قرار شب بیست و نهم ماه مبارک رمضان

قرار شب بیست و نهم ماه مبارک رمضان به نیت : طلب زیارت امام حسین(ع)

حکمت 105 نهج البلاغه

بسم الله الرحمن الرحیم

قرآن کریم در سوره حجرات می فرماید: «یا ایها الذین آمنوا لا تقدموا بین یدی الله و رسوله؛ ای مؤمنین! از خدا و رسول خدا جلو نیفتید.» (حجرات/ 1)

مقصود از جلو افتادن از خدا و پیغمبر این است که کار دینداری و مقدس مأبی را به جائی رسانیم که خدا و رسول نگفته اند و بخواهیم از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) هم جلوتر حرکت کنیم.

امام علی (علیه السلام) می فرماید: «ان الله افترض علیکم فرائض فلا تضیعوها و حد لکم حدودا فلا تعتدوها و نهاکم عن اشیاء فلا تنتهکوها و سکت لکم عن اشیاء و لم یدعها نسیانا فلا تتکلفوها؛ خداوند واجباتی را بر شما واجب ساخته، آن ها را تباه نسازید، و مرزهایی برایتان معین کرده، از آن ها تجاوز نکنید و از چیزهایی نهی فرموده، حرمت آن ها را نشکنید و از چیزهایی هم سکوت کرده و آن ها را از روی فراموشی واننهاده، پس درباره آنها خود را به زحمت نیفکنید.»
 

پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، در حدیثی، می فرماید: «ان الله یحب ان یؤتی رخصه کما یکره ان یؤتی معصیته؛ خداوند همانطور که ناخوش می دارد آنچه را نهی کرده است مردم انجام دهند دوست دارد آنچه را اجازه داده است و بلامانع شمرده، مردم آنرا همان طور بلامانع تلقی کنند، از پیش خود چیزی را که خداوند ممنوع نکرده است، ممنوع نشمارند».
این حدیث بدین عبارت نیز نقل شده است: «ان الله یحب ان یؤخذ برخصه کما یحب ان یؤخذ بعزائمه؛ خداوند دوست دارد هر چیزی را که مباح قرار داده است و رخصت فرموده مردم آن را مباح شمارند همچنانکه دوست دارد هر چه را نهی کرده است ناروا به شمار آورند».

یاایها الذین امنوا لا تسألوا عن اشیاء ان تبد لکم تسؤکم

اى کسانى که ایمان آورده اید از مسائلى سوال نکنید که اگر براى شما

آشکار گردد شما را ناراحت مى کند،

در شان نزول آیه ی فوق در منابع حدیث و تفسیر اقوال مختلفى دیده میشود، ولى آنچه با آیه ی فوق و تعبیرات آن سازگارتر است شان نزولى است که در تفسیر مجمع البیان از على بن ابیطالب (علیه السلام ) نقل شده است که روزى پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) خطبه اى خواند و دستور خدا را درباره حج بیان کرد؛

شخصى بنام عکاشه و بروایتى سراقه  گفت: آیا این دستور براى هر سال است، و همه سال باید حج بجا بیاوریم؟

پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) به سوال او پاسخ نگفت ، ولى او لجاجت کرد، و دو بار، و یا سه بار، سوال خود را تکرار نمود،

پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) فرمود: واى بر تو چرا اینهمه اصرار میکنى اگر در جواب تو بگویم بلى ، حج در همه سال بر همه شما واجب میشود و اگر در همه سال واجب باشد توانائى انجام آن را نخواهید داشت و اگر با آن مخالفت کنید گناهکار خواهید بود، بنابراین مادام که چیزى به شما نگفته ام روى آن اصرار نورزید زیرا (یکى از) امورى که باعث هلاکت (بعضى از) اقوام گذشته شد این بود که لجاجت و پرحرفى مى کردند و از پیامبرشان زیاد سوال مى نمودند، بنابراین هنگامى که به شما دستورى میدهم به اندازه توانائى خود آنرا انجام دهید (اذا امرتکم من شى ء فاتوا منه ما استطعتم ) و هنگامى که شما را از چیزى نهى مى کنم خوددارى کنید آیات فوق نازل شد و آنها را از این کار باز داشت .
 

