در مورد وظايف و تکاليف شيعيان در دوران غيبت سخن‌هاي بسياري گفته شده‌است و حتي در بعضي از کتاب‌ها، از جمله کتاب «مکيال المکارم في فوائد الدعاء للقائم» تا هشتاد وظيفه براي منتظران قدوم خاتم اوصياء حضرت بقيـه‌الله (عليه السلام) برشمرده شده است اما، از آن‌جا که تبيين همه‌ي وظايفي که شيعيان در عصر غيبت به عهده دارند در اين محدوده نمي‌گنجد، تنها به بيان عنوان تعدادي از مهم‌ترين اين وظايف اشاره مي‌کنيم:[2]
1- دعا براي سلامتي حضرت
«اللهُمَّ كُن لوَليِّكَ الحجَّه ابْنِ الحَسَن، صَلَواتُکَ عَلَيهِ وَ عَلی آبائِه، في هذِه السّاعَةِ وَ في کُلِّ ساعَةِ، وَلياً وَ حَافِظاً، و قائِداً وَ ناصِراً، و دليلاً و عَيناً، حَتّی تُسکِنَهُ أرضَکَ طَوعاً، وَ تُمَتِّعَهُ فيها طَوِيلاً»؛[3] «بار خدايا! براي نماينده‌ات حضرت حجّت بن الحسن، که درود تو بر او و پدرانش باد، در اين ساعت و در تمامي ساعات، سرپرست و محافظ و پيشوا و ياور و راهنما و ديده‌بان باش. تا او را از روي ميل و رغبت بر روي زمينت ساکن گرداني، و بهره‌مندي او را در زمين طولاني فرما.»
اين دعا در اعمال شب بيست و سوم ماه مبارک رمضان آمده است و بر اين امر تأکيد شده است که هر طور برايت امکان دارد و تا زماني که زنده هستي، آن را تکرار کن.
نکته‌ي قابل توجه در اين دعا اين است که هر چند طبق وعده‌ي الهي حضرت زنده و باقي هستند، تا زماني که پرچم توحيد و عدل را در همه‌ي جهان به اهتزاز در آورند، ولي بالأخره بشر هستند و همانند ساير ائمه ممکن است در معرض آفات جسماني و بلاهاي طبيعي قرار گيرند و از اين نظر دعاي ما براي سلامتي حضرت و حفظ ايشان از اين آفات و حوادث، بدون شک در سلامتي وجود آن عزيز عالم وجود و آخرين درّ صدف امامت و ولايت، مؤثر و مفيد است.
2- دعا براي تجديد عهد و پيمان با حضرت
«اللهُمَّ إنّي أُجَدِّدُ لَهُ في صَبِيحَةِ يومِي هذا و ما عِشتُ مِن أيامي، عهداً و عقداً و بيعةً لَهُ في عُنُقي لاأحولُ عَنها وَ لاأَزولُ أَبداً»؛[4] «بار خدايا! من در اين صبحدم و در ابتداي اين روز، و تمامي ايام زندگانيم، بيعت و پيمان و قراردادي را با آن عزيز مي‌بندم که هيچ‌گاه و به هيچ وجه از آن برنخواهم گشت و هرگز آن را از بين نمي‌برم.»
و عهدمان با اماممان اين است که:
«... فابذل نَفسي و مالي و وَلَدي و أهلي و جَميع ما خَوَّلَني ربّي بَينَ يديک و التصرف بين أمرک و نهيک و هُوَ عهدي إليک»؛[5] «... پس جان و مال و فرزندان و خويشان و هر آنچه که پروردگارم به من داده به پيشگاهت و در راه تو و آرمان‌ها و فرامينت، تقديم مي‌کنم و اين همان عهد من با توست.»
پس بايد با ايشان براي انجام خواسته‌ها و آرمان‌هايشان عهد ببنديم (عهداً) و آن عهد را با اسباب و وسايلي محکم کنيم (عقداً) و در نهايت با ايشان بيعت کرده و دست در دست ايشان نهاده و دل و سر به ايشان بسپاريم (بيعةً).
3- دعا براي ظهور حضرت
«اللهم ... عَجِّل فَرَجَه، و سَهِّل مَخرَجَه، و أَوسِع مَنهَجَه»؛[6] «بار خدايا! در گشايش امورش شتاب کن، و شرايط قيام او را آسان گردان، و راهش را براي دست‌يابي به مقاصدش گسترش ده.»
