تلاش برای تکامل

روح بلند امامان معصوم علیهم‏السلام فراتر از بلندای عرش الهی است. امامان در راه پیمودن راه تعالی از همگان گوی سبقت را ربوده‏اند. به همین خاطر ایشان «همام» یعنی بلند همت نامیده می‏شوند. پیمودن راه پر پیچ و خم کؤود (گردنه) تکامل، سخت و بسیار پر مشقت می‏باشد. هر انسانی به مقدار همت خویش به سمت این قله بالا می‏رود؛ این قله پایان ناپذیر است. پیمودن آن به لحاظ پر پیچ و پر خطر و گردنه‏های کؤود و سختی راه، بسیار دشوار است. به طور طبیعی انسان‏های راحت طلب، رفاه طلب، شایستگی بالار فتن و صعود در این قله را نخواهند یافت. همت بلند انسان‏های صبور استوار با عزمی راسخ توانای طی مسیر می‏باشند. امیر سخن و معارف فرمود سورچرانی با عزم راسخ همساز نیست، لا تجتمع عزیمة و ولیمة. [1] و نیز فرمود: لا تجتمع البطنة و الفطنة؛ [2] شکم بارگی و پرخوری با زیرکی و فرزانگی هم خوانی ندارد. انسان سورچران و پرخور و رفاه طلب، هیچ گاه زیرک و فرزانه نخواهد شد. انسان پر خور و خواب هیچ گاه از درک شفاف و زلال بهره مند نمی‏باشد. نیز فرمود قدر و قیمت هر فردی به همت آن است، قدر الرجل علی قدر همته. [3] . 
برای پیمودن راه تکامل و صیقل دادن روح، باید سخت‏کوش بود. باید از رفاه‏های زودگذر چشم پوشید و باید از پرداختن به چاقی و شکم بارگی دوری گزید و باید جسم خویش فدای روح خود نمود. انسان باید از جسم بکاهد تا بتواند به روح بیفزاید. 
از موسی بن جعفر علیه‏السلام این گونه رسیده است که: جودوا ابدانکم لانفسکم؛ [4] «با روح سخاوتمندانه از بدن‏های خویش بکاهید به جان و روح خویش بیافزایید.» باید سخت کوش باشی، باید رنج و تعب را تحمل کنی تا راه سخت تکامل را صعود کنی. انسان راحت طلب، انسان تن پرور، انسان رفاه طلب، انسان بیهوده گر، انسان ضعیف...، توان پیمودن این راه سخت را نخواهد داشت. زندگی انسانی با رنج‏ها پیچیده شده است. راه تکامل از میان رنج‏ها به میوه می‏رسد، لقد خلقنا الانسان فی کبد؛ [5] «انسان را در رنج و سختی آفریده ایم.» حفت الجنة بالمکاره؛ [6] «بهشت به سختی‏ها و دشواری‏ها آمیخته شده است». امام کاظم علیه‏السلام برای عبور از این سختی‏ها راه گشایی می‏نماید و می‏فرماید: انسان باید از تن پروری، رفاه طلبی و راحت جویی فاصله گیرد، تا بتواند این گردنه‏ها را بالا رود. باید از پرورش و فربهی تن چشم بپوشد تا به رشد و تعالی روح بپردازد. 


پی نوشت ها:
[1] غرر الحکم و درر الکلم، ج 2، ص 348، شماره 144. 
[2] همان، شماره 138. 
[3] نهج البلاغه، حکمت 47، بحار، ج 67، ص 4. 
[4] این جمله گر چه در برخی نوشته‏ها دیده می‏شود لیکن منبع قابل اعتماد یافت نشد، گر چه مضمون آن را روایات دیگر تأیید می‏نمایند. 
[5] بلد، 4. 
[6] نهج البلاغه: ج 17، ص 181، بحار، ج 67، ص 78، بحار، ج 75، ص 305.