آثار دیدنی و زیبای دوره های مختلف تاریخی، وجود آرامگاه های متعدد مشاهیر، ادبا و مفاخر ایرانیان باستان و همچنین کوچه باغ ها و دره های مصفا نگاه ویژه گردشگران را به همدان به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین معطوف کرده است.همدان،تاریخ و تمدن،تمدن ایران زمین
حکمت شهر همدان به اذعان مسوولا ن میراث فرهنگی و گردشگری استان روزهای پرتب و تابی را با استقبال کم نظیر گردشگران تجربه می کند. در این روزها و شب ها جای جای فضاهای سبز اعم از بوستان ها و حاشیه های خیابان ها و چهارباغی های همدان مملو از چادرهای اقامتی رنگارنگ میهمانان تابستانی است و این درحالی است که تمام اقامتگاه های خصوصی و دولتی تا روزهای آینده جای خالی ندارند. معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان شمار گردشگران بازدیدکننده از اماکن تاریخی استان در روزهای گذشته را حدود ۶۰ هزار نفر عنوان کرد. محمدرحیم رنجبران اظهار داشت: این تعداد گردشگر از بناهای تاریخی آرامگاه بوعلی سینا، باباطاهر، گنبد علویان و همچنین تپه هگمتانه همدان دیدن کرده اند. وی افزود: روزهای تعطیل اقبال عمومی گردشگران برای سفر به استان و بازدید از اماکن تاریخی، فرهنگی، باستانی و همچنین طبیعت زیبا و دره های سرسبز استان چشمگیر است. در استان همدان بیش از یکهزار و ۵۰۰ اثر تاریخی و فرهنگی شناسایی شده که هریک در صورت معرفی شمار زیادی از گردشگران و همچنین دوستداران تاریخ و تمدن ایران زمین را به استان جذب می کند.
تپه هگمتانه یکی از آثار با ارزش تاریخی است که در درون خود علا وه بر آثار خشتی دوران هخامنشیان، لوح زر آریا رامنه، جام زرین منسوب به داریوش (قرن پنجم قبل از میلا د) و جام زرین خشایارشاه (پسر داریوش) و نقش برجسته زرشیر بالدار در حال جهش دوران هخامنشی جای داده است. کاخ هگمتانه در قرن هشتم قبل از میلا د در دوران اقتدار نظامی سیاسی مادها پس از تشکیل دولت مرکزی و تسخیر آشور در سال ۶۱۴ قبل از میلا د احداث شده است. مقبره استر و مردخای محل آرامگاه استر ملکه شوش و بانوی پادشاه ایران، خشایارشاه و مردخای عموی ملکه دیگر بنای تاریخی برجسته شهر همدان است. در سرداب بقعه دو قبر وجود دارد بر بالا ی آنان دو صندوق عتیقه نفیسی قرار دارد و همچنین در این مکان یک کتاب تورات به خط عبری وجود دارد که بر پوست آهو نوشته شده است.
این بنا نخستین بار ۱۱ قرن پیش به دست کلیمیان ساخته شده و بنای جدید قرن هفتم هجری با سنگ و آجر به سبک بناهای اسلا می در مرکز شهر همدان احداث شده است. آرامگاه باباطاهر نیز از عرفای بزرگ و مشهور دوبیتی سرای ایران که گذشت زمان در فراموشی دوبیتی های شورانگیز سروده شده وی با لهجه لری نیز ناتوان بوده یکی از میدان های مصفا و زیبای همدان را به خود اختصاص داده است. باباطاهر در مجموعه کلمات قصار عربی، عقاید عرفانی خود را در علم معرفت، ذکر، عبادت، وجد و محبت را مشتمل بر ۴۲۰ ذکر عارفانه در ۵۰ باب بیان کرده است. در قرن ششم هجری، برج آجری هشت ضلعی روی قبر باباطاهر بنا شده بود در زمان رضاخان بنای جدید آن با تلفیقی از معماری های قرن هفتم و هشتم هجری احداث شد. در این آرامگاه ۲۴ دوبیتی روی ۲۴ قطعه سنگ مرمریت نوشته و نصب شده است. گنبد علویان اثر دیگر خطه تاریخی همدان، محل آرامگاه دو نفر از اعضای خاندان علویان که زیر گنبد سردابی پوشیده شده با کاشی های خشت فیروزه ای رنگ قرار گرفته متعلق به دوره سلجوقیان است. این بنا از منظر بیرونی مشابه گنبد سرخ مراغه و از داخل نیز دارای گچبری های زیبا و فراوان است. جبهه بیرونی بنا دارای طاق نماهایی به اشکال منظم لوزی های بزرگ و کوچک با آجر برجسته کاری شده است و بقایای کتیبه آجری زیبایی به خط کوفی مشتمل بر چند آیه اول سوره دهر در بالا ی دیواره های خارجی و ستون های جانبی جلوخان نیز به چشم می خورد. آرامگاه حیقوق نبی یکی از پیامبران بنی اسرائیل که نگهبان معبد سلیمان در اورشلیم بوده و نام آن در کتاب تورات ذکر شده نیز دیگر جاذبه تاریخی، فرهنگی و مذهبی استان همدان است. این بقعه در شهرستان تویسرکان در ۹۰ کیلومتری غرب استان همدان واقع شده و قدمت تاریخی بنا به قرن هفتم نسبت داده شده است. حیقوق نبی به هنگام حمله بخت النصر و بابلیان همراه با خیل یهودیان به اسارت درآمده و سالیان متمادی در زندان بابل بسر برده است که پس از فتح بابل توسط کوروش هخامنشی و آزادی یهودیان به ایران آمده و در استان همدان مسکن گزیده و در شهرستان تویسرکان به خاک سپرده شده است. عامل اثرگذار دیگر در جذب شمار گردشگران خدمات دهی مناسب است. رنجبران، معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان، همچنین گفت: هشت هتل و ۱۷ میهمان پذیر با ۵۱۰ اتاق و یکهزار و ۳۷۳ تخت و یک هتل آپارتمان با ۱۲ واحد در استان فعال است. وی از تخصیص ۶۰ مدرسه نیز برای اسکان مسافران تابستانی استان خبر داد. استان همدان دارای یکهزار و ۴۰۰ اثر تاریخی و فرهنگی است که ۴۳۰ اثر آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
