شرایط و ویژگیهای امام معصوم از قرآن و گفتار رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه اطهار علیهمالسلام به دست میآید. امام باید از گناه معصوم باشد. امام باید از اشتباه مصون باشد. امام باید فردی آراسته به اخلاق حسنه باشد. امام باید فردی وارسته از اخلاق ناپسند باشد. امام باید مردمی و همراه و همگام با مردم و از مردم باشد. امام باید از عیوب و بیماریهای نفرتانگیز مصون باشد. امام را خدا و پیامبر باید معرفی کنند. آنگاه امام کاظم علیهالسلام شرایط دیگر امام را توضیح میدهد: امام را امام پیشین باید معرفی کند. امام باید از آینده بتواند خبر دهد. امام باید پاسخ گوی تمام سؤالهای مردم باشد. امام باید به همه زبانهای مردم آشنا باشد، و یکلم الناس بکل لسان. [1] .
آنگاه امام کاظم علیهالسلام میافزاید: امام باید فردی برجسته از دیگران باشد حتی کودکی وی نیز با دیگران متفاوت است. اگر دیگران در کودکی به بازی میپردازند و یا بزرگها نیز در دوران کامل سالی و سال مندی به همان دوران کودکی باقی میمانند! و به بازی و بازیچه میپردازند! امام این گونه نیست. امام حتی دوران کودکی خویش را به بازی و کارهای بیهوده صرف نمی کند.
صفوان جمال میگوید از امام صادق علیهالسلام پرسیدم بعد از شما منصب امامت به چه کسی واگذار میشود، حضرت در پاسخ فرمودند: صاحب این منصب کسی است که کار لهوی و نیز بازی نمیکند، صاحب هذا الامر لا یلهو و لا یلعب. آنگاه ابوالحسن در حالی که کودکی بود وارد شد و به همراه خود گوسفندی داشت که به گوسفند میگفت، اسجدی لربک، «بر خدای خود سجده کن». آنگاه امام صادق علیهالسلام وی را در آغوش گرفت و فرمود پدر و مادرم فدای کسی که کار لهو و لعب و بازی انجام نمیدهد، بابی و امی من لا یلهو و لا یلعب. [2] . از این سخن امام صادق علیهالسلام شرط والای دیگر منصب امامت آشکار میشود. صاحب این منصب حتی در دوران کودکی به بازی نمیپردازد. این شرایط و ویژگیها بعد از امام صادق علیهالسلام در فردی فرزانه چون موسی بن جعفر علیهالسلام شکل گرفته است. این سخن با برخی شواهد تاریخی که حسنین در دوران کودکی در کوچه همراه بچه های دیگر بودند، فطفر الصبی ههنا... [3] ؛ در چالش و تضاد نیست. زیراه همراه بچهها دیگر بودن لزوما به معنای مشارکت در بازیهای بیهوده و هدر دادن عمر نمیباشد.
پی نوشت ها:
[1] دلائل الامامة، ص 166؛ روضةالواعظین، 213.
[2] الارشاد، ج 2، ص 219.
[3] مستدرک الوسائل، ج 15، ص 171.