اشتباه نشود منظور از این شان نزول این نیست که راه سؤ ال و پرسش و فراگیرى مطالب را بروى مردم ببندد زیرا قرآن در آیات خود صریحا دستور مى دهد که مردم آنچه را نمیدانند از اهل اطلاع بپرسند (فاسئلوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون ).
بلکه منظور سوال هاى نابجا و بهانه گیری ها و لجاجت هائى است که غالبا سبب مشوش شدن اذهان مردم، و موجب مزاحمت گوینده، و پراکندگى رشته سخن و برنامه او میگردد.

و سکت لکم عن اشیاء و لم یدعها نسیانا فلاتتکلفوها

خداوند در بعضی چیزها سکوت کرده است و این سکوت از روی

فراموشی نبوده است بلکه میخواسته شما در شرایطی به زحمت دچار نشوید

خداوند متعال بطور عمد بعضی از احکام را آزاد گذاشته است تا دست حُکّام اسلامی به مقتضای شرایط باز باشد و بتوانند به آنچه که مصلحت اسلام و مسلمین است عمل کنند و راز جاودانگی اسلام و استمرار حکومت حاکمان اسلامی از اینجا رقم می خورد؛

شهید آیة الله صدر رحمة الله علیه در این باره می گوید: « اسلام در نظام قانون گذاری خود منطقه ای را خالی از حُکم وجوب و حُرمت قرار داده است؛ خالی بودن این منطقه از حُکم وجوب و حرمت امری تصادفی و یا بر خواسته از اهمال و بی توجهی و یا نقص و کاستی در نظام قانون گذاری اسلام نبوده است بلکه این کار با عنایت و از سَرِ حکمت انجام گرفته است، اسلام با آن خواسته است نظام قانون گذاری خود را جاودانه ساخته و آن را نظامی برای همه ی زمان ها و مکان ها قرار دهد. اسلام این منطقه ی خالی از حُکم را در اختیار ولی امر نهاده تا آن را بر اساس مصالح و مقتضیات زمان و بر اساس اهداف و مقاصد شریعت پر کند.»

یاایها الذین امنوا لا تسألوا عن اشیاء ان تبد لکم تسؤکم

اى کسانى که ایمان آورده اید از مسائلى سوال نکنید که اگر براى شما

آشکار گردد شما را ناراحت مى کند،

در پُست دومی که راجع به قرار امشب گذاشتم این آیه رو با شان نزولش آوردم، در قسمت پایانی حکمت امشب فرموده: خداوند نسبت به بعضی چیزها سکوت کرده پس خودتونو راجع به اونها به زحمت نندازین؛

از این آیه و حکمت میخام این نتیجه رو بگیرم که خیلی از سؤالات و پرسش های ما نابجاست؛ حکمت میگه، خدا سکوت کرده، پس تو هم سکوت کن ؛ آیه میگه:چه اصراری داری به چیزی که خدا دربارش سکوت کرده،هی کنجکاوی کنی که اگه روشن بشه ناراحتی ببار میاره؛

چقدر خوبه که ما با الگو گیری از این آیه و حکمت در زندگی روزمره ی خودمون هم از سؤال کردن های نابجا خودداری کنیم؛(داری از تو خیابون میری یه دفعه دوستی، آشنایی رو میبینی فوری میگه کجا میری؟ این چیه دستته؟ و...خوب دوست عزیز شاید من نخام تو بدونی ،مجبورم میکنی دروغ بگم ؛ تو همین اتاق چت هم بعضا مشاهده میشه صفحه ای رو مرور میکردم از یه سوال بی مورد شروع شد تا یکی قهر کرد رفت بعدش هم تذکر مدیر)

ترک محرمات و انجام واجبات؛ اولین گام خودسازی؛ توصیه آیت الله بهجت برای خودسازی

مهر نوشت: در قرآن کریم از مسئله خودسازی با عنوان تزکیه و تزکی یاد شده است و معنای لغوی آن عبارت است از: پاک نمودن خود از ناپاکی ها. در آیات متعددی از قرآن مجید بر اهمیت این پاک­سازی تأکید شده است؛ مثلاً در سورۀ شمس می خوانیم: "به تحقیق کسانی که نفس خود را پاک کردند، به رستگاری رسیدند و کسانی که آن را آلوده و ضایع کردند، ضرر دیدند"؛ همچنین در آیه ۱۹ سوره فاطر و آیات ۱۴ و ۱۵ سوره اعلی، بر این مسئله تأکید شده است.

