چوب:مهمترين ماده اوليه در منبت كاري چوب است. انتخاب چوب در منبت كاري يكي از مراحل مهم منبت كاري مي باشد.بايدسعي شود چوبي كه براي منبت كاري انتخاب مي شود بدون گره و باختگي باشد.
درخت: چوب، حاصل درخت است و درخت مواد غذايي خود را از زمين و هوا گرفته و رشد مي كند. درخت از طريق ريشه ، مواد غذايي را از زمين مي گيرد و به ساير قسمت هاي خود هدايت مي كند. اين كار به وسيله ي لوله هاي باريك مويي و با نيروي مويي انجام مي شود. نيروي مويي يا كاپيلارتيه باعث به جريان افتادن آب آزاد از طريق حفره هاي سلولي و روزنه هاي ريز ديوارهي سلول مي گردد.
درخت ، گاز كربنيك هوا را همراه با مواد غذايي كه از زمين گرفته، تحت تأثير نور خورشيد به مواد سازنده ي چوب تبديل مي كند، كه مهمترين اين مواد عبارتند از :مواد قندي، سفيده اي، سلولز صمغ، قليايي ، دباغي و مواد رنگي.
قسمت هاي مختلف يك درخت
1- پوست درخت: پوست درخت به دو لايه تقسيم مي شود : پوست بيروني يا "لايه ي مرده" كار آن حفاظت از تنه درخت است و ضخامت آن بستگي به گونه و سن درخت دارد. اين قسمت از سلول ها و بافت هاي مرده شما تشكيل مي شود .لايه زنده يا پوست دروني كه از بافت هاي زنده، نرم و مرطوب تشكيل شده است و مواد غذايي تهيه شده را به نقاط مختلف درخت هدايت مي كند.
2- پوسته چوبساز يا كامبيوم (لايه زاينده): زايش و تقسيم سلول ها در اين قسمت انجام مي شود و سلولهاي تشكيل دهنده چوب را تشكيل مي دهند. قسمتي از سلول ها به صورت چوب درآمده و در داخل درخت قرار مي گيرند و قسمت ديگر از طرف خارج پوست آن را شامل مي شوند.
3- چوب:كه قسمت اعظم تنهي درخت را تشكيل مي دهد، خود به دو قسمت تقسيم مي شود:چوب برون، كه به آن « چوب جوان » نيز مي گويند، قسمت فعال چوب بوده و معمولاً رنگ آن روشن است و شيرابه را از ريشه به برگها انتقال مي دهد.چوب درون، يا «چوب پير» كه قسمت مياني تنه درخت است. سلول هاي اين قسمت غير فعال بوده و رنگ تيره دارند و كار آن ها ذخيره ي مواد استخراجي و استحكام بخشيدن به تنه درخت است.
4- اشعهي مركزي يا پره هاي چوبي:نوارهايي هستند كه از يك يا چند رديف سلول هاي شعاعي تشكيل شده اند كه از پوست تا مركز درخت و عمود بر دواير سالانه امتداد دارند و كار آنها انتقال و ذخيره مواد غذايي است و خاصيت آن اين است كه بين حلقه هاي ساليانه اتصال ايجاد كرده و درخت را محكم مي كند.
5- چوب بهاره و چوب تابستانه: چوب بهاره يا آغازي چوبي است به رنگ روشن، كه در آغاز فصل رويش تشكيل مي شود و معمولاً حاوي سلول هايي درشت با ديواره سلولي نازك است.
چوب تابستانه، چوبي است كه در پايان دوره ي رويش به وجود مي آيد؛ به دليل كم بودن جريان آب، سلول هايي با حفره هاي سلولي تنگ تر و به هم چسبيده مي باشند و غشاي سلولي ضخيم تر دارند و رنگ آن تيره تر از چوب بهاره است. چوب بهاره و تابستانه در يك دوره رويش توليد مي شود و يك دايره را تشكيل مي دهد كه به آن دايره حلقه رويش ساليانه مي گويند.
پهن برگان: درختان پهن برگ، برگ هايي درشت و پهن دارند و در فصل پاييز برگ آنها مي ريزد مانند گونه هاي چنار، راش ، توسكا و ... پهن برگان معمولا داراي چوبي محكم تر و ريزبافت هستند.
سوزني برگان: درختاني كه برگ هاي سوزني شكل دارند و معمولاً در چهار فصل سال داراي برگ هاي سبز هستند. عمل رويش در درختان پهن برگ فقط زماني كه درخت برگ دارد انجام مي شود؛ عمل رويش در بهار با شدت و در فصل پاييز به كندي انجام مي شود و سپس در زمستان قطع مي شود و مجدداً در بهار سال بعد آغاز مي شود. عمل رويش در درختان سوزني برگ در بهار و تابستان است و با رسيدن فصل سرما رويش آن به آرامي انجام مي شود.
