«مَعْدِن» اسم مکان است و اصل و مرکز هر چیزی را که به صورت طبیعی انباشته شده باشد، معدن گویند. «رحمة» بعضی رحمت را «اراده رساندن خیر» دانستهاند و عدّهای بر این باورند که رحمت، «افاضه نعمت بر مستحق و رساندن شیء به سعادت شایسته» را گویند. راغب اصفهانی در ترجمه «رحمت» میگوید: «رحمت نوعی مهربانی به مقتضی احسان، به طرف مقابل است ولی گاهی به معنی مهربانی صرف و گاهی به معنای احسان بدون مهربانی نیز به کار میرود. حال اگر رحمت در مورد خداوند به کار رفت و خداوند را توصیف به رحمت نمودیم، مراد بخشش است و اگر آن را برای انسانها به کار بردیم، منظور دلسوزی و مهربانی است.»
یحیی بن سلام - از عالمان و لغت شناسان قرن دوم - در کتاب «التعاریف» رحمت را به یازده معنی ترجمه نموده و شواهدی را از قرآن برای هر یک ذکر کرده است. وی به صورت مفصّل و توضیحی، اشاره کرده که رحمت به معانی: دین اسلام[1] ، بهشت[2] ، باران[3] ، نبوّت[4] ، نعمت[5] ، قرآن[6] ، روزی[7] ، پیروزی[8] ، سلامتی[9] ، دوستی[10] و ایمان[11] به کار میرود.
البتّه باید توجّه داشت که تمامی این معانی، مصادیق رحمت خداوند به صورت عام و یا خاص بر مخلوقات است و چنانچه بخواهیم مصادیق رحمت الهی را شمارش کنیم، از تمامی کتابهای جهان فراتر خواهد رفت.
ائمّه معصومین علیهم السلام، اصل و مرکز تمامی رحمتهای الهی هستند. چرا که وجودِ ایشان سبب نزول رحمت عام و خاص خداوند در دنیا و آخرت بر افراد و اشیایی است که قابلیت پذیرش رحمت خداوند را دارا هستند و این رحمت، گاه به صورت عام و قبل از خلقت آغاز میشود که اگر آنان نبودند هیچ چیز خلق نمیشد.
«لَوْلاکَ لَمّا خَلقت الاَفْلاک».[12] .
ای پیامبر اگر تو نبودی من آسمانها (و عالمیان) را خلق نمیکردم.
در زمان حیاتِ موجودات این رحمت ادامه مییابد، که اگر وجود ائمّه علیهم السلام بر روی زمین نبود، زمین با ساکنانش از بین میرفت.
عن أبی جعفر علیه السلام قال: «لَوْ اَنَّ الإمام رُفِعَ من الأرضِ ساعَةً لماجَت بِأَهْلِها کما یمُوجُ البَحرُ بأهلِهِ».[13] .
از امام باقر علیه السلام روایت شده که فرمودند: اگر امام ساعتی از روی زمین برداشته شود، زمین ساکنانش را در کام خود فرو خواهد برد. همچنان که دریا، اهلش را در خود فرو میبرد.
گاهی نیز به صورت خاص است و شامل حال مؤمنین و پیروان خواهد بود. کما اینکه در دنیا پیروان، مشمول اسرار آنان بودند و لذّت درک حضور و بهرهبری از سخنانشان را داشتند و در آخرت به فیض شفاعت آنان خواهند رسید. پس همانگونه که رحمت الهی عام و خاص است، ائمّه علیهم السلام نیز مظهر و معدن رحمت الهی بوده و رحمت آنان نیز عام و خاص است.
پی نوشت ها:
[1] سوره مبارکه انسان، آیه 31.
[2] سوره مبارکه آل عمران، آیه 107.
[3] سوره مبارکه نمل، آیه 63.
[4] سوره مبارکه ص، آیه 9.
[5] سوره مبارکه نساء، آیه 83.
[6] سوره مبارکه یونس، آیه 58.
[7] سوره مبارکه اسراء، آیه 28.
[8] سوره مبارکه احزاب، آیه 17.
[9] سوره مبارکه زمر، آیه 38.
[10] سوره مبارکه فتح، آیه 29.
[11] سوره مبارکه هود، آیه 28.
[12] بحارالانوار، ج 16، ص 406.
[13] کافی، ج 1، ص 179.
