رسول اکرم صلی الله علیه و اله و سلم  فرمود: شما در اين ماه، كرامت بخواهيد؛ زيرا خداوند آبروي انسان كريم را نمي‏ريزد و هميشه آن را حفظ مي‏كند. كرامت وصف خاصّ فرشتگان است. فرشتگان، بندگان مكرّمند[۱]، شما هم در كنار سفرهٴ كرامت دعوت شده‏ايد؛ سعي كنيد، كريم بشويد.

كرامت، يعني نزاهت از پستي و فرومايگي؛ همهٴ دستورات اسلام به انسان روح كرامت مي‏بخشد چون از ناحيه خداي كريم آمده است. علي (عليه‏السلام) مي‏فرمايد: «من وجد ماءً وتراباً ثم افتقر فأبعده الله»[۲] ملت يا فردي كه آب و خاك به اندازه كافي داشته باشد و محتاج ديگران شود خدا او را دور كند! اين سخن دعوت به توليد و پرهيز از بيكاري است، حضرت، فرد يا گروه بيكار را نفرين مي‏كند و به افراد، روحيه كرامت مي‏بخشد.

باز در نهج البلاغه به طور منطقي استدلال مي‏كند كه: ۱ ـ آيا خدا پيامبرش را گرامي داشته يا نه؟ عزيزترين بندگان نزد خدا پيامبر است و هيچ كرامت و عزت و حرمتي نبود جز آن كه خداي سبحان به پيامبرش عنايت كرد.

۲ ـ زندگي پيامبر بسيار ساده بود و بارها ايشان گرسنه مي‏خوابيدند، چه در شعب ابي طالب و چه در جاي ديگر؛ و اگر مالي از خديجه (سلام‏الله‏عليها) رسيد در راه تقويت اسلام هزينه شد و خود حضرت مصرف شخصي نكردند.

۳ ـ يا بايد مال و ثروت داشتن كمال و شرافت باشد پس بايد گفت خدا پيامبرش را تحقير كرده كه به او ثروتي نبخشيده است و اين صحيح نيست. پس بدانيد خدا كسي را كه با مال او را سرگرم كند اهانت كرده است[۳]، او را با مال سرگرم مي‏كند كه ديگر سراغ معارف نيايد.

اين تحليل با آنچه در سوره «فجر» آمده منافات ندارد چون در اين سوره مي‏فرمايد: كسي كه مال دارد خيال نكند كريم است و آن كس هم كه ندارد تصور نكند حقير است، نفرمود كسي كه مال دارد حقير نيست؛ و حاصل آنچه در نهج البلاغه آمده اين است كه: هر كس را خدا به مال سرگرم كند تمام عمرش به صرّافي مي‏گذرد، او بداند كه از عنايت خدا دور شده است.

كرامت، در محدوده اعتباريات دنيايي نيست، هر چه طعم دنيا مي‏دهد نه تنها مايه كرامت نيست بلكه موجب دنائت است.

ظاهراً اين بيان از امام سجاد (عليه‏السلام) است كه فرمود: در قرآن وقتي سخن از علم و معرفت و توحيد باشد صاحبان اين نعمتها را با فرشتگان ذكر مي‏كند و آنگاه كه سخن از خوردن و پوشيدن و... است صاحبان آنها را با حيوانات مي‏آورد مثلا ً دربارهٴ گروه اول مي‏فرمايد: ﴿شهد الله أنّه لا إله إلاّ هو والملائكة وأُولوا العلم﴾[۴] خدا به وحدانيت شهادت مي‏دهد فرشتگان و علماي اهل توحيد نيز به وحدانيت شهادت مي‏دهند. در اين جا علما و دانشمندان را در كنار فرشتگان ذكر كرده است.

اما وقتي سخن از ماديات است مي‏فرمايد: ما دستور داديم آفتاب بتابد، باران ببارد تا باغ شما سرسبز و خرم گردد ﴿متاعاً لكم ولأنعامكم﴾[۵] براي شما و دامهاي شما! يا مي‏فرمايد: ﴿كُلوا وارْعوا أنعامكم﴾[۶] خودتان بخوريد، دامهايتان را نيز بچرانيد!

اگر انسان بيش از مقداري كه براي حفظ آبرو نياز است عمر خود را صرف دنيا كند ضرر كرده و براي او وبال است. اسلام از طرفي مي‏گويد: دل به دنيا مبند و از طرفي ديگر مي‏فرمايد: كريمانه زندگي كن، براي كرامت جامعه اسلامي توليد داشته باش و براي سربلندي خود و جامعه اسلامي تلاش و كوشش كن، ديگران را نيز از دسترنج خود برخوردار ساز.

علي (عليه‏السلام) پس از آن كه به زحمت كندوكاو كرد تا توانست قنات يا چاهي را به جريان بيندازد صيغهٴ وقف را جاري ساخت و فرمود: «هذه صدقة»[۷].

-----------------------------

[۱] ـ ﴿...بلْ عبادٌ مكرمون ٭ لا يسْبقونه بالقوْل وهم بأمره يعملون﴾ سورهٴ انبياء، آيات ۲۶ـ ۲۷.

[۲] ـ بحار، ج ۱۰۰، ص ۶۵.

[۳] ـ نهج البلاغه، خطبهٴ ۱۶۰.

[۴] سورهٴ نازعات، آيهٴ ۳۳.

[۵] ـ سورهٴ آل عمران، آيهٴ ۱۸.

[۶] ـ ـ سورهٴ طه، آيهٴ ۵۴.

[۷] ـ كافي، ج ۷، ص ۴۹.

ر.ک: حكمت عبادات، آیت الله جوادی آملی، ص ۱۴۹