شناخت ابعاد وجودی انسان بدون استمداد از «وحی» ممکن نمیباشد. تنها آموزه وحی است که میتواند از درون فطرت انسان و خواستهها و گرایشها و راه هایی که در پیش دارد بازشناسی نماید. قرآن و عترت وجود انسان را باقی و برقرار میدانند. انسان را فناناپذیر می دانند. انسان را دارای زندگی بیپایانی که در پیش رو دارد میدانند، و ان دار اللآخرة لهی الحیوان، [1] از دیدگاه وحی انسان پس از این زندگی به یک زندگی جاوید پربار که شکوفایی ابعاد روحی انسان را در پی دارد، منتقل می شود. از این رو شناخت ابعاد روحی انسان حایز اهمیت است که زندگی آخرت شکوفایی زندگی دنیاست. هر چه در این جا زمینه سازی شده باشد، در آنجا فرصت شکوفایی و بهرهوری خواهد داشت. این رهنمود قرآن و عترت است که انسان با هوشیاری مراقب باشد که جان و تن خویش را ارزان از کف ننهد. تلاش کند تا در مسیر تکامل گام نهاده،تا راه پر پیچ و خم آن را طی نماید. ارزیابی ابعاد وجودی انسان از دیدگاه عترت تا آن مقدار والاست که روح و جان وی را نمیتوان قیمت نهاد و ارزیابی نمود. در ارزیابی جسم انسان نیز رهنمود عترت این است که بهشت برین خدا بهای جسم شما است، تلاش کنید جسم و بدن خویش را به کمتر از بهشت از کف ننهید. توجه نمایید موسی بن جعفر علیهالسلام این گونه سخن میگوید: اما ان ابدانکم لیس لها ثمن الا الجنة فلا تبیعوها بغیرها. [2] «برای بدنهای شما بهایی جز بهشت نیست، مراقب باشید به کمتر از آن نفروشید». بدن نازلترین مرحله وجودی انسان است. امام کاظم علیهالسلام بهای این مرحله را بهشت معرفی میکند که این مرحله از هستی خویش را به کمتر از بهشت نباید از کف نهاد. این رهنمود که خبر از آگاهی عمیق از وجود انسان است، برترین رهنمون عرشی است که بر زبان شاخص عترت حضرت موسی بن جعفر علیهالسلام جاری شده است. این سخن زیبا، با ارزش ترین در معرفی ارزشهای انسانی است که بهشت و نعمتهای با آن عظمت و اوصاف، تنها بهای بدن انسان مؤمن است.
روح و روان انسان حتی با این بهشت ارزیابی نمیشود. روح و روان و جان، با بهشت رضوان، جنة اللقاء قابل ارزیابی است، نه جنت نعیم نه حور قلمان، نه باغ و بوستان، نه غرفه و قصر، نه گل و گیاه، نه نهرهای روان، نه عسل مصفی، نه لحم طیر، نه میوههای خوشاب و با طراوت، نه کاخهای زیبا، نه مبلمانهای بیبدیل، هیچ کدام از اینها بهای روح انسان نیستند؛ که اینها همه و همه بهشت نعیم میباشد؛ اینها همان جنات و نهر می باشند؛ اینها بهای بدن انسان مؤمن میباشند. اما بهای روح و جان انسان حضور در محضر اولیاء الله است. حضور در محضر مخازن علم و آگاهی است. حضور در محضر پاک باختهها و رسیدن به خشنودی الهی، و رضوان من الله اکبر [3] میباشد. رسیدن به جنة الله، فادخلی فی جنتی، رسیدن به لقاء الله یعنی فی مقعد صدیق عند ملیک مقتدر [4] میباشد، این رهنمود عرشی امام کاظم علیهالسلام در شناخت انسان میباشد.
پی نوشت ها:
[1] عنکبوت، 64.
[2] اصول کافی، ج 1، کتاب العقل و الجهل، ح 12.
[3] توبه، 72.
[4] قمر، 28.
