قرار شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان

جملات رهبر معظم انقلاب در زمینه ترس از دشمن 
۱- به آمریکا و ناتو اعتماد نکنید. آنان هرگز به مصالح شما و منافع ملت شما نمى‌اندیشند. همچنین از آنان نترسید. آنان پوشالى‌اند و به سرعت ضعیف‌تر نیز شده‌اند. حاکمیت آنان بر جهان اسلام، صرفاً محصول ترس و جهل ما در ۱۵۰ سال گذشته بوده است. به آنان امید نبندید و از آنان حساب نبرید. تنها به خداى متعال اعتماد کنید و فقط مردم خود را باور کنید. آنان در عراق شکست خوردند و با دست هاى خالى خارج شدند؛ در افغانستان چیزى به دست نیاورده‌اند؛ در لبنان از حزب‌اللّه، و در غزه از حماس شکست خوردند ... هیچ چیز طبق برنامه‌ آنان پیش نرفته است، بت غرب نیز چون بت کمونیزم شکست و ترس ملتها ریخت. مراقب آینده باشید که شما را نترسانند (۱۳۹۰/۱۱/۱۴) 
۲- نباید بترسید؛ «و یخشونه و لا یخشون احدا الّا اللَّه». از هیچ چیز نترسید، از سختى‌هاى راه نهراسید. نه اینکه بگوئید سختى نیست؛ چرا، سختى هست؛ اما از این سختى نترسید. به استقبال کارهاى دشوار و سخت بروید. کارهاى نشدنى را انجام بدهید (۱۳۹۰/۷/۲۰) 
۳- هر کسى تبلیغات سیاسى بدخواهان ملت ایران را دنبال کرده باشد، این را درمى‌یابد که تلاشهاى عملى، تلاشهاى اقتصادى، تلاشهاى سیاسى، تهدیدهاى امنیتى و نظامى، همه براى این است که این موجود فعال، زنده، پرنشاط و پرهمتِ توانا، یعنى ملت ایران را که در وسط میدان با شجاعتِ تمام ایستاده است و در حال حرکت به جلو است، از پیشروى باز بدارند، او را ناامید کنند، او را از حضور در این عرصه بترسانند. در حقیقت در مقابل شعار «ما میتوانیم» که امام بزرگوار این شعار را به ما تعلیم داد، انقلاب به ما جرأت داد که بگوئیم «میتوانیم»، می خواهند به ملت ایران بقبولانند که شما نمی توانید؛ با همه‌ى توان در پى این هستند که این هدف را دنبال کنند (۱۳۹۱/۱/۱) 
۴- در جنگ احزاب، همه‌ قبایل مشرک مکه و غیرمکه و ثقیف و غیره آمدند متحد شدند؛ ده هزار نفر نیروى رزمنده فراهم کردند؛ یهودى‌هایی هم که همسایه‌ پیغمبر بودند و امان‌یافته‌ پیغمبر بودند، خیانت کردند؛ اینها هم با آنها همکارى کردند. اگر بخواهیم این را با امروز مقایسه کنیم، یعنى آمریکا با آنها مخالفت کرد، انگلیس مخالفت کرد، رژیم صهیونیستى مخالفت کرد، فلان رژیم مرتجعِ نفتخوار مخالفت کرد. پولهاشان را خرج کردند، نیروهاشان را جمع کردند، یک جنگ احزاب درست کردند؛ جنگ احزابى که دلها را خیلى ترساند. اوایل همین سوره می فرماید: «و اذ قالت طائفة منهم یا اهل یثرب لا مقام لکم فارجعوا»؛ مردم را می ترساندند. الان هم همینجور است. الان هم یک عده‌اى مردم را میترسانند: آقا بترسید. مقابله‌ى با آمریکا مگر شوخى است؟ پدرتان را در مى‌آورند! آن جنگ نظامى‌شان، این تحریمشان، این فعالیتهاى تبلیغى و سیاسى‌شان. در آخر این سوره باز می فرماید: «لئن لم ینته المنافقون و الّذین فى قلوبهم مرض و المرجفون فى المدینة لنغرینّک بهم». مرجفون همینهایند. در یک چنین شرائطى، شرح حال مؤمن این است: «هذا ما وعدنا اللّه و رسوله»؛ ما تعجب نمی کنیم؛ خدا و رسولش به ما گفته بودند که اگر پابند به توحید باشید، پابند به ایمان به خدا و رسول باشید، دشمن دارید؛ دشمنها سراغتان مى‌آیند. بله، گفته بودند، حالا هم راست درآمد؛ دیدیم بله، آمدند. «و صدق اللّه و رسوله و ما زادهم الاّ ایمانا و تسلیما»؛ ایمانشان بیشتر شد. منافق، ضعیف‌الایمان، فى قلوبهم مرض - که طوائف گوناگونى‌اند - وقتى دشمن را مى‌بینند، تنشان مثل بید می لرزد؛ بنا می کنند به مؤمنین باللّه و زحمتکشان در راه خدا، عتاب و خطاب و اذیت کردن و فشار آوردن: آقا چرا اینجورى می کنید؟ چرا کوتاه نمى‌آئید؟ چرا سیاستتان را اینجورى نمی کنید؟ همان کارى که دشمن می خواهد، انجام می دهند. اما از آن طرف، مؤمنینِ صادق می گویند: ما تعجبى نمی کنیم؛ خب، باید دشمنى کنند (۱۳۹۱/۷/۱۹) 
۵- اساتید دانشگاه، فرزانگان و نخبگان علمى در هر کشورى می توانند سررشته‌دار حرکت مردم شوند؛ البته به شرط اخلاص، به شرط شجاعت، به شرط نترسیدن از دشمنان. اگر ترس آمد، اگر طمع آمد، اگر غفلت آمد، اگر تنبلى آمد، کار خراب خواهد شد. اگر ترس نبود، شجاعت بود، اگر طمع نبود، اگر غفلت نبود، هوشیارى و بیدارى بود، آن وقت کار درست خواهد شد. اوائل انقلاب، سى و یکى دو سال قبل از این، در یک قضیه‌ بسیار مهمى، من و دو نفر دیگر که آن روز عضو شوراى انقلاب بودیم، از تهران رفتیم قم خدمت امام - امام آن وقت هنوز در قم بودند، تهران نیامده بودند - تا نظر ایشان را نسبت به آن قضیه و اقدام مهم بپرسیم. وقتى قضیه را براى ایشان شرح دادیم، امام رو کردند به ما، گفتند از آمریکا می ترسید؟ گفتیم نه. گفتند پس بروید اقدام کنید. ما هم آمدیم اقدام کردیم و موفق شدیم. اگر ترس آمد، اگر طمع آمد، اگر غفلت آمد، اگر گرایشهاى انحرافى پا در میان گذاشت، کارها مشکل خواهد شد (۱۳۹۱/۹/۲۱) 
۶- ما دنبال آن چیزى می رویم که قدرتهاى سلطه‌گر حقیقتا باید از آن بترسند، و من اعتقادم این است الان هم از همان می ترسند و آن، بیدار کردن روح حماسه و عزت اسلامى در همه‌ امت اسلام است. آنها این را بدانند که ما این کار را خواهیم کرد (۱۳۹۲/۸/۴)

