روشنفکران برای مشروطه چه کردند؟
در مطلب " روحانیت برای مشروطیت چه کرد؟" درباره نقش روحانیت در انقلاب مشروطه مطالبی عنوان شد و در این مطلب نقش روشنفکران را در پاگرفتن این واقعه تاریخی کشور ایران بررسی می کنیم.
روشنفکران : جریان روشنفکری در ایران از ابتدای قرن 19 م و با آغاز ارتباطات گسترده با غرب ، شکل گرفت و به خصوص در دوره ی ناصری رشد یافت و از مشروطه به این سو به طور جدی وارد صحنه سیاست ایران شد .
روشنفکران برای مشروطه چه کردند؟
مقالات تاریخی - روشنفکران برای مشروطه چه کردند؟
در نهضت مشروطه ، روشنفکران ، « ابداع کننده » یا « اختراع کننده » فکر و اندیشه نبودند ، بلکه جریان روشنفکری در حقیقت ریشه در روشنفکری دوران جدید غرب داشت ، دورانی که تحولات گسترده اقتصادی و اجتماعی و جداکردن دین از صحنه سیاسی و اجتماعی و حبس نمودن آن در چنبره اعمال فردی از جمله ویژگی های آن است . روشنفکران ایران ، در حقیقت وارد کننده افکار روشنفکری مغرب زمین بودند . بنا براین در جریان مشروطه روشنفکران با وارد کردن اندیشه های جدید ، « حرف های تازه » زدند و موضوعات و مسائلی را مطرح کردند که خارج از چهارچوب سنت های موجود جامعه بود .
آنچه مهمتر از همه مورد توجه روشنگران بود ، مسائل سیاسی و نظام سیاسی وقت بود . آنان درآغاز نظام سیاسی را مورد انتقاد قرار داده و راه حل هایی پیشنهاد کردند . محور عمده اندیشه های روشنفکران ، دموکراسی و تقبیح خودکامگی بود .
به طور کلی روشنفکران خواستار حکومتی بودند که در آن اعمال گسترده قدرت مطلق و خود کامه نامطمئن باشد . نمایندگان انتخابی مردم ، مسئولان اجرایی را منصوب و فعالیت های آنها را کنترل و تعدیل کنند . و قوه قضاییه نهادی مستقل باشد . و در چهار چوب قوانین جنایی و مدنی عمل کند .
آنچه مهمتر از همه مورد توجه روشنگران بود ، مسائل سیاسی و نظام سیاسی وقت بود . آنان درآغاز نظام سیاسی را مورد انتقاد قرار داده و راه حل هایی پیشنهاد کردند . محور عمده اندیشه های روشنفکران ، دموکراسی و تقبیح خودکامگی بود .
این خواسته ها به ناچار در جنبش تبلور می یافت که برای قانون اساسی که بر اساس تفکیک قوا تدوین شده باشد ، مبارزه می کرد قانونی که از نا امنی کار و زندگی و غیر منتظره بودن آن بکاهد . به بیان دیگر تقاضای محوری روشنفکران تامین امنیت زندگی و جان و مال همگان از خود کامگی محدود و غیر قابل پیش بینی حکومت بود . آنان می پنداشتند به صرف غلبه بر استبداد ، سایر آرمانهای اجتماعی و سیاسی ، پیشرفت اقتصادی و رفاه اجتماعی و اعتبار ملی خود به خود به دست خواهد آمد .
میرزا فتعلی آخوندی زاده( 78-1812م/95-1227ه ق ) میرزا حسین خان سپهسالار (81-1826/99م-1242ه ق) یوسف خان مستشار الدوله تبریزی (1859م) میرزا ملکم خان ناصر الدوله (1326-1249ه ق ) عبد الرحمان طالباف( 1334-1250ه ق ) را می توان از روشنفکران اولیه به شمار آورد 1
روشنفکران برای مشروطه چه کردند؟
روشنفکرانی که در مشروطه حضورفعال داشتند اغلب جوانان فرنگ رفته ای بودند که شیفته تمدن غرب بوده ، تقلید از غرب را ترویج می کردند . تقی زاده یکی از این افراد است . او گرچه از نظر علمی آثار زیادی ازخود برجای نگذاشته است اما در جریان مشروطه حضور عملی داشته و در هدایت جنبش بعد از استبداد صغیر ، نقش فعالی ایفا کرده است . او ادعا می کرد باید از فرق سرتاسر انگشتان پا فرنگی شد . وی علی رغم ادعاهای قبلی خود در هنگام استبداد صغیر و حمله به مجلس به سرعت به سفارت انگلیس پناهنده شد .
تندروی بعضی از روشنفکران تازه به دوران رسیده ، بعد از پیروزی اولیه انقلاب مشروطه ، از عوامل ایجاد شکاف در میان نیروهای انقلاب بود . طرح شعار های ضد اسلامی و توهین به مقدسات اسلامی توسط بعضی از روشنفکران در روزنامه ها ، بسیاری از علما و مذهبیون را نسبت به سرنوشت مشروطه نگران کرد مهمترین گلایه شیخ فضل الله از مشروطه خواهان رواج جو الحاد و بی دینی و توهین به مقدسات بود . نکته قابل ذکر این که در نهضت مشروطه ، انجمن های روشنفکری مانند فراموش خانه و مجمع آدمیت و لژ بیداری ایرانیان و انجمن ترقی و دیگر نهاد های روشنفکری به فعالیت های فکری و عملی روشنفکران سازمان می دارند.
پی نوشته ها :
1- فریدون اکبرزاده ، همان ، ص25
