زيارت نامهاي است که به امام زمانعليه السلام نسبت داده شده است. مضامين بلند و نيز تأييد برخي از علماي شيعه، اين نسبت را تقويت ميکند. [1] اگر چه برخي نيز به انتساب آن به حضرت ولي عصرعليه السلام ترديد کرده، آن را از تأليفات سيد مرتضي دانستهاند. [2] .
و ممکن است گفته شود اصل زيارت از حضرت مهديعليه السلام نقل شده؛ اما سيد مرتضي بخشهايي را به تناسب به آن افزوده است. [3] .
بنابراين انتساب قطعي آن به حضرت مهديعليه السلام، محل تأمّل است.
متن زيارت، خطاب به سيدالشهدا و شهداي کربلا است و نام يکايک آنان، اغلب با ذکر اوصاف و خصوصياتشان و نيز اسامي قاتلان آن شهدا در آن آمده است.
آغاز زيارت، اين گونه است: «السَّلامُ عَلَيکَ يا اَوَّلَ قَتيلٍ مِن نَسْلِ خَيْرِ سَليلٍ...».
اين زيارت در کتاب مفاتيح الجنان ذکر نشده؛ ولي اين چيزي را از آن کم نکرده و همچنان مورد توجه بزرگان شيعه بوده است.
«زيارت ناحيه»، عملکرد ظالمانه بنياميّه را به نحوي بازگو نموده که تمام مردم دنيا متوجه ميشوند که چه جرم و جنايت بزرگي در کربلا، نسبت به فرزندان پيامبر اکرمصلي الله عليه وآله واقع شده است.
هيچ زيارتي، عمق فاجعه کربلا را همانند زيارت ناحيه بيان نکرده است؛ مثلاً در «زيارت عاشورا» فقط اشارهاي به عظمت مصايب امام حسينعليه السلام و فاجعه عاشورا شده است؛ ولي همانند زيارت ناحيه نيست و در هيچ موردي مصيبت عاشورا آن گونه که بوده جلوه داده نشده است.
يکي از مواردي که اين حادثه وحشتناک را تبيين ميکنند، اين جملات تأثرانگيز است: «اگر روزگار، تولّد مرا به تأخير انداخت و مرا از ياري تو محروم گردانيد و با محاربان تو به محاربه نپرداختم و با دشمنان تو به ستيز نايستادم، اکنون صبح و شام براي تو شيون ميکنم و به جاي اشک خون ميگريم».
در يکي ديگر از قسمتهاي آن - که به جزئيات دقيقي از حادثه عاشورا اشاره نموده - آمده است:
«اسب تو شتابان و شيون کنان، شيهه ميکشيد و گريان به سوي حرمسراي تو رهسپار گرديد. همين که زنان حرم اسب تو را به هم ريخته و زار ديدند و زين تو را واژگون مشاهده کردند، از خيمهها بيرون آمده همگي مو پريشان کرده، سيلي بر صورتها ميزدند. نقاب از چهره انداخته و صدا را به ناله بلند کردند. بعد از عزّت و سربلندي، به روزي تأسف بار، مبتلا شدند و به سوي قتلگاه تو حرکت کردند در حالي که...». [4] .
زيارت ناحيه مقدسه، همانند زيارت عاشورا براي روز عاشورا وارد شده و در غير عاشورا نيز خوانده ميشود.
در اين رابطه، شيخ مفيدرحمه الله - به عنوان اوّلين ناقل زيارت ناحيه - و شيخ محمد ابن مشهدي فرمودهاند: «زيارت ناحيه مقدسه، مخصوص روز عاشورا است؛ ولي بزرگان ديگر نظير سيد مرتضي سيد بن طاووس و علامه مجلسيرحمه الله، اين زيارت را مطلقه دانستهاند [5] ؛ يعني، در هر زمان ديگر نيز ميتوان آن را قرائت نمود.
پی نوشت ها:
[1] بحارالانوار، ج 98، ص 328.
[2] بحارالانوار، ج 98، ص 231، ح 38: «در صدر روايت نوشته والظّاهِرُ اَنَّهُ مِنْ تأليف السَّيِدِ المُرتَضي...».
[3] ر.ک: همان.
[4] بحارالانوار، ج 98، ص 322.
[5] ر.ک: بحارالانوار، ج 98، ص 328، ح 9.
