ایرباس ای۳۸۰

ایرباس ای۳۸۰، (به انگلیسی: Airbus A380) هواپیمای مسافربری پهن‌پیکر، چهار موتوره و دواشکوبه می‌باشد، که توسط شرکت ایرباس طراحی و ساخته شده‌است. این هواپیما هم‌اکنون بزرگترین هواپیمای مسافربری جهان به‌شمار می‌آید.

ساخت ایرباس ای۳۸۰ از سال ۱۹۹۶ با پروژه‌ای به‌نام ای۳ایکس‌ایکس آغاز گردید و از سال ۱۹۹۸ با نام کنونی شناسانده شد. نخستین بار در ۲۷ آوریل۲۰۰۵ به صورت آزمایشی از تولوز فرانسه به پرواز در آمد و دو سال پس از آن در ۲۵ اکتبر ۲۰۰۷ نخستین پرواز بازرگانی آن، از سنگاپور به مقصد سیدنی، برای شرکت هواپیمایی سنگاپور انجام شد.

ایرباس ای۳۸۰ توانایی جابجایی شمار زیادی مسافر دارد و کاربرد آن در سفرهای بین‌المللی و مسافت‌های طولانی است. شمار صندلی آن در مدل استاندارد با سه کلاس مسافربری، بالغ بر ۵۲۵ نفر است. در مدل‌هایی که تنها دارای یک کلاس اقتصادی هستند، این گنجایش تا ۸۵۳ نفر نیز، قابل گسترش می‌باشد. علی‌رغم ابعاد عظیم این هواپیما، ای۳۸۰ براساس ابعاد عرف و استوانه‌ای شکل، همانند بوئینگ ۷۴۷ ساخته شده و بدنهٔ آن، تنها اندکی از بوئینگ ۷۴۷ پهن‌تر است.

در نمای ظاهری، ای۳۸۰ دارای بال‌هایی است که در قسمت پائین بدنه نصب شده‌اند (Low-Mounted) و اندکی متمایل به عقب هستند و چهار نقطه برای اتصال موتور در آنها پیش‌بینی شده‌است. قسمت ارابهٔ فرود هواپیما، مشتمل بر ۲۲ عدد چرخ است، که نحوهٔ جاگذاری آنها، مشابه چرخ‌های بوئینگ ۷۴۷ وبوئینگ ۷۷۷ می‌باشد. این نوع طراحی در قسمت ارابهٔ فرود، با اغلب باندهای فرود در فرودگاه‌های بزرگ، سازگاری دارد. با این حال، مساحت عظیم بال‌های هواپیما، این نیاز را در اغلب فرودگاه‌های بزرگ پدید می‌آورد، که عرض باندهای خود را افزایش دهند تا دو هواپیمای ای۳۸۰ در کنار یکدیگر، بتوانند عبور نمایند.

تاریخچه

مراسم معرفی نخستین نمونه هواپیمای ایرباس ای۳۸۰

پس از گذشت بیش از ۲۰ سال از ورود هواپیمای موفق بوئینگ ۷۴۷ به خدمت، نیاز به ساخت هواپیمایی جدیدتر و به‌روزتر احساس می‌شد، که از پیشرفت‌های عمده در فناوری طراحی، مواد و روش‌های جدید ساخت استفاده نماید. در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی، شرکت‌های هواپیماسازی ایرباس با طرح ای۳ایکس‌ایکس وبوئینگ با طرح ۷۴۷ایکس و مک‌دانل داگلاس با طرح ام‌دی-۱۲ فعالیت خود را برای ورود به این بازار آغاز کردند. طرح ام‌دی-۱۲ پس از مدتی به علت شکست در بازاریابی توسط مکدانل داگلاس کنار گذاشته شد و پس از خریده شدن این شرکت توسط بوئینگ در سال ۱۹۹۷، عملاً مک‌دانل داگلاس از دور رقابت‌ها خارج شد.

هدف شرکت ایرباس برای پروژه‌ای۳ایکس‌ایکس در ابتدا تولید هواپیمای غول‌پیکر جدیدی بود، که هزینهٔ عملیاتی‌اش ۱۵٪ درصد از هزینه‌های عملیاتی بوئینگ ۷۴۷-۴۰۰ کمتر باشد. در همین حال طرح ۷۴۷ایکس شرکت بوئینگ برای رقابت با ایرباس عبارت بود، از اعمال تغییراتی بر روی هواپیمای ۷۴۷ مدل ۴۰۰ که منجر به افزایش ظرفیت مسافر و کاهش هزینه‌های عملیاتی گردد.