امام باقر (ع) درباره‏ی حقیقت اطاعت و عالیترین نمود و نشانه‏ی آن می‏فرماید:
هیچ اطاعتی به درگاه خدا، بالاتر و والاتر از انجام واجبات نیست، چنان که هیچ مصیبتی سخت‏تر از بی عقلی نمی‏باشد و هیچ معصیتی بدتر از سبک شمردن گناه و راضی بودن به حال خویش و آلودگی‏های خود نیست. [1] . در بیانی دیگر، آن حضرت به فرزند خویش جعفر بن محمد (ع) فرموده است: خداوند سه حقیقت را در سه امر نهفته داشته است:
1- رضای خویش را در طاعت و فرمانبرداری پنهان داشته است، پس هیچ طاعتی را کوچک و حقیر نشمار و هیچ فرمان خدا را دست کم نگیر، چه بسا رضای الهی در همان فرمان نهفته باشد!
2- خداوند خشم و غضب خویش را در گناهان مخفی داشته است، پس هیچ معصیتی را کوچک و هیچ گناهی را غیر مهم بشمار نیاور، چه بسا خشم خدا در همان گناه نهفته باشد!
3- خداوند بندگان نمونه و دوستانش را در میان خلق ناشناخته گذاشته است، پس هیچ انسانی را تحقیر نکن، زیرا ممکن است او از اولیای الهی و بندگان صالح و نمونه‏ی خدا باشد. [2] .

پی نوشت ها:
[1] الامام الباقر (ع):... و لا طاعة کأةاء الفرائض و لا مصیبة کعدم العقل و لا معصیة کاستهانتک بالذنب و رضاک بالحالة التی انت علیها. سیرة الائمة الاثنی عشر 228.
[2] قال الباقر (ع) لابنه جعفر (ع): ان الله خبأ ثلاثة اشیاء فی ثلاثة اشیاء: خبأ رضاه فی طاعته، فلا تحقرن من الطاعة شیئا فلعل رضاه فیه، و خبأ سخطه فی معصیته فلا تحقرن من المعصیة شیئا فلعل سخطه فیه، و خبأ اولیاءه فی خلقه فلا تحقرن احدا، فلعل الولی ذلک. کشف الغمة 2 / 360؛ بحار 78 / 187.

منبع: امام باقر جلوه‏ امامت در افق دانش؛ گروه تاریخ اسلام؛ آستان قدس رضوی چاپ دوم 1375.

امیرالمۆمنین (علیه ‏السلام) این است که می‏ فرماید: خدای سبحان فرموده است: من یک حق، گردن شما دارم که اگر این حق من را ادا کنید، در ازای آن، حقی از شما بر گردن من خدا واجب می‏ شود و حق من به گردن شما این است که واجبات و محرمات را خوب بشناسید و به آن‏ها عمل کنید، اگر این کار را بکنید، حق من ادا شده است

امام علی علیه السلام درنامه ی مُفصّل خویش به فرزند عزیزش امام مجتبی(علیه السلام)، چنین می نویسد:

واعلم یا بنی ان احب ما انت اخذ به الی من وصیتی تقوی الله والاقتصار علی ما فرضه الله علیک والاخذ بما مضی علیه الاولون من ابائک والصالحون من اهل بیتک فانهم لم یدعوا ان نظروا لانفسهم کما انت ناظر و فکروا کما انت مفکر ثم ردهم اخر ذلک الی الاخذ بما عرفوا والامساک عما لم یکلفوا.
 

بدان ای پسرعزیزم ! بهترین چیزی که دوست دارم که تو از وصیت من فراگیری، پرهیزکاری است و اکتفا نمودن به آنچه خدا بر تو واجب گردانیده و پیروی از طریقه ی پدران و خویشاوندان نیکویت، زیرا ایشان هم مانند تو درباره خودشان فکر و نظر نموده اند و در آخر به این نتیجه رسیده اند که آنچه فهمیدند و شناختند باید بگیرند و از آنچه تکلیف ندارند و به آنها مربوط نیست، بازایستند. ( نامه ی 31 )

امام علی علیه السلام در جواب شخصی که به آن حضرت عرض کرد که خدا را برایم توصیف نما، می فرماید:

