حکمت44

روش مناجات کردن

"پروردگار ما، اگر فراموش كردیم یا خطا كردیم بر ما مگیر.

پروردگار ما، بندى بر ما مَنه چنانكه بر كسانى كه پیش از ما بودند نهادى.

پروردگار ما، و آنچه ما تاب آن را نداریم بر دوش ما منه،

و از ما درگذر

و ما را بیامرز

و بر ما رحمت آر "

يــاد معــاد و روز قيــامت ، در زندگي پيــامبر (ص) و امامان (ع) و اولياء‌ خدا ، آميخته باعبرت و اثر عيني خاص بود . اميرمؤمنان علي (ع)‌فرمود :

« طوبي لمن ذكر المعاد ، فاستكثر من الزاد

خوشا به حال كسي كه معاد را ياد كند ،‌و براي آن ، برزاد و توشه اش بيفرايد . »‌

از امام صادق(ع) روايت شده : امام حسن مجتبي (ع) وقتي كه به ياد مرگ ،‌به ياد قبر ، به ياد قيامت ،‌به ياد عبور از پل صراط ،‌و به ياد عرضه شدن به پيشگاه خدا در قيامت مي افتاد ، گريه مي كرد تا آنجا كه آهي جان سوز مي كشيد و مدهوش برزمين مي افتاد ... و هنگامي كه به ياد بهشت و دوزخ مي افتاد ، بسيار مضطرب و پريشان مي شد ،‌ و با حالي خاص از درگاه الهي طلب بهشت نموده، و از آتش دوزخ به سوي خدا پناه مي برد .

امامان (ع) هنگام تلاوت قرآن ، وقتي كه به آيات رحمت و به آيات عذاب آخرت مي رسيدند، حالت ويژه اي مي يافتند ، گويي خود را در قيامت مي ديدند .

قناعت و صرفه جویی گنج سرشاری است که هرگز پایان نمی پذیرد. هرکس با کاستی توقعات خود در زندگی می تواند با درآمد کم بسازد و از دیگران بی نیاز باشد. انسان های قانع ـ اگرچه چندان دارا نباشند ـ مناعت طبع دارند و بی نیازند و حریصان ـ هرچند توانگر باشند ـ نیازمندند. امیرمؤمنان علی(ع) می فرمایند: صرفه جویی [انسان را [بی نیاز می کند.

قناعت از نظر لغوی: به معنای اکتفا کردن به اندک از آنچه مورد نیاز انسان است. 
به معنای زیاد دیگری نیز آمده است: راضی شدن به اندازه نیاز بسنده کردن و صرف کردن. زیاده طلبی نداشتن در خرج و صرف مال و هر چیزی اندازه نگه داشتن و.... و همچنین به معانی صرفه جویی– روحیه بی نیازی – حرص و طمع نداشتن و ضد اسراف کاری می باشد. 

قناعت در اصطلاح شرعی: صفتی است که با تکرار و تمرین در انسان بصورت ملکه ای درمی آید که باعث خشنودی و راضی شدن به چیز کم و نگه داشتن نفس از زاده خواهی می شود. شرع مقدس حد و حدود هر چیزی را در مصرف شخص معین کرده است. باید توجه داشت که بیشتر از آن حدی که معین شده و بیشتر از حد لزوم صرف و خرج نشود. 
به بیان دیگر می توان گفت: قناعت: رضایت به کم و حسن تدبیر معاش است بدون دوست داشتن زیاده از حد زندگانی و اعتدال و میانه روی نیز می باشد

قناعت باعث هدایت می شود 
پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم فرمودند: خوشا بحال آنکه با اسلام هدایت شود و معیشت او به حد کفاف باشد و قناعت کند

قناعت و  رضایت خداوند 
امام صادق علیه السلام می فرمایند: هر که به معاش اندک خدا راضی گردد خدا هم به عمل اندک او راضی شود. 
امام رضا علیه السلام فرموده اند: کسیکه جز به روزی زیاد قناعت نکند، جز عمل بسیار او را بس نباشد و هر که روزی اندک کفایتش کند عمل اندک هم کافیش باشد. 

