قضاوت های حضرت علی (ع) - وجه استنباط

1- دارويى از قرآن  
مردى نزد حضرت على عليه السلام آمد و از نوعى بيمارى شكايت كرد. آن حضرت به او فرمود: يك درهم از مهر زنت بگير و با آن مقدارى عسل خريدارى نموده و آن را با آب باران بخور؛ بيمار به دستور آن حضرت على عليه السلام عمل كرده شفا يافت .
كسانى راز مطلب را از امام پرسيدند و گفتند: آيا در اين خصوص روايتى از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شنيده ايد؟
حضرت فرمود: نه ، وليكن آن را از آيات قرآن استنباط كردم كه مى فرمايد:
فان طبن لكم عن شى ء فكلوه هنيئا مريئا؛ ⁽³⁸⁷⁾ و اگر آنان مقدارى از مهر خود را به طيب خاطر به شما دادند بخوريد خوش و گوارايتان باد.
و نيز مى فرمايد: يخرج من بطونها شراب مختلف الوانه فيه شفاء للناس ؛ ⁽³⁸⁸⁾ بيرون آيد از شكمهاى آنان نوشابه اى كه رنگهاى آن گوناگون است و درمان است براى مردم .
و همچنين مى فرمايد: و نزلنا من السماء ماءا مباركا؛ از آسمان آبى با بر كت فرود آورديم .
پس به حكم آيه هاى مذكور گوارايى و شفا و بركت در آن دستور جمع شده ، اميدوار گرديدم كه با آن بهبودى حاصل شود ⁽³⁸⁹⁾
2- استغفار  
حضرت امير عليه السلام براى طلب باران به منبر رفت و جز استغفار چيزى از آن حضرت شنيده نشد، بعضى سبب آن را پرسيدند؛ على عليه السلام فرمود: مگر كلام خدا را نشنيده ايد كه مى فرمايد:
فقلت استغفروا ربكم انه كان غفارا، يرسل السماء عليكم مدرارا، و يمددكم باموال و بنين ، و يجعل لكم جنات و يجعل لكم انهارا ⁽³⁹⁰⁾ پس بديشان گفتم طلب آمرزش ‍ كنيد از پروردگارتان كه او بسيار آمرزنده است ، مى فرستد بر شما باران پى در پى ، و يارى مى دهد شما را به مالها و پسران ، و قرار مى دهد براى شما بوستانها و جويهاى آب .
آنگاه فرمود: كدام دعاست كه از استغفار برتر و بركتش بيشتر باشد.
3- امان از عذاب خدا  
اميرالمومنين عليه السلام فرمود: روى زمين دو امان از عذاب خدا وجود داشت ، يكى از آن دو از ميان شما رفت ، پس كوشش كنيد در نگهدارى و مواظبت از ديگرى .
امانى كه از دستتان رفت رسول خدا صلى الله عليه و آله بود، امانى كه باقى است استغفار و طلب آمرزش است ؛ زيرا خداوند مى فرمايد:
وما كان الله ليعذبهم و انت فيهم وما كان الله معذبهم وهم يستغفرون ⁽³⁹¹⁾.
خداوند عذاب نمى كند ايشان را با آن كه تو (اى محمد) در ميان آنان باشى و خداوند عذاب نمى كند ايشان را با آن كه ايشان از گناهان آمرزش جويند ⁽³⁹²⁾.
4- اجر و مزد  
اميرالمومنين عليه السلام به يكى از يارانش كه به مرضى مبتلا شده بود فرمود: خداوند بيماريت را سبب ريختن گناهانت قرار دهد؛ زيرا مرض اجر و پاداشى ندارد ولى گناهان را مانند برگ درختان مى ريزد، و تنها اجر و مزد در برابر گفتار زبانى و كردار بدنى است . و خداوند هر كه را بخواهد، از بندگان پاك سرشت نيكو كردارش ، به بهشت مى برد ⁽³⁹³⁾.
5- زهد  
اميرالمومنين عليه السلام فرمود: تمام زهد در دو جمله از قرآن مجيد قرار گرفته است : لكيلا تاسوا على مافاتكم ولا تفرحوا بما آتاكم ؛ ⁽³⁹⁴⁾تا بر آنچه از شما فوت شده غمگين نشويد و به آنچه به شما داده شده دلشاد نگرديد.
و كسى كه بر گذشته تاسف نخورد و بر آينده شادمان نگردد هر دو طرف زهد را دارا گشته است ⁽³⁹⁵⁾.
6- خوف و رجاء  
اميرالمومنين عليه السلام فرمود: بر بهترين افراد اين امت از عذاب خدا ايمن مباش ؛ زيرا خداوند مى فرمايد:
فلا يامن مكرالله الا القوم الخاسرون ؛ ⁽³⁹⁶⁾ از مكر و كيفر خدا ايمن نمى باشند مگر مردم زيانكار و بر بدترين افراد اين امت از رحمت و لطف خدا نوميد مشو؛ زيرا خداوند مى فرمايد:
انه لايياس من روح الله الا القوم الكافرون ؛ ⁽³⁹⁷⁾از رحمت خدا نوميد نمى باشند مگر كافران ⁽³⁹⁸⁾.