر قابل جبران به عزاداران نشود و همچنین موجب وهن اسلام و مذهب تشیع نشود، مورد تأیید اسلام و ائمه طاهرین (علیهم السلام) بوده است. امام جعفر صادق (علیه السلام) وقتی از ابو هارون خواست تا برای آن حضرت در عزای امام حسین (علیه السلام) مرثیه خوانی کند، به او فرمودند: همان طوری که برای خودتان در کنار قبر امام حسین (علیه السلام) مرثیه خوانی می کنید این جا عزاداری کن و مرثیه بخوان. در زمان های بعد دسته جات عزاداری به راه افتاد و شیوه های عزاداری تا حدی متحول شد.

شیوه های عزاداری امام حسین (علیه السلام) با توجه به آداب و رسوم هر قوم و ملت در سرزمین های مختلف و در زمان های مختلف متفاوت است و از نظر شرعی استنادی به آیات و روایات ندارد، بلکه یک امر عرفی بوده و صرفاً از روی علاقه شیعیان به سید الشهدا (علیه السلام) مطابق عرف هر ملت انجام می گیرد.

یکی از این شیوه ها که در بعضی از شهرستان ها و کشورها؛ مانند عراق و پاکستان و هندوستان توسط برخی از عزاداران انجام می دهند، قمه زنی است. ( گفته می شود پیام و معنای این شیوه عزاداری، اظهار آمادگی برای جانبازی و سر باختن در راه امام حسین (علیه السلام) و دین است).

مسئله جواز یا عدم جواز قمه زنی از دیر باز مورد اختلاف علما و مراجع تقلید بوده است و همواره عده ای از فقها حکم به جواز آن داده و گروهی دیگر آن را جایز ندانسته اند.

برای اولین بار حکم این مسئله از مرحوم آیت ا..العظمی نائینی سوال شد و فتوای ایشان محور فتوای دیگر مراجع معاصر و بعد از ایشان شد.

ایشان بعد از ذکر این نکته که هیچ آیه و روایتی در تأیید یا رد قمه زنی نداریم به شرط این که ترس از ضرر در کار نباشد، به جواز آن فتوا داده اند. بعد از ایشان ده ها تن از مراجع تقلید بدون دادن فتوای جدیدی نظر ایشان را قبول کرده اند. در مقابل این گروه - از آن جایی که قمه زدن و خون از سر جاری کردن در دید برخی از غیر مسلمانان تأثیر سوء داشت و موجب بدبینی و تبلیغات سوء بر علیه تشیع می شد -، برخی از علما از جمله آیة الله سید ابوالحسن اصفهانی (ره) به حرمت آن فتوا دادند.

البته فقهایی هم که در گذشته قائل به جواز بوده اند در صورت داشتن ضرر بدنی آن را جایز نمی دانستند.

اما امروزه این شیوه عزاداری جدا از این که نصی درباره شعائر بودن آن وجود ندارد و حتی نمی توان حکم به استحباب آن داد موجب سوء استفاده های تبلیغاتی دشمنان اسلام نیز شده است. به طوری که با پوشش خبری گسترده ای این مراسم را پخش کرده و نتایج اسف باری می گیرند که موجب وهن اسلام و مذهب در نگاه بینندگان می شود.

به همین جهت حضرت امام خمینی (ره) در پاسخ به استفتایی که در این زمینه می گوید: در وضع موجود قمه نزنند..".

همچنین با توجه به همین تبلیغات منحرف کننده غرب از این مراسم است که مراجع معظم تقلید حضرات آیات عظام خامنه ای، فاضل، مکارم ، نوری همدانی (حفظهم الله) و تبریزی (ره) در استفتائاتی که از آنان شده است، انجام این مراسم را در زمان حاضر، جایز ندانسته اند.


 

 

سوال: آیا مراسم شبیه خوانی در ایام محرم جایز است؟ و آیا جایز است كه افرادی به نقش زنان شبیه خوانی كنند؟

جواب: شبیه خوانی اگر با دروغ و آلات لهو توأم نباشد و موجب توهین به مقام شامخ حضرت حسین بن علی ـ علیه السلام ـ یا سایر شهدا نشود اشكالی ندارد و احتیاط آن است كه مردان لباس زنان را نپوشند. (استفتائات جدید آیة الله مكارم شیرازی دام ظله, ج1, س572)

سوال: در مراسم شبیه خوانی افرادی به نقش حضرت ابوالفضل ـ علیه السلام ـ و علی اكبر ـ علیه السّلام ـ شبیه خوانی می كنند آیا نذرهایی كه مردم به آنها می دهند متعلق به این افراد است یا خیر؟ در غیر این صورت باید در چه مواردی مصرف شود؟

جواب: این امر بستگی به خود افرادی دارد كه نذر می كنند اگر نذر خود اشخاص كرده اند به آنها می رسد و اگر نذر را برای كل مراسم می دهند در همه موارد عزاداری می توانند مصرف نمایند. (استفتائات امام (ره), ج2, ص467, س29)

استفتاء از آیة الله خامنه ای دام ظله:

سوال: ساختمانى 70 واحدى داراى یك سالن اجتماعات مى‌باشد و این سالن در سند همه ساكنین به عنوان مشاع ثبت شده و هزینه‌هاى آن نیز مشاعى پرداخت مى‌شود، در این سالن پایگاه بسیج تأسیس شده و مراسم عزادارى، مولودى و نماز جماعت در این سالن برگزار مى‌‌گردد. با توجه به اینكه عدّه‌اى از اهالى قادر به پرداخت پول شارژ واحد خود هم نمى‌‌باشند از برگزارى چنین مجالسى در این مكان ناراضى هستند، آیا برگزارى مراسمات و نماز جماعت در این مكان داراى اشكال مى‌‌باشد؟

جواب: تصرف در قسمت‌هاى مشاع، باید با اجازه‌ى همه‌ى ساكنین مجتمع باشد و در فرض مرقوم كه بعضى از اهالى راضى نیستند برگزارى مراسم و اقامه نماز جماعت در آنجا اشكال دارد.

چند استفتاء از آیة الله مکارم شیرازی دام ظله:

سوال: بعضى از خطبا اصرار دارند که در منابر خود از خواب هاى مختلفى که درباره مسائل مربوط به عزادارى یا غیر آن است بهره کافى بگیرند آیا این کار درست است؟

گرچه گاهى خواب ها پرده از روى مسائل مهمى بر مى دارد ولى با توجه به اینکه خواب شرعاً حجت نیست نباید در منابر زیاد روى آن تکیه کرد.

سوال: هر سال گروهى از پیروان سایر مذاهب مایل هستند در این مراسم بیدار کننده شرکت جویند، آیا شرکت آنها جایز است؟

شرکت آنها مانعى ندارد و حتى نذورات آنها را باید پذیرفت.

سوال: مردانی هستند که هنگام عزاداری برای امام حسین از ناف به بالا لخت می شوند در حالی که در بالای مجلس زنان نیز حضور دارند، می خواستم بدانم حکم مسئله چیست؟و حتی اگر مجلس مردانه نیز باشد در ان صورت حکم چیست؟

برهنه شدن مردان به هنگام عزاداری در صورتی که در حضور زنان باشد حرام و اگر زنان هم نباشند در شأن این مجالس نیست.