امام رضا (عليه السلام) در يکي از بهترين لحظات نيايش خود در قنوت نماز جمعه اين چنين ظهور را از خداوند طلب مي‌کنند که:
«اللهم أصلِح عبدکَ و خَليفتک بِما أصلَحت بهِ أنبياء و رُسُلکَ وَ حُفَّهُ بِمَلائِکَتِکَ و أيدهُ بِروحِ القُدُس مِن عِندِک ...»؛[7] «بار الها! كار ظهور بنده‌ي شايسته و خليفه‌ي راستينت را اصلاح فرما! همان‌گونه كه كار پيامبران و فرستادگانت را اصلاح نمودي، از سوي خويش و به وسيله‌ي روح القدس، او را ياري و پشتيباني فرما ... .»
در دعاي ديگري هم که از وجود مقدس حضرت مهدي (عليه السلام) در تعجيل فرج خودشان نقل شده چنين آمده است:
«يا نورَ النّور يا مدبّر الأُمور ... اجعَل لِي و لِشيعتي مِنَ الضَيق فَرجاً و مِنَ الهَمِّ مَخرجاً و أوسِع لَنا المَنهَج و أطلِق لَنا مِن عندِک ما يفَرِّج»؛[8] «اي نور روشنايي و اي تدبير کننده‌ي امور ... براي من و شيعيانم گشايشي از تنگناها و راه نجاتي از ناراحتي‌ها قرار بده و راه (پيروزي) را براي ما وسيع گردان و از جانب خود آنچه فرج ما را برساند بر ما ارزاني دار.»
امام صادق (عليه السلام) نيز در حالي كه اشك مي‌ريختند با خود زمزمه مي‌كردند كه:
«سَيِّدي غَيبَتُكَ نَفَت رُقادي و ضَيَّقَت عَلَیَّ مِهادي و البتَزّت عَنّي راحَةَ فُؤادِي»؛[9] «سرور من، غيبت تو خواب را از ديدگانم ربوده و زمين را بر من تنگ كرده و آسايش قلبي را از من برده است.»
4- دعا براي جزو ياران و همراهان حضرت بودن
«اللهم اجعَلني مِن أَنصارِهِ و أَعوانهِ، و الذّابينَ عَنهُ، و المُسارِعينَ إليه في قَضاءِ حَوائِجِه و المُمتَثِلِينَ لِأوامِرِهِ و المُحامينَ عَنه و السّابِقينَ إلي إرادَتهِ و المُستَشهدينَ بَينَ يَدَيه»؛[10] «خداوندا! مرا از ياران و كمك رسانان و حمايت كنندگان و مدافعان آن بزرگوار قرار ده، جزو گروهي كه به سرعت براي انجام خواسته‌هاي او به سويش مي‌‌شتابند، جزو دسته‌اي كه دستورات او را بدون كم و زياد انجام مي‌دهند، جزو حمايت كنندگان از او و پيشي گيرندگان بر انجام امور دلخواه او و شهادت طلبان در پيش روي او قرار ده.»
همه‌ي اين مضامين با اهتمام و جديت در امر رسيدگي به نيازهاي روحي و معنوي مؤمنان در زمان غيبت امام (عليه السلام) قابل وصول مي‌باشند. در دعاي امام رضا (عليه السلام) نيز آمده است:
«وَ جعَلنا مِمَّن تَنتَصِرُ به لِدينك و تُعِزُّ بِه نَصَرَ وَليک ... وَ جعَلنا في حِزبهِ ... حتی تَحشُرنا يومَ القيامَةِ في أنصارِه و أعوانِه و مُقَوِّيةِ سُلطانِهِ»؛[11] «و ما را از کساني قرار ده که دين خود را به وسيله‌ي آن‌ها غلبه مي‌دهي و به سبب ايشان ياري ولي خود را عزت مي‌بخشي ... و ما را جزو حزب ايشان قرار بده ... تا آن‌جا که ما را در قيامت در زمره‌ي ياران و ياوران و تقويت کنندگان سلطه‌ي ايشان محشور فرمايي.»
[1] . ر.ک: ميرزا محمد تقی موسوی اصفهانی،مکيال المکارم، ج 2، ص 104 به بعد .
[2] . ر.ک: ابراهيم شفيعی سروستان، انتظار، بايدها و نبايدها، ص 25 به بعد .
[3] . مفاتيح الجنان، اعمال شب بيست و سوم ماه مبارک رمضان .
[4] . مفاتيح الجنان، دعای عهد .
[5] . همان، زيارت حضرت صاحب الامر (عليه السلام) .
[7] - سيد بن طاووس، جماع الاسبوع، ص 256 .
[8] . کفعمی، المصباح، ص 305 .
[9] . شيخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمة، ج 2، ص 31 .
[10] . مفاتيح الجنان، دعای عهد .
[11] . جمال الاسبوع، ص 309