بزرگ ترين گناه ترس است (امام علي (ع))

امام علی علیه السلام فرموده اند:

بخل عار است

ترس نقص است

ناتوانی آفت است

صبردلیری است

پارسایی ثروت است

پرهیزگاری زره است

ورضایت همنشینی نیکوست

ترس در دو بعد معنوی و اجتماعی: 
مهم ترین و کاربردترین بحث در زمینه ترس می تواند همین بعد معنوی و اجتماعی ترس باشد. یعنی ما بدانیم که ترس در این دو بعد محل بحث و وارسی است. در بعد معنوی آن می توان گفت که این مقوله بسیار مفید و سازنده است. مفید بدین مفهوم که هر چه ما نسبت به خدا و قانون طبیعت ترس و واهمه داشته باشیم ، این ترس نه تنها ما را به سعادت واقعی نزدیک تر می کند ، بلکه در سرنوشت اخروی ما نیز بسیار موثر است. و سازنده بدین معنا که ترس از اقتدار و هیمنه ی خدا و انجام اموری که شایسته ما نسیت و یا در دایره ی انسانی ما نمی گنجد ، می تواند حرکتی مفید در جهت رساندن ما به اهداف متعالی در زندگی اجتماعی باشد. بنابراین ترس از خدا و اموری که در شکل گیری اعمال ما بسیار اهمیت دارند، بی گمان مفید ترین استعانتی است که می تواند در جهت ترقی و تعالی ساختمان معنوی ما موثر افتد. پس نتیجه می گیریم که ترس در بعد معنوی نه تنها برای بشر مفید و سازنده می باشد ، بلکه راه های ناهموار آن را نیز هموار می سازد.
نکته دیگر ترس در بعد اجتماعی است. مهمترین جمله در این خصوص می تواند سخن نغز و آموزنده ی حضرت علی (ع) باشد که می فرماید: ” بزرگترین گناه ترس است. ” درون مایه این سخن گران سنگ می توان گفت که همان بعد اجتماعی ترس بوده که مد نظر واقع شده است. چرا که برای انجام هر کاری ترس از انجام آن کار می تواند به ضرر و حتی خسران فرد ، تمام شود و در اینجاست که کلمه گناه امده است و گناه به عنوان کلمه بازدارنده در جهت عدم روی آوردن به ترس و ویژگی های عقیم آن است

حیاء مانند هیبت دو معناى باارزش و ضد ارزش دارد؛ حیاى ارزشمند آن است که انسان از هر کار زشت و گناه و آنچه مخالف عقل و شرع است بپرهیزد و حیاى ضد ارزش آن است که انسان از فراگرفتن علوم و دانش‏ها و یا سؤال کردن از چیزهایى که نمى‏داند یا احقاق حق در نزد قاضى و جز او اجتناب کند، همان چیزى که در عرف، از آن به کم‏رویىِ ناشى از ضعف نفس تعبیر مى‏شود.

منظور امام علیه السلام  در گفتار بالا همان معناى دوم است که انسان را گرفتار محرومیت‏ها مى‏سازد.

در حدیثى از رسول خدا صلى الله علیه و آله مى‏خوانیم:

«الْحَیَاءُ حَیَاءَانِ حَیَاءُ عَقْلٍ وَحَیَاءُ حُمْقٍ فَحَیَاءُ الْعَقْلِ هُوَ الْعِلْمُ وَحَیَاءُ الْحُمْقِ هُوَ الْجَهْلُ؛

شرم و حیا دو گونه است حیاى عاقلانه و حیاى احمقانه؛ حیاى عاقلانه از علم سرچشمه مى‏گیرد و حیاى احمقانه از جهل».[۲]

در حدیثى نیز از امام صادق آمده است که فرمود:

«الْحَیَاءُ عَلَى وَجْهَیْنِ فَمِنْهُ ضَعْفٌ وَمِنْهُ قُوَّةٌ وَإِسْلَامٌ وَإِیمَانٌ؛

حیا بر دو گونه است قسمى از آن ضعف‏ و ناتوانى و قسمى دیگر، قوت و اسلام و ایمان است»

بعضى از علما در تعریف حیا چنین گفته‏ اند: «حیا ملکه‏اى نفسانى است که سبب انقباض و خوددارى نفس از انجام کارهاى قبیح و انزجار از اعمال خلاف آداب به سبب ترس از ملامت مى‏شود». البته این همان حیاى ممدوح و باارزش است.

در تفسیر حیاى مذموم گفته‏ اند: «همان انقباض نفس و خوددارى از انجام کارهایى است که قبیح نیست، بلکه لازم است انسان بر اثر کم‏رویى آن را ترک مى‏کند»