بنای طرح بر این بود، که برای کاهش هزینه‌های پژوهش و طراحی، از بال‌های موجود ۷۴۷، کابین خلبان و طراحی داخلی هواپیمای بوئینگ ۷۷۷ استفاده شود. برنامه بوئینگ برای پیشبرد طرح ۷۴۷ایکس با موفقیت چندانی همراه نبود؛ اختلاف طرح جدید بوئینگ با سلف خود، به اندازه‌ای نبود که شرکت‌های هواپیمایی را به سرمایه‌گذاری روی آن ترغیب نماید. به این ترتیب بوئینگ در سال ۲۰۰۱ پروندهٔ طرح ۷۴۷ را برای همیشه بست و فعالیت‌های شرکت را، بر روی دو طرح متمرکز کرد: بهینه‌سازی بوئینگ ۷۴۷-۴۰۰ و پژوهش روی ساخت هواپیماهای کوچک‌تر با بُرد بلند که نهایتاً به ساخت هواپیمای بوئینگ ۷۸۷ منجر شد.

بحران مالی جنوب شرق آسیا در اواخر دهه ۱۹۹۰، شرکت ایرباس را وادار کرد، که طرح ای۳ایکس‌ایکس را به نحوی تغییر دهد، که هزینه‌های عملیاتی آن تا ۲۰٪ درصد کمتر از هزینه‌های عملیاتی بوئینگ ۷۴۷-۴۰۰باشد، تا شرکت‌های هواپیمایی را تشویق کند، که برای صرفه‌جویی در هزینه‌های جاری، از طرح ایرباس پشتیبانی کنند. طرح نهایی ایرباس منجر به تولد نخستین هواپیمای مسافربری کاملاً دو طبقه شد. این هواپیما همچنین از مزایایی چون کاهش قابل ملاحظه مصرف سوخت، استفاده از فناوری‌های جدید در ساخت مواد کامپوزیت، پیشرانه‌های مدرن و کاهش هزینه‌های نگهداری، نسبت به هر صندلی، برخوردار است.

طرح ای۳ایکس‌ایکس در نهایت به‌ای۳۸۰ تغییر نام داد. ای۳۸۰ که بزرگترین هواپیمای مسافربری جهان است، با گنجایش ۵۵۵ صندلی و با بردی معادل هشت هزار ناتیکال مایل بدون توقف، برای نخستین بار در آوریل ۲۰۰۵ به پرواز در آمد. این هواپیما در سال ۲۰۰۲ وارد مرحله تولید گشته و تولید اولین نمونه تجاری هواپیمای ایرباس ای۳۸۰ از ماه مه سال ۲۰۰۴ آغاز شد. اولین پرواز این هواپیما نیز چندی بعد، با موتورهای رولزرویس انجام پذیرفت و از اواخر سال ۲۰۰۷ وارد خدمت ناوگان هوایی شرکت هواپیمایی سنگاپور و سایر شرکت‌های سفارش دهنده گردید.