قناعت و عزت انسان 
همان طور که حضرت علی علیه السلام می فرمایند: عزّت و سربلندی نتیجه قناعت است. 
پس میوه قناعت عزت و آبرو برای انسان است. 

قناعت و سبکی حساب در روز قیامت 
حضرت علی علیه السلام فرموده است: 
اِقنَع بِما اوتیتَهُ َحِفَّ علیکَ الحساب .  
به آنچه داده شدی قناعت ورز تا حساب روز قیامت بر تو سبک و آسان گردد. 

قناعت و بی نیازی از مردم 
رسول خدا صلی الله علیه واله وسلم فرمودند: هر که خواهد بی نیازترین مردم باشد باید به آنچه در دست خداست اعتمادش بیشتر از آنچه در دست دیگرانست بوده باشد. 
از امام صادق علیه السلام نقل است که فرموده اند: 
مردی از اصحاب پیغمبر علیه السلام حال زندگیش سخت شد. همسرش گفت: ای کاش خدمت پیغمبر صلی الله علیه واله وسلم می رفتی و از او چیزی می خواستی. مرد خدمت پیغمبر صلی الله علیه واله وسلم آمد و چون حضرت او را دید فرمود: هر که از ما سوال کند به او عطا می کنیم و هر که بی نیازی جوید خدایش بی نیاز می کند. مرد با خود گفت: مقصودش جز من نیست پس بسوی همسرش آمد و به او خبر داد. زن گفت رسول خدا صلی الله علیه واله وسلم هم بشر است و از حال تو خبر ندارد، او را از حال خودت آگاه کن، مرد خدمتش آمد و چون حضرت او را دید فرمود: هر که از ما سوال کند به او عطا می کنیم و هر که بی نیازی جوید خدایش بی نیاز می کند. تا سه بار آن مرد چنین کرد. سپس رفت و کلنگی عاریه کرد و به جانب کوهستان رفت. از بالای کوه مقداری هیزم جمع آوری کرد و آورد و به نیم چارک آرد فروخت و آن را به خانه برد. فردا هم رفت و هیزم بیشتری آورد و فروخت و همواره کار می کرد و اندوخته می نمود تا اینکه خودش کلنگی خرید. باز هم کار کرد تا دوشتر و غلامی خرید و ثروتمند بی نیاز گشت.  
حضرت علی علیه السلام می فرمایند: 
القناعهُ راسِ الغِنی. 
قناعت راس بی نیازی و ثروت است. 

قناعت ثروت بی پایان 
حضرت علی علیه السلام فرموده اند: هیچ گنجی غنی تر از قناعت نیست.

 فرق بین فقر و قناعت 
همان طور که می دانید فقیر بودن با قناعت داشتن فرق می کند. ممکن است فردی باشد و دارای بهره ها و برخوردار از متاع دنیا باشد در عین حال قناعت پیش هاست. حساب دخل و خرج خود را دارد و به تعبیر دیگر حسن تدبیر در معاش دارد ولی فردی هست که محروم است از چیزهایی که مورد احتیاج او است. اگر احتیاج بطور اعم باشد و مختص به مال نباشد. 
همانا انسانها و موجودات در پیشگاه خداوند فقیر و محتاج هستند. غنی مطلق خداوند است و بس ! اوست که افاده وجود می کند به موجودات و مخلوقات خود. 
اگر احتیاج تنها به مال اختصاص بدهیم همه مردم فقیر نیستند بلکه نسبت به آن مالی که نیاز دارند فقیر هستند ولی اگر فراتر از مال بگیریم همه محتاج یکدیگر هستند و به دلیل احتیاج و نیازی که دارند انسانها در کنار هم زندگی می کنند. 