در تعریف حیا گفته شده است: حیا یعنى شرم، آزرم، گرفتگى نفس از چیزى و ترک آن به خاطر ترس از سرزنش.(1) عفت به معنى پدید آمدن حالتى در نفس است که آدمى را از غلبه شهوت باز مى‏دارد.(2)
انسان از سه چیز حیا مى‏کند: از بشر، خود و خدا. نیروى شرم و حیا، فرد را از آلوده شدن باز مى‏دارد. هر چه حیا بیش‏تر باشد، نیروى بازدارنده قوى‏تر خواهد بود. بین حیا و عفت رابطه مستقیمى وجود دارد. امام على(ع) مى‏فرماید: "على قدر الحیاء تکون العفة؛ عفت و پاکدامنى به اندازه شرم و حیاى انسان است". (3) از این روایت استفاده مى‏شود که عفت بدون حیا ممکن نیست.
رسول اکرم(ص) حیاء را دو قسم کرده و فرموده اند: "حیاء بر دو قسم است حیاء عاقلانه و حیاء احمقانه. حیاء عقلانى ناشى از علم و حیاء احمقانه ناشى از جهل است".(4)
حیاء مذموم، همان کم رویى است که ناشى از ضعف نفس و نشانة حقارت درونى است. امام علی(ع) یکى از آن موارد را حیا و شرم از فراگیرى علم مى داند و مى فرماید: "هیچ کس حیا نکند از این که اگر چیزى را نمى داند یاد بگیرد".(5) در این صورت حیاء و شرم موجب انحطاط فکرى و عامل رکود و عقب افتادگى انسان مى شود. امام علی(ع) مى فرماید: "ترس همراه زیان و حیاء به نومیدى پیوسته است".(6)
اما حیاء ممدوح با عفت و بزرگوارى نفس آمیخته شده است تا جایى که امام صادق(ع) آن را رأس مکارم اخلاق مى داند.(7)
این حیا عامل بازدارنده از گناه است. امام علی(ع) مى فرماید: "حیاء انسان را از انجام کار زشت باز مى دارد".(8)
قرآن مجید دختر شعیب (ع) را براى داشتن چنین صفتى مى ستاید و مى فرماید: "یکى از آن ها (در برابر موسی) با شرم و حیا قدم بر مى داشت".(9)
حیاء دختر شعیب، همان شرم از مواجهه با نامحرم بوده است. این حیا قطعاً به پاکدامنى کمک خواهد کرد. امام علی(ع) مى فرماید: "عفت به اندازة شرم و حیاى انسان است".(10)
البته باید حد و مرز این حیا را شناخت تا به صورت افراطى در نیاید که زیاده روى در این بخش نیز مذموم است چون در زندگى انسان با اجتماع سر و کار دارد و قطعاً با نامحرم مواجه مى شود. اگر حیا و شرم بیش از اندازه شد چه بسا به ترس از مردم منتهى مى شود و زمینة گوشه گیرى را فراهم مى کند.پس حیا به این نیست که انسان سرش را به زیر بیندازد اگر در بین مردم چنین گفته شده منظور آن است که به نامحرم نگاه آلوده نشود.

پى‏نوشت‏ها:
1 - اقرب الموارد، ج‏1، ص 251.
2 - همان، ج‏2، ص 803.
3 - غرر الحکم، ج‏2، فصل 51، حدیث 10.
4 - کافی، ج 3، ص 166.
5- نهج البلاغه، فیض الاسلام، قصار 79.
6 - بحارالانوار، ج 68، ص 337.
7 - میزان الحکمه، ج 1، ص 717.
8 - همان.
9 - قصص آیه 25.
10 - غررالحکم، ج 4، ص 312.

منظور از فرصت، آماده شدن کامل اسباب کار خوب است مثل این‏که تمام مقدمات جهت تحصیل علم براى کسى فراهم گردد؛ هم تن سالم دارد، هم‏ هوش و استعداد، هم استاد لایقى آماده تدریس او و هم فضاى آموزشى خوبى در اختیار اوست که در عرف نام آن را فرصت مى‏گذارند و از آنجایى که فرصت‏ها ترکیبى از عوامل متعددى است و هر کدام از این عوامل ممکن است بر اثر تغییراتى زایل شود از این رو فرصت‏ها زودگذرند.

در حدیث دیگرى از همان امام علیه السلام  مى‏خوانیم:

«الْفُرْصَةُ سَرِیعَةُ الْفَوْتِ بَطِیئَةُ الْعَوْدِ؛

فرصت با سرعت از دست مى‏رود و به زحمت به دست مى‏آید»

حکمت: وَ قالَ عَلَيْهِ السَّلامُ: ‏قُرِنَتِ‏ ‏الْهَيْبَةُ ‏بِالْخَيْبَةِ، وَ ‏الْحَياءُ ‏بِالْحِرْمانِ‏، وَ الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ، فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَيْرِ.
ترجمه: و درود خدا بر او فرمود: ترس با نااميدي، و شرم با محروميت همراه است، و فرصتها چون ابرها مي‏گذرند، پس فرصتهاي نيک را غنيمت شماريد.
تفسیر: بهره‏برداري از لحظه‏ها و فرصتها يک وظيفه الي و مخصوص بندگان شايسته خداست. فرصت با سرعتي سرسام‏آور از دست مي‏رود و بازگشتش نزديک به محال است و هرگاه انسان فرصت طلب نباشد، ترسو و خجالتي هم باشد روي جريان طبيعي هميشه در زندگي عقب مي‏ماند. امام (ع) سرعت حرکت فرصت را به سرعت حرکت ابر تشبيه کرده است. ابر از نظر قرآن کريم حرکت دارد.