• خدمه:
  • دو نفر: یک خلبان و یک کمک خلبان.
• تعداد مسافران:
  • ای۳۸۰-۸۰۰ حداقل ۵۵۵ نفر در سه کلاس یا ۸۴۰ نفر در یک کلاس.
• قیمت تخمینی:
  • ۲۹۶ تا ۳۱۶ میلیون دلار (برای سال ۲۰۰۶)
• ابعاد ای۳۸۰-۸۰۰:
  • طول: ۲۳۸٫۶۷ فوت = ۷۲٫۷۵ متر
  • فاصله دو سر بال‌ها:‍ ۲۶۱٫۸۳ فوت = ۷۹٫۸۰ متر
  • ارتفاع: ۷۹ فوت = ۲۴٫۰۸ متر
  • سطح بال‌ها: ۹٫۰۹۵٬۵ فوت مربع = ۸۴۵ متر مربع
• وزن‌ها:
  • وزن خالی برای ای۳۸۰-۸۰۰ مساوی با ۶۱۰٫۶۸۰ پوند = ۲۷۷٫۰۰۰ کیلوگرم
  • وزن خالی برای ای۳۸۰-۸۰۰اف مساوی با ۵۵۵٫۵۶۵ پوند = ۲۵۲٫۰۰۰ کیلوگرم
  • وزن عادی برای برخاستن: نامعلوم
• حداکثر وزن برای برخاستن:
  • در ای۳۰۰-۸۰۰ معادل ۱٫۲۳۴٫۵۹۰ پوند = ۵۶۰ هزار کیلوگرم
  • در ای۳۰۰-۸۰۰اف معادل ۱٫۳۰۰٫۷۲۵ پوند = ۵۹۰ هزار کیلوگرم
• حجم مخازن سوخت داخلی:
  • در هر دو مدل ۸۰۰ و ۸۰۰اف معادل ۵۷۵٫۱۸۵ پوند = ۲۶۰٫۹۰۰ کیلوگرم
• حداکثر وزن قابل بارگذاری:
  • در ای۳۰۰-۸۰۰ معادل ۱۸۵٫۱۹۰ پوند = ۸۴ هزار کیلوگرم
  • در ای۳۰۰-۸۰۰اف معادل ۳۳۰٫۶۹۵ پوند = ۱۵۰ هزار کیلوگرم
• پیشرانه در مدل ای۳۸۰-۸۰۰:
  • چهار موتور توربوفن آربی-۹۶۷ ساخت رولزرویس
• پیشرانه در مدل ای۳۸۰-۸۰۰اف:
  • یا چهار موتور توربوفن آربی-۹۷۵ ساخت رولزرویس
  • یا چهار موتور توربوفن جی‌پی-۷۲۷۵
• کشش:
  • موتور آربی۹۶۷ معادل ۲۷۲ هزار پوند = ۱٫۲۱۰ کیلونیوتن
  • موتور جی‌پی-۷۲۶۷ معادل ۳۲۶ هزار پوند = ۱٫۴۵۰ کیلونیوتن
  • موتور آربی-۹۷۵ معادل ۲۹۹٫۴۳۵ پوند = ۱٫۳۳۲ کیلونیوتن
• کارایی:
  • حداکثر سرعت در ارتفاع ۳۵ هزار فوتی = ۵۹۵ مایل بر ساعت = ۹۵۵ کیلومتر بر ساعت = ۰٫۸۹ ماخ
  • حداکثر سرعت در سطح دریا = ۳۹۰ مایل بر ساعت = ۶۳- کیلومتر بر ساعت
  • سرعت کروز (پرواز با سرعت ثابت) در ارتفاع ۳۵ هزار فوتی = ۵۶۰ مایل بر ساعت = ۹۰۰ کیلومتر بر ساعت = ۰٫۸۵ ماخ
• نرخ اوج گیری: نامعلوم
• سقف پرواز خدمتی: ۱۳٫۱۰۰ متر = ۴۲٫۹۸۰ فوت
• برد پروازی:
  • در ای۳۸۰-۸۰۰ معادل ۸٫۰۰۰ ناتیکال مایل = ۱۴٫۸۱۵ کیلومتر
  • در ای۳۸۰-۸۰۰اف معادل ۵٫۶۰۰ ناتیکال مایل = ۱۰٫۳۷۰ کیلومتر
• حد تحمل فشار ثقل (g Limit): نامعلوم

انواع شناخته شده

بار هواپیمای ایرباس ای۳۸۰-۸۶۱ مخصوصهواپیمایی امارات

ای۳۸۰-۷۰۰

نمونهٔ اولیه‌ای که با نام ای۳ایکس‌ایکس-۵۰ یا ای۳ایکس‌ایکس-۵۰آر شناخته می‎شد و برای برد پروازی بیشتر، ولی با تعداد مسافر ۴۸۱ نفر پیشنهاد شده بود.

ای۳۰۰-۸۰۰

نمونهٔ اولیه‌ای که پیشتر ای۳ایکس‌ایکس-۱۰۰ شناخته می‎شد و اولین مدل ساخته شده بر اساس حمل تعداد ۵۵۵ مسافر است.

ای۳۸۰-۸۰۰سی۷

نمونه‌ای که بر اساس حمل مسافر و بار بر اساس مدل ای۳۸۰-۸۰۰ پیشنهاد شد و دارای ۷ سکوی حمل بار بود.

