واهل الذکر
«ذکر» به معنای به یاد داشتن و یادآوری درونی است. بنابراین «اهل ذکر» کسانی هستند که با یادآوری درونی و عدم غفلت، انسی خاص دارند.
این فراز، به آیه 43 سوره نحل و همچنین آیه 7 سوره انبیا اشاره دارد که مردم را ترغیب به سؤال از اهل ذکر نموده است. «ذکر» در قرآن کریم به چهار معنا آمده است:
1 - یاد خداوند. منظور از «ذکر خداوند»، یادآوری عملی است که با آن قلب آرامش مییابد.
«أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ».[1] .
آگاه باشید، تنها با یاد خداوند دلها آرامش مییابد.
2 - قرآن کریم. «ذکر» به قرآن اطلاق شده است و خداوند نازلکننده ذکر و قرآن کریم است.
«إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ».[2] .
ما قرآن را نازل کردیم و ما به طور قطع نگهدار آنیم.
3 - نماز. خداوند نماز را ذکر الهی دانسته است و میفرماید:
«فَاسْعَوْا إِلَی ذِکْرِ اللَّهِ».[3] .
بشتابید به سوی ذکر خداوند (نماز جمعه).
4 - پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله. خداوند پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله را «ذکر» دانسته، میفرماید: «قَدْ أَنزَلَ اللَّهُ إِلَیکُمْ ذِکْرًا، رَّسُولًا یتْلُوا عَلَیکُمْ آیاتِ اللَّهِ...».[4]
خداوند چیزی را که مایه تذکّر است بر شما نازل کرده؛ رسولی به سوی شما فرستاده که آیات خدا را بر شما تلاوت میکند.... بنابر آنچه گذشت، «اهل ذکر» کسانی هستند که یاد خداوند در جان آنان نفوذ کرده و اهل قرآن و نماز بوده و از اهل و خاندان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله میباشند. قرآن کریم همگان را به سؤال از اهل ذکر و آگاهان، در صورت ندانستنِ مطلبی، توصیه کرده: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِن کُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ».[5] .
ائمّه اطهار علیهم السلام خود را به عنوان «اهل ذکر» معرّفی مینمایند که باید از آنها سؤال کرده شود. قال الرِّضا علیه السلام: «نَحْنُ اَهلُ الذِّکرِ و نَحنُ المَسْؤُولُون».[6] .
امام رضا علیه السلام فرمودند: ما اهل ذکر هستیم و از ما سؤال شود. همچنین در روایتی از امام باقر علیه السلام آمده است: «الذِّکْرُ القُرآنُ، وَ آلُ الرَّسولِ صلی الله علیه وآله اَهْلُ الذِّکرِ و هُم المَسْؤُولُونَ».[7] . ذکر قرآن است و اهل بیت پیامبر صلی الله علیه وآله اهل ذکرند و از آنها باید سؤال کرد. پیامبر صلی الله علیه وآله خود را ذکر معرفی مینمایند و لذا اهل ذکر، خاندان پیامبر هستند: قال رسُول اللَّه صلی الله علیه وآله: «الذِّکرُ اَنا وَ الائمَّةُ اَهلُ الذِّکرِ».[8] . پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند: ذکر من هستم و امامان، اهل ذکر هستند. نیز امام باقر علیه السلام در تفسیر آیه «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ» فرمودند: «هُم الاَئِمَّةُ مِن عِترَةِ رَسولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله».[9] . (اهل ذکر) همان امامان از خاندان رسول خدا صلی الله علیه وآله هستند.
در بسیاری از تفاسیر و کتابهای اهل سنّت نیز روایاتی آمده که ائمّه طاهرین علیهم السلام را اهل ذکر میداند. از جمله ابن عباس در تفسیر آیه «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ» گفته: اینان محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام هستند. آنها اهل ذکر، عقل و بیانند.[10] .
پی نوشت ها:
[1] سوره مبارکه رعد، آیه 28.
[2] سوره مبارکه حجر، آیه 9.
[3] سوره مبارکه جمعه، آیه 9.
[4] سوره مبارکه طلاق، آیههای 10 و 11.
[5] سوره مبارکه نحل، آیه 43 و سوره مبارکه انبیا، آیه 7.
[6] کافی، ج 1، ص 210.
[7] بصائر الدرجات، ص 62.
[8] کافی، ج 1، ص 210.
[9] شواهد التنزیل، ج 1، ص 437.
[10] احقاق الحق، ج 3، ص 482.