 همیشه می شنیدیم که کار امروز به فردا نینداز. انقدر افسوس و حسرت دیروز را نخور دیروز هرگز برنمی گردد از فردا هم نترس چون هنوز نیامده، همیشه به فکر امروزت باش تا فردا حسرت دیروز را نخوری و فردای خوبی هم داشته باشی. از فرصت هایت کمال بهره را ببر شاید هیچ وقت دیگر برایت پیش نیاید. نترس دل را بزن به دریا و پیش برو البته باید احتیاط هم کرد نباید چشم بسته کاری را انجام داد.

امام محمّد باقر (ع) فرمودند:

 ايّاك و التّفريط عند امكان الفرصة فانّه ميدان يجری لأهله الخسران.

 مبادا فرصت‏هاى به دست آمده را از دست بدهى كه در اين ميدان آن كه وقت را ضايع كند، زيان مى‏بيند.

* تحف العقول، ص286

يكى از نقاط مهم كه سالك بايد از آن به طور كامل بهره‏ بردارى كند فرصتها و امكاناتى است كه احيانا در اختيار انسان قرار مى‏ گيرد.

براى هر كس در زندگى فرصتها و موقعيتهاى زود گذرى پيش مى‏ آيد كه براى هميشه باقى نمى‏ ماند.

حضرت على عليه السّلام فرمود:

إنَّ الفُرَصَ تَمُّرُّ مَرَّ السَّحابِ فَانْتَهِزُوها اِذا اَمْكَنَتْ في اَبْوابِ الخَيْرِ...

بى‏گمان فرصتها همانند ابرهاى زود گذر مى‏ گذرند، پس هر گاه فرصتى در انجام كارهاى خير به دست آورديد آن را غنيمت شمرده و از آن خوب بهره ‏بردارى كنيد ...

قرآن مجيد در كارهاى خير مردم را به شتاب و مسابقه دعوت مى‏ كند و مى ‏فرمايد:

وَ سارِعُوا الى‏ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمواتِ وَ الارْضِ....

بشتابيد به سوى مغفرت و آمرزش پروردگارتان و بهشتى كه پهناى آن به اندازه آسمان‏ها و زمين است....

و نيز مى‏ فرمايد:

فاسْتَبِقُوا الْخَيْراتِ . 

در كارهاى نيك از يكديگر پيشى گيريد.

غنيمت شمردن فرصت در كلام معصومين(ع)