ای۳۸۰-۸۰۰سی۱۱

نمونه‌ای که بر اساس حمل ترکیبی از مسافر و بار پیشنهاد شد و دارای ۱۱ سکوی حمل بار بود.

ای۳۸۰-۸۰۰اف

مدلی که در ابتدا به نام ای۳ایکس‌ایکس-۱۰۰اف شناخته می‌شد و بر اساس مدل ای۳۸۰-۸۰۰ برای حمل بار در نظر گرفته شده بود و دارای ۲۵ سکو در طبقهٔ فوقانی، ۳۳ سکو در طبقهٔ اصلی و ۱۳ سکوی حمل بار در طبقهٔ زیرین بود.

ای۳۸۰-۸۰۰آر

مدلی بر اساس ای۳۸۰-۸۰۰ ولی با برد پروازی بیشتر و دارای ظرفیت حمل ۵۵۵ مسافر.

ای۳۸۰-۸۰۰اس

مدلی بر پایه ایرباس ای۳۸۰-۸۰۰ می‌باشد، که برد پروازی در آن، کاهش یافته است.

ای۳۸۰-۹۰۰

در ابتدا با نام ای۳ایکس‌ایکس-۲۰۰ شناخته می‎شد و دارای بدنه‌ای کشیده‌تر برای حمل ۶۵۶ مسافر است.

ای۳۸۰-۹۰۰اس

مدلی بر پایه ایرباس ای۳۸۰-۹۰۰ می‌باشد، که برد پروازی در آن، کاهش یافته است.

پیشرانه‌ها

موتور جت ایرباس ای۳۸۰ ساخت شرکت رولزرویس

این هواپیما توسط چهار دستگاه موتور جت نیرودهی می‌شود، که هر یک حداکثر ۷۰٬۰۰۰ پوند نیرو تولید می‌کنند. بسته به نوع سفارش، این هواپیما به موتورهای بریتانیاییرولزرویس (Rolls-Royce Trent 900) یا موتورهای آمریکایی ساخت شرکت‌های جنرال الکتریک و پرات اند ویتنی (Engine Alliance GP7000) مجهز می‌شوند. به وسیله این موتورها، عملیات برخاست می‌تواند در باندی تقریباً به طول ۳ کیلومتر در سطح دریا در دمای ۱۵ درجه بالای صفر با حداکثر وزن انجام پذیرد. هر یک از این موتورها در مقاسیه با موتورهای هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ حدود ۷٬۰۰۰ پوند بیشتر قدرت دارند، که البته با توجه به وزن بیشتر هواپیمای ایرباس ای۳۸۰ که به مراتب از جامبوجت بالاتر است چنین مسئله‌ای طبیعی جلوه می‌کند.

کابین خلبان

کابین خلبان شیشه‌ای در هواپیمای ایرباس ای۳۸۰

هواپیمای ای۳۸۰ دارای کابین خلبان شیشه‌ای و مشابه سایر مدلهای ایرباس است. اندازه صفحه‌های نمایشگر اطلاعات بین ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر (۶ تا ۸ اینچ) است. ابزارهای ناوبری تمام اوتوماتیک هستند. کابین خلبان ایرباس ای۳۸۰ دارای دوربین نمایش هواپیما از بیرون٫ صفحه کلید و دارای سیستم پیشرفته ناوبری و جهت‌یابی است.

فرودافزار

ارابه فرود مرکزی هواپیمای ایرباس ای۳۸۰

ارابه‌های فرود این هواپیما شامل ۲۲ چرخ و ساخت شرکت گودریچ است که شامل دوپایه زیر بال هر یک با ۴ چرخ، دوپایه مرکزی زیر بدنه هر بک با ۶ چرخ، و دو چرخ دماغه هواپیما است. این هواپیما می‌تواند دور ۱۸۰ درجه‌ای را در مسافتی به طول ۵۶٫۵ متر انجام دهد، که ۳٫۵ متر از ۶۰ متر استاندارد ابعاد فرودگاه‌ها کمتر است.

بالاترین سرعت عملیاتی هواپیمای ایرباس ای۳۸۰ حدود ۱٫۰۶۲ کیلومتر بر ساعت و برد آن هشت هزار مایل دریایی یا پانزده هزار کیلومتر با بیشترین تعداد مسافر است. زمان بارگیری کامل در فرودگاه یا پایانه هوایی مرکزی شامل پیاده کردن مسافران، تمیز کردن محیط داخلی هواپیما، سرویس‌های دیگر و سوار کردن مسافران برای پرواز بعدی حداقل ۹۰ دقیقه به طول می‌انجامد.

