احکام مربوط به آموزش پزشكى

احکام مربوط به آموزش پزشكى

در صورتى که فتواى مراجع با عملکرد و گفتار بعضى از رؤساى بيمارستان-هاى آموزشى يا آزمايشگاه¬ها مطابق نباشد، تکليف دانشجويانى که موظف به اجراى دستور اساتيد و پزشکان در امر معاينه‌اند، چيست؟ آيا بايد از اساتيد تبعيت کنند يا خير؟ در اين زمينه دانشجويان بايد به مسئولين مافوق مراجعه کنند تا آن¬ها هماهنگى‌‌‌هاى لازم را انجام دهند و در صورت عدم هماهنگى موارد آن مختلف است و در هر جا که ضرورت باشد بايد بر اساس آن عمل نمود. دانستن مسائل شرعى براى پزشکان، دندانپزشکان، داروسازان، پرستاران و به طور کلى پيراپزشکان، در حين آموزش و کار تا چه حدّى لازم است؟ اگر نياموختن احكام به ترك واجب يا ارتكاب حرام بينجامد، گناهكار است. با توجه به مصيبت‌بار بودن بيمارى ايدز، آيا آموزش گروه هاى مختلف سنى را در مورد راه¬هاى انتقال و نحوه ی پيشگيرى از بيمارى ايدز، جايز مى‌دانيد؟ فى¬‌‌نفسه منعى ندارد، مگر آنكه مستلزم مفسده بوده و نتايج سوئى داشته باشد. انجام دادن تحقيق و پژوهش در مورد حجامت و فصد (و ساير موضوعات پزشکى مشابه که در روايات موجود است)، مطابق با استانداردهاى علمى بين المللى و بررسى آمارى نتايج حاصل از آن، از نظر شرعى چه وجهى دارد؟ با رعايت اصول و موازين پزشکى روز بلامانع مى‌باشد . آيا جهت امر آموزش بالينى دانشجويان و انترنها و رزيدنتها مجاز هستيم شرح حال مريض و بعضاً اسرار وى را در جمع پزشکان مطرح کنيم يا خير؟ اگر اين امر به مصلحت بيمار بوده و يا براى آموزش دانشجويان مفيد باشد مانعى ندارد . در صورتى که آزمايش خاص پزشكى براى پيشرفت علم هيچگونه ضررى براى بيمار نداشته باشد، آيا پزشک بدون اطلاع به بيمار و بدون کسب اجازه او مى‌‌تواند چنين اقدامى نمايد؟ جايز نيست . اگر فايده آزمايشها به سود تمامى افراد بشر باشد، آيا مى‌‌تواند خود را در معرض چنين آزمايشهايى قرار دهد، با فرض اينکه علم به ضرر يا احتمال ضرر و يا عدم علم به ضرر داشته باشد؟ جايز نيست مگر ضرورت پزشکى و مصلحت اهم اقتضا نمايد و تأمين اين ضرورت از راههاى ديگر و بى‌‌خطر و يا کم‌خطرتر امکان‌پذير نباشد . با توجه به مراجعه زنان به برخى پزشکان مرد و آثار مترتب بر آن، آيا بر زنانى که استعداد يادگيرى علوم پزشکى مربوط به زنان را دارند، واجب است که اين علوم را ياد بگيرند؟ يادگيرى درحد رفع نيازهاى ضرورى، واجب كفائى است . اگر آزمايشات طبى روى حيوانات انجام شود و در پايان، حيوانات از بين بروند، صرف نظر از ضمان، آيا چنين کارى براى پيشرفت پزشکى جايز است؟ فى نفسه منعى ندارد لکن بايد طورى عمل شود که موجب اذيت و آزار حيوان نشود . آيا در صورتى كه آموزش اقتضا كند، جايز است زنان پرستار به عورت زن ديگر نگاه كنند؟ اگر درمان بيماريها و يا نجات نفس محترمى متوقف بر درسى باشد كه ياد گرفتن آن مستلزم نگاه به عورت ديگران است، اشكال ندارد . مباحث من راجع به تحقيقاتى است كه در محافل علمى غرب راجع به تسكين درد از طريق معالجه با موسيقى، معالجه با لمس، معالجه با رقص، معالجه با دارو و معالجه از طريق الكتريسيته مطرح است و مباحث آنان در اين زمينه نتيجه هم داده است، آيا شرعا مبادرت به اين تحقيقات جايز است؟ تحقيق راجع به امور مذكور و آزمايش مقدار تأثير آنها در درمان بيماريها شرعا اشكال ندارد به شرطى كه مستلزم ارتكاب اعمالى كه شرعا حرام هستند نباشد . در خلال تحصيلات دانشگاهى، براى آموزش از دستگاههاى تناسلى مصنوعى كه از مواد پلاستيكى ساخته شده‏اند استفاده مى‏كنند، نگاه كردن و لمس آنها چه حكمى دارد؟ آلت و عورت مصنوعى حكم عورت واقعى را ندارد و نگاه كردن و لمس آنها اشكال ندارد مگر آنكه به قصد ريبة بوده و يا موجب تحريك شهوت گردد . زن در هنگام وضع حمل چه تكليفى دارد؟ و زنان پرستار كه به زنهاى ديگر درهنگام وضع‏حمل كمك مى‏كنند، نسبت به كشف عورت و نگاه كردن به آن چه تكليفى دارند؟ جايز نيست زنان پرستار عمداً و بدون اضطرار، به عورت زنان در هنگام وضع حمل نگاه كنند و همچنين پزشك هم بايد از نگاه كردن و لمس بدن زنى كه بيمار است ،تا زمانى كه اضطرار پيدا نكرده، خوددارى كند و بر زنان واجب است كه در صورت توجه و توانايى، بدن خود را بپوشانند و يا از كس ديگرى بخواهند اين كار را انجام دهد . دانشجويان رشته پزشكى در خلال تحصيل، عكسها و فيلم‏هاى مختلفى را از اعضاى تناسلى بدن به قصد آموزش مى‏بينند، آيا اين عمل جايز است يا خير؟ ديدن عورت غير مماثل چه حكمى دارد؟ نگاه كردن به فيلم‏ها و تصاوير فى‏نفسه اشكال ندارد به شرط اينكه به قصد لذت نبوده و خوف ارتكاب حرام هم وجود نداشته باشد. آنچه حرام است نگاه به بدن غير مماثل و لمس آن است و نگاه به فيلم يا عكس عورت ديگران هم خالى از اشكال نيست . آيا نگاه‏كردن به عكس مردان و زنان غيرمسلمان كه در كتابهاى اختصاصى رشته درسى ما بصورت نيمه عريان وجود دارد جايز است؟ اگر به قصد ريبة نباشد و خوف ترتّب مفسده هم در آن وجود نداشته باشد، اشكال ندارد . غالبا در معاينه اعضاى تناسلى اعم از اينكه توسط فرد مماثل صورت بگيرد يا خير، احكام شرعى مانند نگاه كردن پزشك يا دانشجو از طريق آينه، رعايت نمى‏شود و چون ما براى فراگيرى چگونگى تشخيص بيماريها از آنان تبعيت مى‏كنيم، وظيفه ما چيست؟ تحصيل و فراگيرى علم پزشكى از طريق معايناتى كه فى نفسه حرام هستند، در مواردى كه يادگرفتن اين علم و شناخت راههاى درمان بيماريها متوقف بر آن باشد، اشكال ندارد، مشروط بر اينكه دانشجو اطمينان داشته باشد كه توانايى نجات جان انسانها در آينده متوقف بر اطلاعاتى است كه از اين طريق بدست مى‏آيد و همچنين مطمئن باشد كه در آينده درمعرض مراجعه بيماران بوده و مسئوليت نجات جان آنان را بر عهده خواهد داشت . آيا در معاينه نامحرم كه بخاطر ضرورت آموزش پزشكى وكسب تجربه و مهارت صورت مى‏گيرد، بين معاينه اعضاى تناسلى و ساير اعضاى بدن تفاوت وجود دارد؟ بعضى از دانشجويان كه بعد از اتمام تحصيل براى معالجه بيماران به روستاها و نقاط دوردست مى‏روند، گاهى مجبور به زايمان زن و يا درمان آثار آن از قبيل خونريزى شديد مى‏شوند، اين كار چه حكمى دارد؟ بديهى است كه اگر اين خونريزى و بيماريهاى ديگر بسرعت درمان نشود حيات زنى كه تازه زايمان كرده، در خطر خواهد بود، با علم به اينكه شناخت راههاى معالجه اين بيماريها مستلزم كارآموزى در هنگام تحصيل علم پزشكى مى‏باشد؟ هنگام ضرورت فرقى، بين حكم معاينه اعضاى تناسلى و غير آنها نيست و ملاك كلى، احتياج به تمرين و فراگيرى علم پزشكى براى نجات جان انسان مى‏باشد و در اين موارد بايد به مقدار ضرورت اكتفا شود . گاهى در هنگام آموزش با مسئله معاينه غيرمحارم مواجه مى‏شويم و نمى‏دانيم اين كار براى آينده ضرورت دارد يا خير؟ ولى بهر حال جزئى از روش درسى دانشگاهها و وظيفه دانشجويى رشته پزشكى و يا حتّى تكليفى از طرف استاد است با توجه به اين مطالب آيا انجام معاينات مزبور براى ما جايز است؟ مجّرد اين كه معاينه پزشكى، از برنامه‏هاى آموزشى و يا از تكاليف استاد به دانشجو است، مجوّز شرعى براى ارتكاب امر خلاف شرع محسوب نمى‏شود بلكه ملاك دراين زمينه فقط نياز آموزشى براى نجات جان انسان و يا اقتضاء ضرورت مى‏باشد . در صورتى كه هنگام ضرورت، معاينه بيمارانى كه محرم نيستند، توسط دانشجويان رشته پزشكى جايز باشد، مرجع تشخيص اين ضرورت چه كسى است؟ تشخيص ضرورت موكول به نظر دانشجو با ملاحظه شرايط است . دانشجويان دانشگاه پزشكى (دختر يا پسر) براى آموزش چاره‏اى جز معاينه فرد اجنبى از طريق لمس و نظر ندارند و چون اين معاينات جزء برنامه درسى است و براى كارآموزى و آمادگى آنان براى معالجه بيماران در آينده مورد نياز است و عدم انجام آن باعث مى‏شود از تشخيص بيمارى افراد مريض عاجز باشند و اين امر منجر به طولانى شدن دوران بيمارى افراد بيمار و گاهى فوت آنان مى‏شود، بنابر اين آيا اين معاينات جايز است يا خير؟ اگر از موارد ضرورى براى كسب تجربه و آگاهى از نحوه درمان بيماران و نجات جان آنان باشد، اشكال ندارد .