1. رسول خدا صلی الله علیه و آله
پيامبر اعظم صلی الله علیه و آله مي فرمايد: «هر كس دري از خير بر او گشودند، فرصت غنيمت شمارد كه نداند چه وقت بسته خواهد شد».1
پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله به مولاي متقيان، علي(ع) مي فرمايد:
اي علي! از چهار چيز پيش از چهار چيز بهره ببر! از جواني ات پيش از پيري و تن درستي ات پيش از بيماري و بي نيازي ات پيش از نيازمندي و زندگي ات پيش از مرگ.2
رسول اكرم صلی الله علیه و آله در كلامي ديگر به ابوذر غفاري فرمود:
پنج چيز را پيش از پنج چيز غنيمت بشمار: جواني ات را پيش از پيري، سلامتت را پيش از بيماري، تمكّنت را پيش از تهي دستي، فراغتت را پيش از گرفتاري و زندگاني ات را پيش از مرگ.3
آن حضرت درباره استفاده بهينه از فرصت ها نيز مي فرمايد:
در روزهاي زندگي شما لحظه هايي فرا مي رسد كه در معرض نسيم حيات بخش الهي قرار مي گيريد و فرصت مناسبي به دست مي آوريد. بكوشيد از آن فرصت ها بهره بگيريد و خويشتن را در مسير فيض الهي قرار دهيد.4
2. اميرمؤمنان، علي(ع)
حضرت علي(ع) درباره پرهيز از تأخير در كار، به ابوذر مي فرمايد:
اي اباذر! از تأخير در عمل بپرهيز كه امروز از آنِ تو است و از فردا خبر نداري. اگر فردايي داشتي، در آن فردا چنان باش كه در امروز و اگر فردايي نداشتي، براي كوتاهي كردن امروز پشيمان نخواهي شد.
اي اباذر! در بامداد، اميد به رسيدن شام مدار و در شام، اميدي به رسيدن بامداد و بكوش تا از تن درستي ات پيش از بيماري و از زندگي ات پيش از مرگ بهره گيري؛ زيرا نمي داني كه نام تو در فردا چيست؛ زنده يا مرده؟»5
«از نعمت هايي كه در اختيار داريد، خوب استفاده كنيد، پيش از آنكه شما را ترك گويند؛ چه آنكه نعمت هاي زودگذر از كف مي روند و شهادت مي دهند كه صاحبشان با آنها چگونه رفتار كرده است».6
«به هر فرصتي نمي توان دست يافت».7
«فرصت را درياب تا مايه غصه نشود».8
«ديروزت از دست رفته و فردايت مشكوك است و امروزت مغتنم. پس در بهره برداري از فرصت ممكن شتاب كن و از اطمينان كردن به روزگار بپرهيز».9
«كسي كه آبشخور گوارايي بيابد و آن را غنيمت نشمارد، باشد كه در تشنگي آن را بجويد و نيابد».10
«در روزهايي كه مهلت داريد و اجل فرا نرسيده، اگر اهل كاريد، به كار برخيزيد و از فراغ خود پيش از رسيدن گرفتاري بهره گيريد و پيش از آنكه راه نفس كشيدن بسته شود، تنفس كنيد».11
«دنيا سه روز است: روزي كه با هر چه در آن بود، گذشت و باز نخواهد گشت و روزي كه در آني و سزاوار است كه آن را غنيمت داني و روزي كه نمي داني از آنِ كه خواهد بود و چه بسا تو در آن به سراي ديگر رخت بربندي. روز گذشته، حكيمي ادب كننده است و روزي كه در آني، دوستي در حال وداع است و اما از فردا، تنها اميدي به آمدنش داري. پس، از امروز توشه برگير و از آن به شايستگي جدا شو. فقط به كاري كه كرده اي، اطمينان داشته باش و از دل بستن و فريفته شدن به آرزو و امل بپرهيز.
غم فردا را از امروز به خود راه مده كه غم امروز، تو را بس است و فردا با كار و گرفتاري، خود، بر تو وارد خواهد شد. اگر غم فردا را بر امروز خود بار كني، بر اندوه و رنج خويش افزوده اي و بار چيزهايي را كه بايد در چند روز بكشي، در يك روز كشيده اي و بدين گونه اندوه خود را بزرگ و گرفتاري خود را فراوان و رنج خود را زياد كرده اي و با دل بستن به اميد و آرزو، از اقدام و كوشش بازمانده اي، درحالي كه اگر دل خويش از آرزو تهي ساخته بودي، به كوششي بيش برمي خاستي.
آيا نمي بيني كه دنيا ساعتي ميان دو ساعت است؟ ساعت گذشته و ساعت باقي مانده و ساعتي كه در آني. تو اكنون از آسايش ساعت گذشته و ساعت آينده لذتي نمي يابي و از سختي آنها دردي احساس نمي كني.
پس ساعت گذشته و ساعتي را كه اكنون در آني، همچون دو مهمان بدان كه بر تو وارد شده اند؛ آنكه از پيش تو رفته، تو را نكوهش مي كند و آنكه بر تو وارد شده، تجربه اي از گذشته برايت آورده است».12
«بندگان خدا! اكنون به كار برخيزيد كه زبان ها باز است و بدن ها تن درست و اندام ها نرم و به اختيار و عرصه فعاليت، گسترده و ميدان كوشش، بزرگ».13
همچنين، آن حضرت به مالك اشتر سفارش مي كند:
«كار هر روز را در همان روز انجام بده؛ زيرا هر روزي مخصوص كار همان روز است. و از ميان اوقات خود، بهترين و بزرگ ترين بخش ها را براي انجام دادن تكاليفي كه در پيشگاه خداي خويش داري، مخصوص گردان، هرچند اگر نيت درست باشد و سلامتي و آسايش مردم [در حكومت تو] تأمين شود، همه بخش ها از آنِ خدا است».14
آن حضرت در كلامي ديگر درباره غنيمت شمردن فرصت به مسلمانان چنين سفارش مي كند:
«ديروزت از دست رفته و فردايت مشكوك است و امروزت مغتنم. پس در بهره برداري از فرصت ممكن شتاب كن و از اطمينان كردن به روزگار بپرهيز!»15


