همه موجودات زنده نیاز به آب تمیز و پاک دارند. برای رویش محصولات کشاورزی و برای نوشیدن نیاز به آب داریم. ماهی ها و حیوانات نیز به آب محتاجند. اگر آب آلوده باشد و شما آن را مصرف کنید، ممکن است در همان لحظه آسیبی به سلامتی شما وارد نشود، اما اگر در مدت طولانی از این آب آلوده مصرف کنید، سلامتی شما به خطر می افتد.
بسیاری از آلودگی ها می توانند به آب رودخانه، نهر آب و اقیانوس ها ضرر برسانند. سه نوع آلودگی شایع آب عبارت است از: خاک، کودها و باکتری ها.
هنگامی که باران می بارد، خاک درون رودخانه و نهر را می شوید. خاک درون آب می تواند حیوانات ریز و تخم ماهی ها را از بین ببرد. خاک می تواند آبشش ماهی را مسدود کند و نیز جلوی نور آفتاب را بگیرد و باعث از بین رفتن گیاهان در آب شود.
مواد مغذیی که اغلب از کودها به دست می آیند، باعث آلوده کردن دریاچه، تالاب و مخازن آب می گردند. نیتروژن و فسفر باعث رشد جلبک ها می شوند و آب را به رنگ سبز درمی آورند.
باکتری ها اغلب از فاضلاب ها در آب ها می ریزند و می توانند آب را آلوده کنند.
علل آلودگی آب
1- فاضلاب و آب کثیف : فاضلاب شامل مدفوع، ادرار و شستن بدن و لباس می باشد. از بین نبردن فاضلاب در آب ها باعث بروز بیماری هایی نظیر اسهال می گردد.
2- زباله های دریایی: این زباله ها شامل مقوا (دو هفته طول می کشد تا مقوا تجزیه شود)، روزنامه (6 هفته طول می کشد تا تجزیه شود)، قوطی های فیلم عکاسی (6 هفته طول می کشد تا تجزیه شود)، کف (50 سال طول می کشد تا تجزیه شود)، ظروف پلی استرین (80 سال طول می کشد تا تجزیه شود)، آلومینیوم (200 سال طول می کشد تا تجزیه شود)، بسته های پلاستیکی (400 سال طول می کشد تا تجزیه شود) و شیشه (زمان زیادی طول می کشد تا تجزیه شود و ما زمان دقیق تجزیه شده شیشه را نمی دانیم) است.
در اتمسفر، ذرات آب با دی اکسید کربن، دی اکسید گوگرد و اکسید نیتروژن مخلوط می شود و تشکیل یک اسید ضعیف را می دهد. آب باران آلوده به این گازها، به نام باران اسیدی خوانده می شود
3- زباله های صنعتی که عبارتند از:
- آزبست (پنبه نسوز) : افراد این ماده را استنشاق می کنند و باعث بیماری هایی از قبیل: آزبستوز (نوعی بیماری ریوی)، مزوتلیوما (نوعی سرطان که پوشش ریه و شکم را درگیر می کند)، سرطان ریه، سرطان روده و سرطان کبد می شود.
- سرب : یک عنصر فلزی و ماده غیر قابل تجزیه است و موجب جلوگیری از فعالیت آنزیم های بدن می گردد.
- جیوه: یک عنصر فلزی و ماده غیر قابل تجزیه است و موجب مسمویت با جیوه می گردد.
- نیترات و فسفات: در اغلب موارد نیترات ها و فسفات ها، خاک را می شویند و به رودخانه و دریاچه می ریزند. نیترات ها و فسفات ها موجب اوتروفیکاسیون (انباشت آب) می شوند که برای محیط دریایی مضر می باشد.
- گوگرد (سولفور): یک ماده غیر فلزی که برای زندگی دریایی مضر می باشد.
- روغن: در آب حل نمی شود و در سطح آب لایه ضخیم کفی ایجاد می کند. این لایه ضخیم باعث می شود که نور آفتاب به آب نرسد، بنابراین گیاهان دریایی از بین می روند و برای ماهی ها و پرندگان دریایی نیز خطرناک می باشد.
- پتروشیمی: از نفت و یا گاز تشکیل شده و برای زندگی دریایی می تواند سمی باشد.
4- زباله های رادیواکتیو: این زباله ها از فراورده های صنایع، پزشکی و تحقیقاتی بوجود می آیند و می توانند اثرات مضری را بر زیستگاه های دریایی داشته باشند. نیروگاه های هسته ای، استخراج و پالایش اورانیوم و توریوم از علل آلودگی آب ها می باشند.
5- آلودگی نفتی: نفت از تانکرها، کشتی ها و غیره نشت می کند. نفت در آب حل نمی شود و لایه ضخیمی را روی سطح آب به جای می گذارد. این لایه ضخیم باعث می شود که نور خورشید به آب نرسد، بنابراین گیاهان دریایی از بین می روند و برای ماهی ها و پرندگان دریایی نیز خطرناک می باشد.
