مجموعه کلیساهای ارامنه ایران
مجموعه کلیساهای ارامنه ایران، در شمال غرب کشور از سه کلیسا به آئین مسیحی ارمنی تشکیل شده است : کلیسای سنت تادئوس، کلیسای سنت استپانوس و کلیسای کوچک زور زور ( سور سور ). این بناها که قدمت قدیمی‌ترین آنها یعنی کلیسای سنت تادئوس به قرن هفتم می‌رسد، نمونه‌هایی از جایگاه برجسته و جهانی سبک معماری و تزئینی ارمنی بوده و گواهی بر تبادلات بسیار مهم فرهنگی با سایر فرهنگ های منطقه به ویژه بیزانس، ارتودوکس و فرهنگ فارسی می‌باشند. در حاشیه جنوب شرقی بخش اصلی منطقه فرهنگی ارامنه، کلیساها به یک مرکز اصلی جهت اشاعه فرهنگ ارمنی در منطقه مبدل شدند و آخرین بازمانده از فرهنگ ارامنه در منطقه هستند که هنوز هم از تمامیت و اصالت قابل قبولی برخوردارند. به علاوه، این کلیسا ها به عنوان مکان‌های زیارتی، شاهدی زنده از سنت های مذهبی ارامنه در طول قرن‌های گذشته می‌باشند.
اهمیت برجسته جهانی
از زمان پیدایش مسیحیت و به ویژه از قرن هفتم، کلیساهای ارامنه در ایران نمودی مستمر از تعاملات و روابط فرهنگ ارمنی با فرهنگ فارسی و تمدن‌های ایرانی بعد از آن و گواهی بر چشم انداز وسیع و ناب سبک معماری و تزئینی فرهنگ ارمنی و تبادلات آن با سایر فرهنگ‌های منطقه همچون : بیزانس، ارتودوکس، آشوری، فارسی و اسلامی هستند. این کلیساها از 2000 سال تخریب انسانی و بلایای طبیعی جان سالم به در برده و چندین بار مطابق با روح سنت‌های فرهنگی ارمنی بازسازی شده و در حال حاضر تنها بقایای مهم بر جای مانده از فرهنگ ارمنی در این منطقه می‌باشند. کلیسای سنت تادئوس که احتمالا آرامگاه تادئوس مقدس، از حواریون عیسی مسیح است، همواره ارزش معنوی بالایی برای مسیحیان و ساکنان دیگر منطقه داشته و هنوز هم مکانی زیارتی و محلی برای انجام مناسک مذهبی ارامنه است.
معیار (ii)
معیار (ii) : کلیساهای ارامنه در ایران نشان دهنده اهمیت برجسته و جهانی سبک معماری و تزئینی ارمنی بوده و گواهی بر تبادلات بسیار مهم فرهنگی با دیگر فرهنگ‌های متطقه به ویژه بیزانس، ارتودوکس و فرهنگ فارسی هستند.
معیار (ii) : در حاشیه جنوب شرقی منطقه اصلی فرهنگ ارامنه، کلیساها به یک مرکز اصلی جهت اشاعه فرهنگ ارمنی در منطقه مبدل شدند و آخرین بازمانده از این فرهنگ در منطقه هستند که از تمامیت و اصالت قابل قبولی برخوردارند.
معیار (vi)
معیار (vi) : مجموعه کلیساها، محل آرامگاه تادئوس مقدس، از حواریون مسیح هستند که شاهدی زنده از سنت های مذهبی ارامنه در طول قرن های گذشته می باشند.
مرمت و حفظ مجموعه
دولت حاکم تمهیدات بلند مدت قابل توجهی را در جهت مرمت و حفظ مجموعه کلیساهای ارامنه در ایران اندیشیده است. تمامیت و اصالت این بنا ها قابل قبول است، برای مثال کلیسای کوچک زور زور به خاطر عملیات ساخت و ساز سد با نگرانی ویژه ای در مورد حفظ اصالت به نقطه ای دیگر انتقال و بازسازی شد.
برای حراست از محل این بناها تدابیر مناسبی اتخاذ شده و مجموعه کلیساها در حال حاضر به خوبی حفاظت می شوند و مدیریت مجموعه طرح های لازم برای حفاظت بلند مدت از بنا ها و تجلی اهمیت برجسته و جهانی آنها را آماده کرده است.