دین مبین اسلام رهنمودها و سفارشهایی در زمینه طریقه های قانع بودن برای انسان دارد که باید آنها را بشناسد و در راه عمل به آن کوشش کند. 

 زهد 
یکی از آن راهها همان زهد و دل بریدن از دنیا بود. 

 تاثیر پذیری از اولیای الهی 
راه دیگر تاثیر پذیری الگوهایی موفق و همیشه زنده تاریخ که در قرآن فراوان نمونه هایی از انها بیان شده است. از جمله رسول اکرم صلی الله علیه واله وسلم حضرت ختمی مرتب، حضرت علی، ائمه هدی علیهما السلام. سایر پیامبران و انبیاء و اولیای خداوند همه و همه نمونه های عملی در زندگی هستند که با سرمشق گرفتن از زندگانی و روش ساده زیستی آنها می توانیم به جایگاه رفیع انسانی برسیم. 
مثلا رسول اکرم صلی الله علیه واله وسلم در اوج قناعت، فداکاری، گذشت و.. بودید. 
اگر پول و ثروت و مقام برای انسان شهرت و شخصت و بزرگی می آورد چرا پیامبر اسلام که در نهایت ساده زیستی و قناعت بودند نامدار و دارای شخصیت عظیم انسانی به عنوان الگوی همیشه تاریخ بشر هستند ؟! 
یا حضرت علی علیه السلام که به مردمان نان و گوشت می خوراند و خودش از نان جو و نمک استفاده می کرد. با این حال همیشه در همه زمانها و عصرها نام ایشان به عنوان اول مرد تاریخ برده می شود. 
در حالی که ایشان نه ثروت داشتند و نه کاخهای بزرگ و گرانقیمت و حتی بیشتر ازیک دست لباس نداشتند. چگونه نام ایشان از ۱۴۰۰ سال پیش تاکنون مانند خورشیدی می درخشد و مریدان وپیروانی در تمامی دنیا دارند. 
همین طور ائمه معصومین علیهم السلام نیز با ساده زیستی و قناعت و اعتدال در زندگی اسوه و الگو برای همه انسانها در هر زمان هستند. 

 توجه به آبرو و عزت نفس 
رهنمود بعدی که سفارش شده است. حفظ آبروی خویش و نگه داشتن عزّت نفس است. 
بدترین وضع آن است که داشتن حرص و طمع و زیاده خواهی انسان را وادارکند که آبرویش را از دست بدهد. همین طور پا روی عزت نفس خود بگذارد. چرا که طلب و خواستن پل ذلت است مانند پلی است که از آبرو و شخصیت و عزت نفس خود می گذرد. 
مگر پول و مقام چقدر مقدس است که انسان عزّت نفس خود را با آن معامله می کند ؟! 
مگر دنیا چه اندازه ارزش دارد که انسان اعتبار و ابرو و شرف خود را از دست بدهد ؟! 
زیاده خواهی انسان را به نابودی و تباهی می کشاند. 
به تدریج در این راه که وارد شود دیگر غرق در آن می شود و بیرون آمدن از آن سخت تر می شود مانند باتلاق است که اگر وارد آن شوی در آن فرو می روی و هر چه دست و پا بزنی بیشتر در آن فرو می روی و غرق می شوی. 
حضرت علی علیه السلام می فرمایند: خویشتن را از هر چه که پست باشد بالاتر بدان و پرهیز کن هر چند تو را به خواسته ها و آرزوهایت برساند چرا که تو هرگز از آنچه از خویش می دهی چیزی عوض نخواهی یافت.

در احادیث و روایات از افراد قانع به عنوان سپاسگزارترین مردم یاد شده است و نشانه های دیگری نیز عنوان شده است از جمله: آزادگی، مردانگی و همت بلند. 
افرادی که قانع هستند دارای همت بلند هستند. 
حضرت علی علیه السلام فرمودند: قانع ترین مردم باش تا شکرگزارترین آنان باشی.  
حضرت علی علیه السلام فرموده اند: زندگی با قناعت نشانه همت بلند است.