ائمه (ع) به تناسب شرایط زمانی و مسؤولیتهای اجتماعی خود، زندگی میکردهاند.
در حالات علی (ع) دیده شده است که آن حضرت در دوران حکومت و فرمانروایی خویش، کفشهایش را خود وصله میزد و از سادهترین و کم بهاترین جامهها استفاده میکرد، ولی آن حضرت شیوهی زندگی خود را برای همگان تجویز نمینمود و میفرمود: من چون حاکم جامعه هستم، وظیفهی خاصی دارم و باید در حد پایینترین طبقات جامعه زندگی کنم تا آنان با مشاهدهی وضع من، در خود احساس آرامش و رضایت کنند. اما سایر امامان، از آنجا که مسؤولیت حکومت را بر عهده نداشتهاند و در شرایط اجتماعی ویژهای زندگی میکردهاند، که چه بسا استفاده از لباسهای کم بها و وصلهدار موجب تضعیف موقعیت اجتماعی آنان و توهین به شیعه میشد، و بازتاب منفی داشته است، بر اساس وظیفه، آداب صحیح اجتماعی را رعایت کرده، به جمال و زی شرافتمندانه در جامعه اهتمام میورزیدهاند.
امام باقر (ع) حتی در مورد چگونگی اصلاح محاسن خویش به مرد پیرایشگر رهنمود میدهد. [1] و در انتخاب لباس برای خویش، عزت و شرافت و زی شایسته را در نظر دارد! چنان که گاه لباس فاخر و تهیه شده از خز میپوشید. [2] و برای لباس رنگهای جذاب و پر نشاط انتخاب میکند. [3] . امام باقر (ع) از این که در اندام او آثار رخوت و کسالت و پژمردگی ظاهر باشد، متنفر بود.
حکم بن عتیبه میگوید: امام باقر (ع) را دیدم که حنا بر ناخنها نهاده است.
امام به من فرمود: نظرت دربارهی این کار چیست؟ عرض کردم: دربارهی کار شما چه میتوانم بگویم (شما خود آگاهتر هستید و جز کار بایسته انجام نمیدهید)، ولی در آداب و رسوم اجتماعی ما، جوانان ناخنهایشان را با حنا میآرایند!
امام فرمود: ای حکم! وقتی که انسان تنظیف میکند و با دارو، موهای زاید بدن را میزداید، دارو بر ناخنها اثر گذاشته و رنگ آن را شبیه ناخن مردگان میسازد. رنگ آن را با حنا میتوان تغییر داد. [4] . این احادیث در مجموع میرساند که امام باقر (ع) به چگونگی وضع لباس و زی خویش در جامعه توجه داشته، بیقیدی و بد منظری و بی مبالاتی را نمیپسندیده است.
پی نوشت ها:
[1] عن محمد بن مسلم، قال: رأیت اباجعفر (ع) والحجام یأخذ من لحیته فقال: دورها. بحار 46 / 299.
[2] قال: رأیت علی ابیجعفر محمد بن علی (ع) جبة خز و مطرف خز. طبقات ابنسعد 5 / 321؛ سیر اعلام النبلاء 4 / 407.
[3] عن مالک بن اعین، قال دخلت علی ابیجعفر (ع) و علیه ملحفة حمراء شدیدة الحمرة. بحار 46 / 292.
[4] رأیت اباجعفر (ع) و قد اخذ الحناء و جعله علی اظافیره فقال: یا حکم! ما تقول فی هذا؟ فقلت: ما عسیت ان اقول فیه و انت تفعله، و ان عندنا یفعله الشبان، فقال: یا حکم ان الأظافیر اذا اصابتها النورة غیرتها حتی تشبه اظافیر الموتی، فغیرها بالحناء. کافی 6 / 509؛ بحار 46 / 299.
