همان گونه که بیتوجهی به معاد بیراهه رفتن است، غفلت از زندگی و معاش نیز راه نکوهید و ناپسند میباشد. امامان معصوم علیهمالسلام که شاخصهای هدایت و رهنمون در زندگی میباشند، هر دو خطر را هشدار میدهند. انسان مؤمن باید معتدل باشد. انسان مؤمن نباید دنیا طلب و دنیا زده شود که کار و تلاش روزمره، وی را از انجام مسؤولیتهای دینی باز دارد، و نباید آن گونه از تلاش باز ایستد که نتواند زندگی دنیایی خویش را فراهم سازد. امام کاظم علیه السلام این گونه رهنمون عرشی میدهند: کسی که دنیایش را به خاطر دینش ترک کند و نیز کسی که دین خود را به خاطر دنیا رها کند از ما نیست، لیس منا من ترک دنیاه لدینه او ترک دینه لدنیاه. [1] .
و نیز فرمود: کسی که برای روزی حلال تلاش میکند همانند جهادگر در راه خداست، کان کالمجاهد فی سبیل الله. [2] این رهنمود کارگشا برای دو گروه است. یکی آنان که بر این پندارند که دین همان عبادت است. دین یعنی، دعا و نماز و مسجد. و نیز آنان که دنیا زده شده و دنیا خواهی، آنان را از امور معنوی و آخرت باز داشته است.
آنگاه برای حفظ اعتدال و میانه روی دو رهنمود روانی و روحی فرمودند، لا تحدثوا انفسکم بالفقر و لا بطول عمر فانه من حدث نفسه بالفقر بخل، و من حدثها بطول العمر یحرص؛ [3] «هیچ گاه بر خویش تنگ دستی را تلقین نمایید، که باعث بخیل شدن شما می شود، و نیز هیچ گاه بر خویشتن طول عمر را تلقین ننمایید که باعث حرص و دنیا طلبی میگردد.» این مطلب رهنمود به تعادل روحی است که انسان نه نگران از فقر و تنگدستی باشد که در زندگی به عسرت و بخل و پستی بگراید! و نه آزمند باشد که باعث ولع و گرایش به فزون طلبی گردد. شخص باید امیدوار به رحمت الهی بوده و با توکل به خدای قادر مهربان، پرتلاش و شاداب و با گشاده رویی زندگی نماید.
پی نوشت ها:
[1] تحف العقول، ص 410، اعلام الهدایة، ج 9، ص 238.
[2] تهذیب الاحکام، ج 6، ص 184؛ اعلام الهدایة، ج 9، ص 231.
[3] تحف العقول، ص 410.
