«حفظه» جمع «حافظ» به معنی نگهبان و پاسدار است.
«سر» راز به معنی راز میباشد. ائمّه اطهار علیهم السلام نگهبانان و پاسداران اسرار و رازهای خداوند هستند و هیچ پیامبر و فرشتهای نمیتواند تمام آن اسرار را نزد خود و درون سینهاش حفظ کند. ائمّه علیهم السلام بعضی از آن اسرار را برای اشخاصِ خاصّی که قابلیت پذیرش آن را داشتهاند، بیان نمودهاند. عن جابر قال: «حدّثَنی أَبُو جَعْفَر علیه السلام بِسَبْعینَ أَلْفَ حَدیثٍ، لَمْ أَحْدِّثُ (أحد) بها أحداً قطّ، و لا أحدّثُ بِها أحداً أبداً».[1] . جابر میگوید: هفتاد هزار حدیث است که امام باقر علیه السلام برای من گفتهاند (و نزد من امانت گذاردهاند) ولی من هرگز آنها را به کسی نگفته و در آینده نیز برای هیچ کس بازگو نخواهم کرد.
و در روایتی دیگر از حضرت امام صادق علیه السلام آمده است:
عن ابی صامت قال ابو عبداللّه علیه السلام: «اِنَّ حَدیثَنا صَعْبٌ مُسْتَعْصَبٌ شَریفٌ کَریمٌ ذکرانْ ذَکی وَعَرْ لا یحتَملُ مَلکٌ مُقَرَّبٌ و لا نَبِی مُرسَلٌ و لا مُؤمِنٌ مُمْتَحَنْ قُلْتُ فَمَنْ یحْتَمِلُهُ جُعِلْتُ فِداکَ قالَ مَنْ شِئنا یا ابا الصامِت».[2] . ابو صامت روایت میکند که امام صادق علیه السلام به من فرمودند: همانا گفتار ما دشوار، مشکل، ارزشمند، دقیق و راهنمای دیگران است که هیچ فرشته مقرّب و پیامبر مرسل و مؤمنِ آزموده شده، نمیتواند آن را در سینه خود حفظ نماید. عرض کردم: قربانت شوم پس چه کسی میتواند آن را در سینه خود نگهدارد؟ فرمودند: ای ابا صامت، هر که ما بخواهیم. از این سخن بر میآید که تمامی آن اسرار را کسی جز معصوم نمیتواند تحمّل نماید و امام معصوم به دیگر معصومِ پس از خود انتقال میدهد و علاوه بر آن به مؤمنینی که ظرفیت پذیرش آن را در وجود خود ایجاد نمایند، به مقتضای ظرفیت آنان انتقال میدهند. چرا که اگر ظرفیت تحمّل آن را نداشته باشند، کافر خواهند شد.
قال السجاد علیه السلام: «و اللّه لو عَلِمَ اَبُوذَر ما فی قَلْبِ سَلْمان لَقَتَلَهُ وَ لَقَدْ اَخا رَسُولُ اللَّه صلی الله علیه وآله بَینَهُما».[3] .
امام سجاد علیه السلام میفرمایند: به خدا قسم اگر ابوذر از آنچه در قلب سلمان میگذشت آگاهی داشت، وی را میکشت، در حالی که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم بین آن دو پیمان برادری برقرار کرده بود. و سلمان به این علّت در شمار دانایانِ اسرار قرار گرفت که همچون فردی از افراد اهل بیت علیهم السلام گشت و پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم سلمان را به اهل بیت نسبت دادند و فرمودند: قال رسول اللّه صلی الله علیه وآله وسلم: «السَلْمانُ مِنَّا اَهْلَ البَیتِ».[4] . پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: سلمان از ما اهل بیت است.
پس بعضی از اصحاب پیامبر به مقتضای ظرفیت میتوانند حامل اسرار خداوند گردند.
عَنْ اَبی حَمْزَةِ الُثمالی عَن اَبی جَعْفَر علیه السلام قالَ سَمِعْتُ یقُولُ: «اِنَّ حَدیثَنا صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ لا یحْتملَهُ الّا ثَلاثٌ نَبی مُرسَل اَوْ مَلِکٌ مُقَرَّبٌ اَوْ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ اِمْتَحَنَ اللّهُ قَلْبَهُ لِلایمانِ».[5] . از ابی حمزه ثمالی روایت شده که گفت: امام باقر علیه السلام رو به من کرد و فرمود: همانا گفتار ما مشکل و دشوار است که هیچ کس جز سه گروه نمیتواند آن را در سینه حفظ کنند: اوّل پیامبر مرسل دوم فرشته مقرّب سوم مؤمنی که خداوند قلبش را برای ایمان امتحان کرده است.
پی نوشت ها:
[1] رجال کشی، ص 171.
[2] بصائر الدرجات، ص 42.
[3] کافی، ج 1، ص 401.
[4] طرائف المقال ج 2 ص 138.
[5] بصائر الدرجات، ص 45.