مقاطع سه گانه چوب
چوب را مي توان از سه مقطع يا برش مطالعه نمود:
1-برش عرضي:كه سطح برش عمود بر جهت طول ساقه درخت است.
2-برش شعاعي: كه سطح برش موازي جهت پره هاي چوبي است .
3-برش مماسي: كه سطح برش شعاعي و پرده هاي چوبي است.
چوب هاي فشاري و كششي
معمولا در قسمت هاي خميده تنه و شاخه هاي درخت، چوبي تشكيل مي شود كه خصوصيات آن با چوب طبيعي كاملاً فرق دارد. اين گونه چوب ها در سوزني برگان به چوب فشاري و در پهن برگان به چوب كششي معروف است. چوب فشاري كه در قسمت زيرين تنه خميده شاخه هاي درختان سوزني برگ به وجود مي آيد، معمولاً داراي دواير رويش ساليانه عريض تر از دواير رويش ساليانه چوب هاي طبيعي است و به علت عدم وجود اختلاف زياد بين چوب درون و چوب برون تعيين سن آن با شمارش دواير رويش ساليانه مشكل است.
چوب كششي در قسمت فوقاني تنه خميده و شاخه هاي درختان پهن برگ تشكيل مي شود و از خصوصيات بارز آن اين است كه هنگام بريده شدن به ويژه در چوب هاي تر، چوب به شكل كُركدار در مي آيد كه اره كشي روي آن بسيار دشوار است.
رطوبت چوب
تعريف رطوبت چوب:مقدار آبي كه در واحد وزن چوب موجود است را رطوبت چوب مي نامند و معمولا نسبت به وزن خشك چوب سنجيده مي شود.
رطوبت چوب را به درصد مي سنجند. بنابر تعريف فوق براي محاسبه مقدار درصد رطوبت چوب نسبت به وزن خشك از فرمول زير استفاده مي شود:
وزن خشك چوب در مخرج كسر، وزن خشكِ نمونه است نه وزنِ كل نمونه، به همين جهت ميزان رطوبتي كه به دست مي آيد مي تواند بيش از صد درصد باشد. چوب ماده اي است كه آبدوست و به رطوبت در حالت هاي مايع و بخار كاملاً حساس است، يعني اگر قطعه چوب خشكي در محيط مرطوب قرار گيرد رطوبت را جذب مي كند و بر عكس .
مثال : مقدار 350 گرم پوشال از چوب خيس برمي داريم. پس از خشك كردن وزن آن به 220 گرم كاهش مي يابد. رطوبت چوب چه مقدار است؟
پاسخ: 60%
چوب يكي از عوامل مهم مورد نياز براي رشد و فعاليت عوامل بيولوژيكي مخرب چوب (حشرات و قارچ ها) است و رشد و فعاليت حشرات و قارچ ها باعث كاهش دوام و كيفيت چوب مي گردد. رطوبت در رنگ پذيري، چسب خوري و حتي اره كشي چوب تاثير مي گذارد. (امروز رطوبت سنج هاي ديجيتالي كامپيوتري به بازار عرضه شده كه با تماس دادن به چوب مقدار رطوبت را نشان مي دهد.)
1-آب آزاد موجود در چوب: آبي كه به صورت مايع در حفره هاي سلول هاي چوب وجود دارد و توسط نيروي كاپيلاريته نگهداري مي شود (نيروي كاپيلاريته يا نيروي مويي نيرويي است كه در لوله هاي كم قطر باعث بالا آمدن آب مي شود). اين آب در مراحل اوليه خشك كردن چوب از آن خارج مي شود.
2-آب آغشتگي: اين آب در داخل ديواره سلول هاي چوبي است و به كمك نيروهاي جذب سطحي به حالت چسبيده به مولكول هاي زنجيره سلول قرار دارد. جدا سازي اين آب از چوب به انرژي بيشتري (نسبت به آب آزاد) احتياج دارد. پس چوب ابتدا آب آزاد و بعد آب آغشتگي را از دست مي دهد.
3-آب نهادي:آبي كه در ساختمان مولكولي غشاء سلولي وجود دارد و جدا كردن آن از چوب مشكل است و بايد چوب تجزيه شود. اين مقدار آب در اندازه گيري مقدار رطوبت چوب تاثيري ندارد. چوب هاي تازه قطع شده را كه داراي آب آزاد و آب آغشتگي در چوب هستند،«چوب تَر» يا «چوب سبز» ناميده مي شوند.
اگر چوب طوري خشك شود كه فقط آب آزاد از چوب خارج شود و آب آغشتگي در چوب باقي بماند، در اين حالت چوب در «حد نقطه اشباع الياف» است. مقدار رطوبت چوب در اين نقطه حدود 30% است ولي مقدار واقعي بين 20% تا 30% متغير است كه به گونه چوب بستگي دارد
