مشکلات طاقت فرسای ائمه (ع) تنها محدود به جباریت و زورگویی و بدبینی امویان نبود، بلکه تنگناهای اجتماعی و برخوردهای ناشایست مردم بیخبر و اغفال شده نیز گوشهای دیگر از مهجوریت و مظلومیت ائمه (ع) به شمار میآمد.
البته این بدبینی، معمولا در جاهایی وجود داشت که حکومتها در آن استقرار داشتند و با تبلیغات مداوم خود ذهن مردم را نسبت به اهل بیت مخدوش میساختند و آنان را در نظر مردم، شورش طلب و فاقد عقیده و ایمان و عناصری بیارج میشناساندند، و این البته از ابتداییترین آثار شوم حاکمیت مفسدان بر جامعهی اسلامی است که با در دست داشتن امکانات گستردهی اجتماعی، مردم را از جهت مادی و فرهنگی اغفال میکنند و شایستگان را در نظر آنان ناشایست جلوه میدهند تا بدین وسیله زشتیها و خباثتهای خود را بپوشانند!
روش و منش عالمانه و بزرگوارانهی ائمه، به گونهای بود که در محیط زندگی خود، مورد احترام عمیق مردم بودند، ولی در محیط و سرزمینی که ایشان حضور نداشتند، تبلیغات ناروای حکومتها جان میگرفت و در ذهن مردم رسوب میکرد!
امام صادق (ع) در این باره نکتهای را از سفر امام باقر (ع) به شام یادآور شده است و میفرماید:
زمانی که پدرم - محمد بن علی - به دمشق احضار شد، هنگام عبور از کوچههای دمشق، شنید که مردم به یکدیگر - با لحنی تمسخرآمیز - میگویند: این فرد فرزند ابوتراب است!. پدرم به دیوار تکیه داد، نخست حمد و ثنای خدا گفت و بر پیامبر و خاندان او درود فرستاد: سپس فرمود:
ای وحدت شکنان! و ای نسل نفاق و دورویی! ای تفالههای دوزخ! و ای سنگهای جهنم!
دست از ماه رخشان و دریای متراکم و ستارهی آسمان ایمان و صراط مستقیم. بردارید!؛ قبل از این که چهرههاتان به عذاب الهی تباه شود و یا مورد نفرین قرار گیرد، چنان که اصحاب سبت مورد لعن قرار گرفتند و فرمان خدا علیه ایشان جاری شد.
... آیا همدم و همراز و برادر پیامبر خدا - علی بن ابیطالب (ع) - را استهزا میکنید! یا پیشوای دین را مورد طعن و اشاره قرار میدهید؟! به کدامین راه میروید! و کدامین غمتان را درمان است! به خدا سوگند، علی (ع) نخستین چهرهای است که در میدان ایمان درخشید. و با فضایل و ویژگیهای برتر خویش رستگار شد و به اوج اعتدال و درستی رسید... [1] .
امام باقر (ع) در این بیان به بسیاری دیگر از ویژگیها و امتیازهای امیرالمؤمنین (ع) اشاره دارد که خود میتواند فهرستی اجمالی از ارزشهای ایمانی و عملی علی (ع) به حساب آید.
هدف از نقل این حدیث، نمایاندن موقعیت اجتماعی عصر امام باقر (ع) و ترسیم دیدگاه تودههای اغفال شده، نسبت به خاندان رسالت است، که خلفا نقش اساسی را در این زمینه داشتهاند.
پی نوشت ها:
[1] قال الامام الصادق (ع): لما اشخص ابیمحمد بن علی الی دمشق سمع الناس یقولون: هذا ابن ابیتراب!! قال: فاسند ظهره الی جدار القبلة؛ ثم حمدالله و اثنی علیه، و صلی علی النبی (ص) ثم قال: اجتنبوا اهل الشقاق و ذریة النفاق، و حشو النار، و حصب جهنم عن البدر الزاهر، والبحر الزاخر والشهاب الثاقب، و شهاب المؤمنین، و الصراط المستقیم، من قبل ان نطمس... المناقب 4 / 203؛ ائمتنا 1 / 358.
