دژ قلعه رودخان یا قلعه حسامی نام قلعه ای تاریخی در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهرفومن در استان گیلان است. برخی از کارشناسان، ساخت قلعهرا در دوران ساسانیان و مقارن با حمله عرب ها به ایران دانسته اند. این قلعه با ۲/۶ هکتار مساحت بر فراز ارتفاعات روستای رودخان قرار دارد. دیوار قلعه ۱۵۰۰ متر طول دارد و در آن ۶۵ برج و بارو قرار گرفته است. فاصله مستقیم قلعه تا شهرماکلوان ۲۵ کیلومتر و تا ماسوله۴۵ کیلومتر و تا شفت۲۰ کیلومتر است. اما از مسیر اصلی و آسفالته مسافت قلعه تا فومن 25 کیلومتر و تا ماکلوان تقریبا 35 کیلومتر و تا ماسوله 60 کیلومتر است.
در دوره سلجوقیان این قلعه تجدید بنا شده و از پایگاه های مبارزاتی اسماعیلیان بوده است. بر روی کتیبه سر در ورودی قلعه که اکنون در موزه گنجینه رشت نگهداری می شود٬ درج شده که این قلعه در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری برای سلطان حسام الدین امیردباج بن امیر علاالدین اسحق تجدید بنا شده است. امیر حسام الدین دباج فومنی (مظفرالسلطان)، فرمانروای بیه پس اولین قدرت منطقه ای بود که از اطاعت از صفویان سرپیچی و قلعه رودخان را بازسازی کرد تا از آنجا به مقاومت بپردازد؛ ولی موفقیتی به دست نیاورد و به دربند گریخت و نهایتا دستگیر و در تبریزاعدام شد.
این قلعه در ارتفاعی بین ۶۶۵ تا ۷۱۵ متر از سطح دریا واقع شده و در کنار آن رودخانه ای با همین نام جاری است.
توصیف قلعه
قلعه رودخان از دو بخش ارگ (محل زندگی حاکم و حرم سرای وی) و قورخانه (محل فعالیت های نظامی و زندگی سربازان) تشکیل شده است. ارگ در قسمت غربی این بنا در دو طبقه واقع شده و جنس آن از آجر است. قراول خانه ها در قسمت شرقی در دو طبقه با نورگیرها و روزنه های متعدد بر اطراف مسلط است. چشمه ای نیز میان قلعه و گودترین محل آن وجود دارد.
بخش شرقی قلعه رودخان شامل دوازده ورودی، زندان، در اضطراری، حمام و آبریزگاه است. بخش غربی دوازده ورودی دارد، چشمه، حوض، آب انبار، سردخانه، حمام، آبریزگاه شاه نشین و چند واحد مسکونی که با برج و بارو محصور شده اند، دیگر بناهای این بخش را تشکیل می دهند. ۴۰ برج دیده بانی دور تا دور قلعه را احاطه کرده که اتاق های هشت ضلعی آن با طاق های گنبدی پوشانده شده است. دور تا دور دیوارها و برج ها روزنه هایی شیب دار دیده می شود که برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی تعبیه شده اند.
لازم به ذکر است که در طول تاریخ قلعه رودخان ، هیچ گاه دشمنی به آن نفوذ نکرده و نتوانسته آن را فتح کند.
دلیل نام گذاری
چون این قلعه تاریخی در کنار رودخانه ای بنا شده، معادل باستانی "دژروگان" یا "روگان" (دژی که در کنار رود قرار دارد) یا تغییر یافته آن به نام قلعه رودخان خوانده می شود . این قلعه به زبان اهالی آن منطقه که تالش هستند قله رخون نامیده میشود. سپس به مرور زمان به «قلعه رودخان» تبدیل شده است. این قلعه در دوران های تاریخی به نام های «قلعه هزارپله»، «حسامی»، «سکسار»، «سگسار» و «سگسال» نیز خوانده شده است.
