"امتحان"، یکی از حکمت های غیبت امام عصر علیه السلام است؛ امتحانی که بسیاری از شیعیان در آن موفقیتی پیدا نمیکنند. امام کاظم علیه السلام فرمودهاند:
«صاحب این امر غیبتی دارد که در آن معتقدان به امامت، از اعتقاد خود بر میگردند. این امر چیزی نیست جز امتحانی از جانب خدا که خلق خود را به آن می آزماید.» (1)
این همان خطری است که صدها سال پیش مولای دلسوز ما امام جعفر صادق علیه السلام را به گریه و اشک نشانده بود؛ آنجا که وقتی دوستان ایشان خدمتشان رسیدند و علت ناراحتی شدید حضرت را جویا شدند، ایشان فرمودند:
«غیبت قائم علیه السلام، گرفتار شدن مۆمنان در آن زمان، پدید آمدن تردید به سبب طولانی شدن غیبت ایشان و برگشتن بیشتر آنان از دین خود، علت ناراحتی شدید و گریان شدن من بوده است.»(2)
با توجه به شرایط سختی که برای دینداری در زمان غیبت امام زمان علیه السلام وجود دارد، باید همواره دعا کنیم تا خداوند اعتقادات ما را حفظ کند. همچنان که امام حسن عسکری علیه السلام فرموده اند:
«به خدا قسم او در این امت غایب میشود و در آن زمان از هلاکت نجات پیدا نمیکند مگر کسی که خداوند او را بر اعتقاد به امامتش ثابت بدارد و در دعا کردن برای تعجیل فرجش توفیق دهد.»(3)
جایگاه دعا در قرآن و روایات
بهتر است برای این که با یقین قلبی دعا کنیم، جایگاه دعا را در قرآن و روایات ببینیم:
· در فرهنگ اسلامی ارزش و اعتبار انسان به دعاست و خداوند متعال خطاب به پیامبر صلی الله علیه و آله میفرماید: (قُلْ ما یَعْبَۆُا بِكُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاۆُكُم)(4)
بگو اگر دعای شما نبود پروردگارم توجهی به شما نمیکرد.
جالب اینجاست که خداوند درباره ترک دعا میفرماید: (اِنَّ الَّذِینَ یَستَکبِروُنَ عَن عِبادَتی سَیَدخُلوُنَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ)(5)
همانا آنان که از عبادت من استکبار ورزند، به زودی با کمال ذلت به دوزخ خواهند افتاد.
امام باقر علیه السلام مقصود خداوند از عبادت در آیهی فوق را، همان دعا و درخواست از پروردگار بیان نمودهاند.(6)
· حضرت صادق علیه السلام فرمودند: «دعا كن و مگو كه كار گذشته است و آن چه مقدر شده همان شود (و دعا اثرى ندارد)؛ همانا نزد خداى عزوجل منزلت و مقامى است كه به آن نتوان رسید جز به درخواست و مسألت! ... هیچ درى نیست كه كوبیده شود جز این كه امید آن رود كه به روى كوبنده باز شود.»(7)
غیبت قائم علیه السلام، گرفتار شدن مۆمنان در آن زمان، پدید آمدن تردید به سبب طولانی شدن غیبت ایشان و برگشتن بیشتر آنان از دین خود، علت ناراحتی شدید و گریان شدن من بوده است
· امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند: «هر كه سه چیز به او عطا شود، از سه چیز ممنوع و محروم نشود. هر كه توفیق دعا كردن بیابد، اجابت به او عطا شود و خدا دعایش را مستجاب گرداند. هر که توفیق شكرگذارى یابد، زیاده به او عطا شود. و هر كه توكّل بر خدا نماید، خدا مهمّات او را كفایت فرماید.»(8)
بعد از آن فرمودند: آیا كتاب خداى عزوجل را تلاوت كردهاى كه مىفرماید: (وَ مَنْ یَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ)(9)؛
یعنی: «هر که بر خدا توکل کند، خداوند او را کفایت کند.»
و فرمودند: (لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّكُمْ)(10) ؛ یعنى: «هر آینه اگر شكر كنید، البتّه نعمت شما را مىافزایم.»
و فرمودند: (ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَكُمْ)(11) ؛ یعنى: «مرا بخوانید، تا اجابت كنم شما را.»