6- ذخایر زیرزمینی: مخازن و لوله های زیرزمینی که اغلب حاوی نفت می باشند، برای محیط اطرافشان مضر می باشند. قبل از سال 1980، این لوله های زیرزمینی از جنس فولاد بودند که به طور مستقیم باعث آلودگی می شدند. با گذشت زمان و از بین رفتن فولاد، مواد درون این لوله ها باعث آلودگی خاک و آب های زیرزمینی شدند.
7- آلودگی جوی: در اتمسفر، ذرات آب با دی اکسید کربن، دی اکسید گوگرد و اکسید نیتروژن مخلوط می شود و تشکیل یک اسید ضعیف را می دهد. آلودگی جوی یعنی بخار آب مقدار زیادی از این گازها را جذب کرده و اسیدی می شود. آب باران آلوده به این گازها، به نام باران اسیدی خوانده می شود. هنگامی که باران اسیدی می بارد، زندگی حیوانات دریایی آسیب می بیند.
زباله های صنعتی می توانند باعث سرکوب سیستم ایمنی بدن، عدم باروری و مسمومیت حاد شوند
8- گرمای کره زمین: افزایش گرمای کره زمین باعث افزایش دمای آب می شود. افزایش دمای آب می تواند منجر به مرگ بسیاری از موجودات آبزی گردد. سوختن سوخت های فسیلی باعث انتشار گازهای گلخانه ای مانند دی اکسید کربن می شود.
9- اتورافیک (افزایش مواد مغذی در دریا که باعث رویش انبوه گیاهان می شود): کودهایی که برای کشاورزی استفاده می شوند، اگر در نزدیکی آب رودخانه، دریاچه و غیره بریزند، موجب افزایش مقدار مواد مغذی در آب می شود.
فیتوپلانگتون ها با سرعت بیشتر تکثیر می شوند و باعث ایجاد شکوفه های جلبکی می گردند. این شکوفه های جلبکی باعث مختل کردن عمل اکوسیستم و ایجاد مشکلات می شوند.
جلبک ها از تمام اکسیژن موجود در آب استفاده می کنند و اکسیژنی را برای آبزیان نمی گذارند، بنابراین ماهی ها می میرند.
شکوفه های جلبکی جلوی نور خورشید را می گیرد و در نتیجه باعث از بین رفتن گیاهان در آب می شوند. برخی از جلبک ها، سمی را تولید می کنند که هر حیوانی آن را مصرف کند، مسموم می شود.
آلودگی آب و سلامت انسان
اگر آب آلوده باشد و شما آن را مصرف کنید، ممکن است در همان لحظه آسیبی به سلامتی شما وارد نشود، اما اگر در مدت طولانی از این آب آلوده مصرف کنید، سلامتی شما به خطر می افتد.
- فلزات سنگین ناشی از فراورده های صنعتی، در نزدیکی رودخانه و دریاچه جمع می شوند. این فلزات موجب مسموم شدن ماهی ها و میگوها می شوند و انسان ها این حیوانات مسموم را مصرف می کنند. فلزات سنگین می توانند کاهش رشد، نقص در تولد و سرطان را بوجود آورند.
- زباله های صنعتی می توانند باعث سرکوب سیستم ایمنی بدن، عدم باروری و مسمومیت حاد شوند.
- آلاینده های میکروبی ناشی از فاضلاب می تواند موجب بیماری های عفونی از قبیل حصبه، وبا و مرگ نوزادان شود.
- مواد آلی و مغذی باعث افزایش جلبک، کمبود اکسیژن و خفگی ماهی ها و دیگر موجودات زنده دریایی می شود.
- ذرات سولفات ناشی از باران اسیدی می تواند باعث مرگ موجودات زنده آبزی گردد.
ذرات معلق در آب، باعث کاهش کیفیت آب آشامیدنی برای انسان و کیفیت آب برای زندگی دریایی می شود. کاهش مقدار نفوذ نور خورشید به آب، کاهش رشد گیاهان و میکروارگانیسم ها را موجب می شود
- مصرف آب آلوده باعث بروز اسهال و عفونت معده می شود.
- آب های آلوده بستر مناسبی برای رشد پشه ها و دیگر حیوانات می باشند. اگر پشه آلوده شما را نیش بزند می تواند موجب بیماری هایی نظیر مالاریا و تب دانگ شود.
جلوگیری از آلوده شدن آب
- در مصرف آب صرفه جویی کنید. این صرفه جویی، جلوی کمبود آب سالم را می گیرد و مقدار آب آلوده ای که نیاز به تصفیه دارد را کاهش می دهد.
- رنگ، روغن و مواد زباله را درون سینک ظرفشویی، راه‌آب حمام و دستشویی و یا توالت نریزید.
- از پودر لباسشویی، مواد تمیز کننده خانگی و صابون و شامپو استفاده کنید.
- از کودها و یا حشره کش ها زیاد استفاده نکنید.
- مواد زباله را در رودخانه، دریاچه، جوی آب و ... نریزید.
مریم سجادپور
بخش سلامت تبیان
