یكی از شاهكارهای دوران و زیبائیهای بر جای مانده در حاشیه شهر تهران در منطقه ابن بابویه شهر كهن ری در میان انبوهی از سازه های زمان سر به فلك كشیده شكوه خود را پس از ۷۰۰ سال كه از قدمت آن گذشته حفظ نموده است، برجی به بلندای تاریخ و شكوه و تمدن ایران زمین. آری، این برج، برج طغرل نام دارد. یادواره بنیانگذار سلسله سلجوقیان «طغرل بیك سلجوقی» می باشد. برج طغرل در شرق آرامگاه ابن بابویه در شهر ری واقع شده است. بنای آجری برج طغرل، كه مساحت آن با احتساب باغ و دیوارهای احداث شده درسال ۱۳۷۹ به ۵۰۰۰ مترمربع می رسد، از جمله آثار به جا مانده از دوره سلجوقیان و مربوط به نیمه دوم قرن ششم قمری است .ارتفاع برج بدون احتساب گنبد مخروطی شكل كه امروزه اثری از آن نمانده در حدود ۲۰ متر است و با اسكلتی خشتی به صورت استوانه ای افراشته خودنمایی می كند از نظر معماری ضخامت دیوار برج از ۱/۷۵ تا ۲/۷۵ متر و قطر داخلی و خارجی آن به ترتیب ۱۱ و ۱۶ متر است . برج طغرل،تمدن و تاریخ،تاریخ كهن ایران
نمای داخلی آن به صورت استوانه گون و نمای بیرونی آن بصورت كنگره تزئین یافته است كه از ۲۴ كنگره با زوایه های حاده تشكیل شده است.
در ضلع شمالی و جنوبی برج دو سر در با معماری طرح رازی ساخته شده است و تقریباً تا ارتفاع چهارمتری برج دیوارها به صورت توپ تا قطر دیوارهای حدود ۵/۱ متر تشكیل شده و دیوارهای بالای ارتفاع چهارمتر به صورت تو خالی طراحی شده و وسط آن پلیكانی وجود دارد كه درب آن در همان ارتفاع در ضلع شمالی بنا خودنمائی می كندكه رابطی بین قسمتهای تحتانی و فوقانی برج می باشد دربها و قوسهای رازی كه فشار فوق العاده ای را تحمل می كند و تو خالی بودن دیوارهای فوقانی به استحكام بنا كمك كرده و جنس خشت به كار رفته در برج كه از زاج و خاك و سفیده تخم مرغ است بر استحكام آن می افزاید. برج طغرل برای نخستین بار در سال ۱۳۰۱ شمسی و در پایان ۳۵امین سال پادشاهی ناصرالدین شاه مرمت و بازسازی شد. این مرمت به دستور شاه و به دست وزیرش امین السلطان انجام گرفت و لوحه ای مرمر بر سردر بنا نصب گردید.
این بازسازی بنا را از خطر نابودی نجات داد ولی ظرافت كاری های قدیمی و بقعه كتیبه كوفی آن را از بین برد. بعد از انقلاب ۱۳۵۷ سالها این بنا متروك بود تا در اوایل دهه هفتاد بار دیگر مورد بازسازی قرار گرفت و بطور جدی در نیمه سال ۱۳۷۷ آغاز و در زمستان ۱۳۷۹ به پایان رسید و با شماره ۱۴۷ در سال ۱۳۱۰ شمسی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
در حال حاضر بازسازی بنا به دست منطقه ۲۰ شهرداری تهران در محوطه ای به وسعت ۲ هكتار و به منظور گسترش و ساختن فرهنگسرا، كتابخانه، موزه و رستوران در حال انجام می باشد.برج طغرل در واقع یك ساعت طبیعی نیز به حساب می آید و به عقیده كارشناسان می توان از روی تابش آفتاب بر روی كنگره های آن زمان را تشخیص داد. زیرا معماری آن به صورتی است كه در بالای هر ترك چهارو نیم دایره وجود دارد كه بیانگر یك ربع ساعت است . در بالای آن ها نیز شش مستطیل است كه هریك ۱۰ دقیقه را نشان می دهد. سپس شیارهای ریزتری، به عنوان ثانیه، وجود دارد كه هرگاه خورشید در وضعیت تازه ای قرار بگیرد ، با ایجاد سایه روشن ها، زمان دقیق نشان داده می شود. ۲ ناودان شرقی و غربی ساعت سه و نه رانشان می دهدو درهای ورودی برج، در شمال و جنوب آن، نیز ساعت شش و دوازده هستند. گفته می شود كه این مكان آرامگاه طغرل ، از سلاطین سلجوقی، است كه به دلیل علاقه به نجوم این برج را بنیاد گذاشته است . چالش و اختلافات فراوانی میان كارشناسان و مورخان درباره شخصیت مدفون در این بنا وجود دارد. عده ای آن را آرامگاه طغرل بیك سلجوقی می دانند و در مجمل التواریخ صفحه ۴۶۵ اینگونه آمده است كه «سلطان طغرل بیك شهر ری وفات رسید و تربتش آنجا برجاست».
عده ای دیگر از نویسندگان این مكان را محل دفن خلیل سلطان از فرزندان تیمور لنگ و همسر او شاد الملك در قرن پانزدهم می دانند. در كتاب جامع ری باستان تالیف حسن كریمیان نیز آمده است كه گروهی این بنا را منتسب به فخر الدوله می دانند. استاد سید محمد طباطبایی با توجه به تحقیقات مفصلی كه پیرامون این اثر تاریخی و شخصیت مدفون در آن داشته است این بنا را متعلق به ابراهیم الخواص می داند. به خاطر علاقه خاصی كه استاد طباطبایی به این برج و معماری آن داشته است وصیت كرده بود او را در پای این برج به خاك بسپارد بنابراین پس از مرگ، وی در جوار این برج در سال ۱۳۷۱ به خاك سپرده شد.برج طغرل شاهكار معماری و حكایتگر ری باستان ما در تهران است كه زمانه چهره پر فروغ آن را بی رمق كرده پس بر فرزندان ایران زمین است كه با نظری بر پیشینه فرهنگی خود خودباوری خود را دو چندان كرده و با افتخار از پیشینه تابناك خود كه در حدود هزار سال گذشته رصد خانه ای چون رصدخانه ابو محمد خضر خجندی را در دامنه كوه طبرك ری و در هفتصدسال پیش شاهكار گاهشماری اعصار را داشته اند آینده ای درخشان را رقم زنند.