فانظر ایها السائل فما دلک القران علیه من صفته فائتم به، واستضی بنور هدایته و ما کلفک الشیطان علمه مما لیس فی الکتاب علیک فرضه و لا فی سنه النبی- صلی الله علیه واله- و ائمه الهدی اثره فکل علمه الی الله سبحانه فان ذلک منتهی حق الله علیک واعلم ان الراسخین فی العلم هم الذین اغناهم عن اقتحام السدد المضروبه دون الغیوب، الاقرار بجمله ما جهلوا تفسیره من الغیب المحجوب فمدح الله اعترافهم بالعجز عن تناول ما لم یحیطوا به علماً و سمی ترکهم التعمق فیما لم یکلفهم البحث عن کنهه رسوخاً. ( خطبه 90 )

بنگر ای سؤال کننده! هر صفتی از صفات خدا را که قرآن تو را به آن، راهنمایی کرده است، پیروی نما و از نور هدایت قرآن روشنی بگیر و آن صفاتی را که شیطان ترا به آموختنش واداشته است و در کتاب خدا دانستن آن بر تو واجب نشده و در طریقه پیغمبر اکرم و ائمه هدی، اثری از آن نیست، دانستن آن را به خدا واگذار، زیرا نهایت درجه حق خدا بر تو، همین است. و بدان که «راسخین در علم» راجع به آنچه از علوم پوشیده و پشت پرده است و تفسیرش را نمی دانستند، اعتراف اجمالی نمودند و بی نیاز شدند از اینکه در پیش درهایی که بر علوم پوشیده، نصب شده است، فشار آورند؛ پس خدا اعتراف به عجز ایشان را در بدست آوردن آنچه علمشان به آن نمی رسد، ستود و غور نکردن آنان را در چیزی که بحث از حقیقت آن را، به ایشان امر نکرده است، رسوخ نامید.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

در حکمت امشب داشتیم که در چیزهایی که خدا در مورد آنها سکوت کرده شما خودتان را به زحمت نیندازید از این خطبه اینطور میفهمم که ، اعتراف به اینکه اموری پوشیده شده وجود دارد(خداوند راجع به آنها سکوت کرده) ، و اصرار نداشتن به اینکه با بحث و تفحص  حقیقت آن روشن شود و اعتراف به عجز علمی در رسیدن به آن ؛ از صفات راسخون در علم است؛ و مورد ستایش خداوند متعال.

ونیز از این سوال و جواب معلومه که یکی از اموری که پوشیده شده ذات خداوند متعال هستش؛ واینکه خدا رو باید از صفاتش بشناسیم .

خداوند برای آن که بفهماند که میزان اهمیت انجام واجب و ترک حرام پیش خودش چقدر است، می‏فرماید: نیازی که من به شما بنده ‏ها دارم این است که بتوانید واجبات و محرمات را رعایت کنید که این بیان، جامع ‏ترین و رساترین تعبیر خدا برای نشان دادن اهمیت انجام واجب و ترک حرام است .

سپس می‏فرماید: «فاتقوا الله الذی انتم بعینه‏»

حالا که شما در محضر من هستید، پس چرا واجبات را انجام نمی‏دهید و محرمات را ترک نمی‏ کنید؟

البته مشکل اساسی ما این است که آشنا به واجبات و محرمات نیستیم و اطلاع کافی نسبت ‏به این دو مقوله نداریم و فکر می‏کنیم که واجبات و محرمات همین است که در رساله‏ ها آمده است. در حالی که پنجاه و پنج تا از محرمات، گناه کبیره است که در رابطه با آن روایت داریم و کبیره یعنی بی ‏برو برگشت نتیجه انجام آن آتش جهنم است .

تعبیر دیگر امیرالمۆمنین (علیه ‏السلام) این است که می‏ فرماید: خدای سبحان فرموده است: من یک حق، گردن شما دارم که اگر این حق من را ادا کنید، در ازای آن، حقی از شما بر گردن من خدا واجب می‏ شود و حق من به گردن شما این است که واجبات و محرمات را خوب بشناسید و به آن‏ها عمل کنید، اگر این کار را بکنید، حق من ادا شده است . (2)

بعد حضرت دو دستورالعمل را ارائه می‏ دهند، برای این که بتوانیم هم در وادی شناخت هم در انجام واجبات و ترک محرمات موفق بشویم.