روی الامام أبوالحسن الهادی علیهالسلام عن جده الامام علی بن موسی الرضا علیهماالسلام انه خرج أبوحنیفة ذات یوم من عند الامام الصادق، فاستقبله موسی بن جعفر فقال له أبوحنیفة:
«یا غلام ممن المعصیة؟...». فأجابه الامام موسی: «لا تخلو من ثلاث: اما أن تکون من الله عزوجل - و لیست منه - فلا ینبغی للکریم أن یعذب عبده ما لا یکتسبه، و اما أن تکون من الله عزوجل و من العبد و لیس کذلک، فلا ینبغی للشریک القوی أن یظلم الشریک الضعیف، و اما أن تکون من العبد - و هی منه - فان عاقبه الله فبذنبه، و ان عفا عنه فبکرمه، وجوده..» [1] .
امام ابوالحسن الهادی علیهالسلام از قول جدش امام علی بن موسی الرضا علیهماالسلام نقل کرده است که روزی ابوحنیفه از محضر امام صادق علیهالسلام بیرون شد، و حضرت موسی بن جعفر علیهماالسلام با او روبرو شد، ابوحنیفه از او پرسید: «ای پسر! بگو ببینم، معصیت از کیست؟» امام موسی علیهالسلام، در پاسخ وی فرمود: «از سه صورت بیرون نیست! یا این است که از خدای عزوجل است - و چنین نیست - در آن صورت بر خداوند کریم روا نیست، بندهاش را به گناهی که نکرده عذاب کند و یا از خدا و بنده با هم است - که چنین نیست - در آن صورت بر شریک قوی روا نیست به شریک ضعیف ستم روا دارد، و یا از خود بنده است - که چنین است - در این صورت اگر عقوبت کند به دلیل گناه او عقوبت کرده است و اگر ببخشد به جود و کرمش بخشیده است...» امام علیهالسلام، برای بطلان و نادرستی جبر استدلال کرده و فرموده است که انسان در زندگی دنیا آزاد است، نه بر اطاعت خدا مجبور است و نه بر معصیت خدا، اراده و تصمیمگیری در دست خود انسان است، بنابراین اوست که هرچه را بخواهد اختیار میکند. و در این جا سخن ما درباره پارهای از احادیثی که امام علیهالسلام از پدران بزرگوارش - سلام الله علیهم - نقل کرده بود به پایان رسید.
پی نوشت ها:
[1] توحید: ص 96.