آثار دعا
پس از آن که دانستیم دعا یک عبادت و بلکه افضل آنهاست، اکنون مناسب است که به مهمترین آثار و نتایج این عبادت بزرگ اشاره کنیم:
1. در امان ماندن از وساوس شیطانی
امیر مۆمنان حضرت علی علیه السلام فرمودند:
«زیاد دعا کن تا از تند و تیزی (حملات) شیطان در امان بمانی.»(12)
2. سرازیر شدن روزی
امام باقر علیه السلام فرمودند:
«یاد کردن خداوند پس از طلوع فجر از دوندگی در زمین، برای طلب روزی مۆثرتر است.»(13)
3. شفای همه دردها
امام صادق علیه السلام فرمودند:
«بر تو باد دعا کردن؛ زیرا آن درمان هر دردی است.»(14)
4. رسیدن به موفقیت و رستگاری
امام صادق علیه السلام فرمودند:
«پس بسیار دعا کن که آن کلید هر رحمت و (سبب) موفقیت در هر نیازی است.»(15)
5. رفع بلاها
امام زین العابدین علیه السلام فرمودند:
«دعا بلای نازل شده و بلای نازل نشده را دفع میکند.»(16)
برخی از علل دعا بر وجود مقدس صاحب الزمان علیه السلام
§ایشان برترین مۆمن روی زمین هستند.
از سفارشاتی که اهل بیت علیهم السلام به ما کردهاند دعا برای برادر ایمانی است؛ که البته به ما وعده دادهاند همان دعا برای خودمان هم مستجاب میشود. در واقع یکی از بهترین وسایل جلب رحمت و مغفرت الهی، دعاهایی است که مۆمنان در حق دیگران میکنند. چون حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه برترین مۆمن در روی زمین هستند شایسته است که هماره دعا بر آن عزیز را فراموش نکنیم.
حضرت صادق علیه السلام فرمودند: «دعا كن و مگو كه كار گذشته است و آن چه مقدر شده همان شود (و دعا اثرى ندارد)؛ همانا نزد خداى عزوجل منزلت و مقامى است كه به آن نتوان رسید جز به درخواست و مسألت! ... هیچ درى نیست كه كوبیده شود جز این كه امید آن رود كه به روى كوبنده باز شود»
§ به خاطر تلافی کردن احسان ایشان
زیرا اگر دعای خیر آن عزیز غایب از نظر نبود، مۆمنان مورد تجاوز انواع دشمنان اعم از انس و جن قرار می گرفتند و نمیتوانستند دین و دنیای خود را در عافیت به سر برند. آن بزرگوار در یکی از توقیعات شریف خود فرمودهاند:
«همانا ما در محافظت و توجه به شماکوتاهی نمیکنیم و یاد شما را فراموش نمیکنیم و اگرچنین نبود، بلاهای سخت بر سر شما فرود میآمد یا دشمنان شما را ریشه کن میکردند.»(17)
§ اطاعت امر امام و برطرف شدن گرفتاری شخص دعا کننده
زیرا ایشان در توقیع شریف خود می فرمایند:
«برای تعجیل فرج زیاد دعا کنید، زیرا آن فرج شماست.»(18)
§ به خاطر داشتن حق پدری بر ما
امام رضا علیه السلام فرمودهاند:
«امام دوستی است که انسان با او انس میگیرد و پدر مهربان است.»(19)
§ به خاطر یاری کردن امام عصر علیه السلام
امام جعفر صادق علیه السلام فرمودهاند:
«مادامی که مۆمنی مشغول یاری کردن برادر مۆمنش باشد، خداوند عزوجل مشغول یاری کردن اوست.»(20)
و دعا از اقسام یاری امام می باشد!
برای این که از آفات زمان غیبت محفوظ بمانیم و در این امتحان الاهی مردود نشویم باید هماره خالصانه بر فرج صاحب الزمان علیه السلام دعا کنیم؛ که نتیجهی این دعا رفع گرفتاری از شخص دعا کننده بوده و یاری خداوند شامل حال وی میشود.
پی نوشت:
1) اصول کافی/ ج1/ ص336
2) کمال الدین و تمام النعمه/ ج2/ ص 353
3) تحف العقول( ترجمه کمره ای)/ ص1
4) فرقان/ 77
5) غافر/ 60
6) تفسیر نورالثقلین/ ج4/ ص 528/ ح 81
7) أصول الكافی (ترجمه مصطفوى )/ ج4/ ص211
8) تحفة الأولیاء (ترجمه أصول كافى) /ج3/ ص 189
9) طلاق/ 3
10) إبراهیم/ 7
11) غافر/ 60.
12) بحار الانوار( ط- بیروت)/ ج 75/ ص 9
13) تفسیر عیاشی/ ج1/ ص 240/ح 119
14) اصول کافی( ط- اسلامیه)/ ج2/ ص469
15) سفینه البحار/ ج3/ ص 48
16) اصول کافی( ط- اسلامیه)/ ج2/ ص469
17) بحار الانوار/ ج53/ ص 175
18) ریاض الابرار فی مناقب الائمه الاطهار/ ج3/ ص 117
19) اصول کافی/ ج1/ ص200
20) تحفه الاولیاء/ ج3/ ص 505