3. امام حسن(ع)
امام حسن(ع) درباره غنيمت شمردن فرصت مي فرمايد: «فرصت، به شتاب از دست مي رود و به كندي بازمي گردد».16


4. امام محمدباقر(ع)
«از كوتاهي كردن به هنگام فراهم آمدن فرصت بپرهيز كه اين، ميداني است كه به زيان اهل خود جريان دارد».17
«هنگام فرصت، آنچه را كه خواستار آني به دست آر و هيچ فرصتي همچون فرصت روزهاي بي كاري همراه با تندرستي نيست».18
«مبادا در عمل تأخير كنيد كه تأخير، دريايي است كه بسيار كسان در آن به هلاكت مي رسند».19


5. امام صادق(ع)
«در تندرستي، پيش از بيماري و در نيرومندي، پيش از ناتواني و در زندگي، پيش از رسيدن به مرگ، براي خود چيزي فراهم آر!»20
«دل هاي خود را به آنچه از دست رفته، مشغول نسازيد كه در اين صورت، ذهن خود را از آماده شدن براي آنچه هنوز نيامده است، باز خواهيد داشت».21
آن بزرگوار مي فرمايد: اميرمؤمنان، علي(ع) به برخي از ياران خود نوشت:
«آنچه را از عمرت باقي مانده، درياب و مگو فردا و پس فردا. بسيار كسان پيش از تو سرگرم آرزوها و امروز و فردا كردن ها گشتند و گرفتار اجل شدند و غفلت زده مردند».22
همچنين آن حضرت به نقل از حضرت علي(ع) مي فرمايد: «مبادا كه براي پرداختن به عمل، امروز و فردا كنيد؛ هر وقت امكان برايتان پيدا شد، به كار برخيزيد».23
امام صادق(ع) از پدران خود در تفسير آيه «وَ لاتَنْسَ نَصيبَكَ مِنَ الْدُّنيا» روايت كرده است كه:
سلامت، نيرومندي، فراغت، جواني، نشاط و بي نيازي خود را فراموش مكن. در دنيا از آنها بهره برداري كن و متوجه باش كه از آن سرمايه هاي عظيم، به نفع معنويات و آخرت خود استفاده كني.24


6. امام موسي كاظم(ع)
«اي هشام! بر طاعت خدا صبور باش و از نافرماني او خودداري كن كه دنيا يك ساعت است؛ زيرا از گذشته آن، اكنون نه شادابي داري و نه غمي و از آينده آن، آگاه نيستي كه چه خواهد شد. پس بر اين ساعتي كه در آني، صبور باش [و در آن بكوش] چونان كه گويي وقت خوشي و شادي تو است».25

از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم نقل شده است كه فرمود:

إنَّ لِرَبِّكُم في أيّامِ دَهرِكُم نَفَحاتٍ ألا فَتَعَرَّضُوا لَها.

در ايام زندگيتان نسيم هاى رحمتى مى‏وزد، مراقب باشيد خود را در معرض آن نسيم ها قرار دهيد.

اگر چه تأنّى و احتياط بهتر از شتابزدگى است، با اين حال، در فرصتهاى خوب عجله و شتاب پسنديده ‏تر است، 

زيرا حضرت على عليه السّلام فرمود:

ألفُرْصَةُ سَريعَةُ الفَوْتِ وَ بَطيئَةُ العُوْدِ.

فرصت زود از دست مى‏ رود و دير بر مى‏ گردد.

و از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم چنين نقل شده است:

مَنْ فُتِحَ لَهُ بابُ خَيْرٍ فَلْيَنْتَهِزهُ فَإنَّهُ لا يَدْرى مَتى يُغْلَقُ عَنْهُ.

كسى كه در خيرى به رويش گشوده شد بايد آن را غنيمت شمرد زيرا نمى‏داند چه زمانى اين در به روى او بسته خواهد شد.