مشخصات

مقایسه ۴ مدل از بزرگترین هواپیماهای مسافربری

• فاصله نوک دو بال: ۷۹٫۶۵ متر
• طول: ۷۲٫۷۵ متر
• ارتفاع: ۲۴٫۰۸ متر
• ظرفیت مسافر: ۵۲۵ نفر در ۳ کلاس، ۶۴۴ نفر در دو کلاس، ۸۵۳ نفر در یک کلاس
• بیشینه سرعت: ۰٫۸۹ ماخ (۱۰۶۱٫۹ کیلومتر بر ساعت)
• بُرد پرواز: ۱۴٬۸۱۵ کیلومتر
• میزان مصرف سوخت: ۳۱۰٬۰۰۰ لیتر

مدل‌ها

چیدمان صندلی‌ها در هر دو طبقه

• ای۳۸۰-۷۰۰ بدنه کوتاه.
• ای۳۸۰-۸۰۰ مدل پایه برای حمل مسافر در سه کلاس.
• ای۳۸۰-۸۰۰اف مدل ترابری با توان حمل ۱۵۰ تن بار.
• ای۳۸۰-۹۰۰ بدنه طولانی برای حمل مسافران بیشتر.

دانستنی‌ها

• هواپیمای ایرباس ای۳۸۰ از نظر حجم هواپیما و نیز ظرفیت مسافر، بزرگترین هواپیمای مسافربری جهان به حساب می‌آید.
• این هواپیما بصورت غیر رسمی به سوپر جامبو شهرت یافته‌است.

مقایسه با بوئینگ ۷۴۷

اغلب فرودگاه‌ها، می‌بایست دالان‌های عبور مسافرین و بارها را افزایش دهند، تا بتوانند تعداد عظیم مسافران ای۳۸۰ و بار آنها را جابه‌جا نمایند. بنابراین، تعداد قابل‌توجهی از فرودگاه‌های مهم جهان، می‌بایست میلیون‌ها دلار سرمایه‌گذاری در جهت این بهبودسازی‌ها، تا قبل از ورود به خدمت رسمی ای۳۸۰ به انجام رسانند. اما مشکلات تامین بودجه جهت انجام این بهینه‌سازی‌ها در برخی فرودگاه‌ها، یک مشکل بسیار جدی برای کاربران ای۳۸۰ پدید خواهد آورد.

قسمت درونی ای۳۸۰ دارای یک پیکربندی معمول جهت صندلی‌های مسافران است. دو طبقهٔ بالایی جهت مسافران و طبقهٔ زیرین، جهت جاگذاری اسباب و اثاثیه درنظر گرفته شده‌است. در این هواپیما همچنین مکان‌هایی خاصی برای استراحت، خواب، خرید و تفریح پیش‌بینی شده است؛ هر چند بعید به نظر می‌رسد که شرکت‌های هوایی، به دلائل اقتصادی، وجود چنین مکان‌هایی را قبول نمایند.

کابین و قسمت‌های کنترل پرواز ای۳۸۰ شباهت زیادی به مدلهای ای۳۳۰ و ای۳۴۰ دارد، بنابراین خلبانان مدل‌های قبلی ایرباس، با اندکی آموزش، به راحتی می‌توانند به درون کابین هواپیمای جدید ایرباس قدم گذارند. از این گذشته، کابین هدایت هواپیما، در مکانی بین طبقهٔ فوقانی و طبقهٔ اصلی واقع شده‌است و در ارتفاعی قرار گرفته‌است که برای خلبانان، قابل قیاس با هواپیماهای کوچکتر است.

تاریخ‌های مهم

• نخستین پرواز آزمایشی: ۲۷ آوریل ۲۰۰۵ از تولوز، فرانسه
• نخستین پرواز تجاری: ۲۵ اکتبر ۲۰۰۷ از سنگاپور به مقصد سیدنی، هواپیمایی سنگاپور
• نخستین پرواز تجاری به اروپا: ۱۸ مارس ۲۰۰۸، از سنگاپور به مقصد فرودگاه هیترو لندن، هواپیمایی سنگاپور