شرایط عصر امام باقر (ع) هر چند برای قیام مسلحانه علیه زمامداران فاسد مساعد نبود و امام باقر (ع) اصلاح امت را در راهی دیگر میجست تا زمینههای لازم برای تحولات مثبت فراهم آید، اما در این رهگذر، هرگز از تبلیغ ارزش جهاد و شهادت و زنده نگاه داشتن روح غیرت و حمیت و ایثارگری در امت اسلامی غفلت نورزید.
امام باقر (ع) در اهتمام به نقش جهاد و مبارزهی مسلحانه در دفاع از ارزشهای الهی میفرماید:
ارزشها همه و همه در شمشیر و در لوا و سایهی شمشیر نهفته است [1] .
و نیز فرمود:
تمام خوبیها همهی ارزشها بر پیشانی اسبهای میدان نبرد، نقش بسته است و این حقیقت تا پایان عمر جهان ثابت و تغییرناپذیر خواهد بود [2] .
امام (ع) با بیان جملهی اخیر اعلام میدارد که در هیچ مقطعی از تاریخ بشر، حفظ ارزشها و حیات دین و تحقق عدالت و اجرای حق، بی نیاز از مبارزه و درگیری با عناصر فاسد و ستم پیشه نیست. یعنی هیچگاه جامعه بشری از وجود فسادانگیزان، استثمارگران، حق ستیزان و ظالمان خالی نخواهد بود و صالحان و مؤمنان از تعدی آنان ایمنی نخواهند یافت، مگر در پرتو شمشیر، که سمبل مبارزهی مسلحانه است. امام باقر (ع) در عمل نشان داد که نخستین حرکت در مسیر اصلاح جامعه، حرکت فکری و علمی است، ولی با توجه به واقعیت جریانهای اجتماعی، و با توجه به این که هرگز همهی مردم اهل منطق و برهان نیستند و جز قدرت، چیزی آنان را بر جای خود نمینشاند، اگر مصلحان در یک دست قلم و کتاب دارند، باید در دست دیگر سلاح و شمشیر داشته باشند وگرنه هرگز به مقصد نخواهند رسید. آن حضرت، در بزرگداشت امر جهاد و شهادت میفرماید: دپدرم - علی بن الحسین (ع) - همیشه این سخن را از رسول خدا (ص) نقل میفرمود: هیچ قطرهای در نزد خداوند از قطرهی خونی که راه او ریخته شده باشد، محبوبتر نیست [3] . و نیز میفرمود: مردی به حضور رسول خدا (ص) رسید و گفت: من به شدت شیفتهی جهاد هستم. پیامبر به او فرمود: پس در راه خدا به جهاد برو؛ زیرا اگر کشته شوی، به زندگی واقعی راه خواهی یافت و نزد خدا روزی خواهی داشت، و اگر در مسیر جهاد بمیری، پاداش تو از سوی خدا تضمین شده است و اگر از جهاد سالم بازگردی، از تمام گناهانت پاک شدهای [4] .
پی نوشت ها:
[1] الخیر کله فی السیف و تحت السیف و فی ظل السیف. فروع کافی 5 / 8.
[2] ان الخیر کل الخیر معقود فی نواصی الخیل الی یوم القیامة. همان.
[3] سمعت اباجعفر (ع) یقول: ان علی بن الحسین (ع) کان یقول: قال رسول الله (ص): ما من قطرة احب الی الله عزوجل من قطرة دم فی سبیل الله. اصول کافی 5 / 53، ح 3.
[4] اتی رجل رسول الله (ص) فقال: انی راغب نشیط فی الجهاد، قال (ص): فجاهد فی سبیل الله فانک ان تقتل کنت حیا عندالله ترزق، و ان مت فقد وقع اجرک علی الله، و ان رجعت خرجت من الذنوب الی الله. نورالثقلین 1 / 409؛ تفسیر العیاشی 1 / 206.
