وقتی امام زمان(ع) ظهور كند هواهاى نفسانى را به هدایت و رستگارى برمى گرداند در آن روزگارى كه مردم هدایت الهى را به متابعت هواهاى نفسانى درآورده باشند. آراء و اندیشه هاى مردم را تابع قرآن مى كند در آن روزگارى كه آنها قرآن را تابع آراء و اندیشه هاى خود كرده اند او به شما نشان خواهد داد كه عدالت در كشوردارى چگونه است؟
خطبه یکصد نهج البلاغه درباره پیامبر(ص)و اهل بیت(ع) او مى باشد. امام علی(ع) در این خطبه می فرمایند: ستایش مخصوص خداوندى است كه فضل خویش را در مخلوقات منتشر ساخته و دست جود و سخایش را به سوى آنان گشوده، او را در تمام كارهایش مى ستائیم و براى مراعات حقوقش از او یارى مى طلبیم. گواهى مى دهیم جز او معبودى نیست و محمد(ص) بنده و فرستاده اوست. او را براى اجراى اوامر و بیان و فرمان و ذات و صفاتش فرستاد. او با امانت رسالت خویش را انجام داد و با راستى و درستى به راه خود رفت و پرچم حق را در میان ما به یادگار گذارد. پرچمى كه هر كس از آن پیشى گیرد از دین خارج شود و آن كس كه از آن عقب بماند هلاك گردد و هر كس كه از آن جدا نشود به او رسد. راهنماى این پرچم با تانى سخن مى گوید و دیر به پاى مى خیزد، اما به هنگامى كه به پا خواست به سرعت پیش مى رود و هر گاه شما تحت فرمان او درآمدید و رهبرى او بر شما مسلم شد، متأسفانه دوران او سپرى شده و مرگ او فرا مى رسد و بعد از او باید مدتى انتظار باشید تا اینكه خداوند شخصى را برانگیزد كه شما را جمع كند و پراكندگى شما را به هم پیوند بخشد. به چیزى كه نیامده دل نبندید و از آنكه گذشته است مأیوس و نگران نباشید؛ چه اینكه آن كس كه پشت كرده ممكن است یكى از پاهایش بلغزد و دیگرى برقرار ماند، سپس هر دو با هم به جاى خود برگردند و برقرار مانند.[2] آگاه باشید آل محمد(ص) همانند ستارگان آسمانند كه هرگاه یكى از آنها غروب كند ستاره دیگرى طلوع مى كند. گویا مى بینیم در پرتو خاندان پیامبر(ص) نعمتهاى خدا بر شما تمام شده و شما به آنچه آرزو دارید رسیده اید.
امام علی(ع) می فرمایند: بار خدایا! همواره باید در روى زمین تو حجتى براى بندگانت داشته باشى تا خلق را به دینت راهنمایى كند و علم تو را به آنها بیاموزد تا حجّت تو تباه نشود و پیروان اولیاء تو بعد از آنكه آنها را هدایت كرده اى دوباره گمراه نگردند. [حجت تو] یا ظاهر و آشكار خواهد بود كه اطاعت او را نمى كنند و یا از دیده ها نهان خواهد بود كه مردم در انتظار او به سر مى برند. اگر شخص و جسم او در حال هدایت مردم از آنان غائب باشد علم و آدابش در قلبهاى عاشقان حق پایدار است و آنها به آن علم و آداب پایبند هستند و به آن عمل مى كنند.
بارخدایا آرى! زمین از امامى كه قیام بر حق كند خالى نخواهد ماند. او یا آشكار و شناخته شده است یا ترسان و پنهان است تا حجتها و دلیلهاى روشن خدا (یعنى اصول و احكام دین و تعالیم انبیاء) از بین نرود. اما اینكه ایشان چند نفرند و كجایند؟ به خدا سوگند از نظر تعداد آنها بسیار كم هستند ولى از جهت منزلت و بلندمرتبگى در نزد خداوند بسیار بزرگوارند. خداوند به وسیله ایشان حجتها و دلیلهاى روشن خود را حفظ مى كند... آنان خلفا و نمایندگان خدا در روى زمین هستند و مردم را به سوى دین و احكام و مقررات او دعوت مى كنند.
در لابه لاى سخنان على بن ابیطالب (ع) روایات زیادى در زمینه معرفى نسب امام زمان(ع) به چشم مى خورد كه به یك بیان مجموعه این قبیل از روایات به سه دسته تقسیم مى شوند. در بخشى از آنها او را فرزند خودشان معرفى مى كنند، در قسمتى دیگر آن حضرت را از فرزندان حضرت فاطمه(س) و بالاخره در دسته اى از روایات حضرت مهدى(ع) را از اولاد امام حسین(ع) معرفى كرده اند.
امام محمد باقر(ع) مى فرمایند: امیرالمؤمنین على بن ابیطالب(ع) وقتى كه از جنگ نهروان به كوفه برگشتند براى مردم خطبه اى خواندند... در آن خطبه نخست خدا را سپاس گفتند و درود به روان پیامبر (ص) فرستادند و نعمتهایى را كه خداوند به رسولش و بر خود آن حضرت عنایت كرده است یكى یكى شمردند سپس در ادامه فرمودند: از جمله نعمتهاى خداوند بر من آن است كه مهدى این امت از فرزندان من است. زربن حبیش شنید كه على بن ابیطالب(ع) مى فرمود: مهدى مردى از ما اهل بیت و از فرزندان حضرت فاطمه زهرا(س) است. ... حضرت امام رضا(ع) از پدر بزرگوارش موسى بن جعفر(ع) و او نیز از پدرش... او از امام حسین(ع) و آن حضرت از امیرالمؤمنین على بن ابیطالب(ع) روایت كرده است كه آن حضرت خطاب به امام حسین(ع) فرمودند: نهمین فرزند تو اى حسین! قائم بر حق (مهدى (ع) است...
به اعتقاد شیعه، امام زمان(ع) از طریق تشكیل حكومت جهانى بر اساس تعالیم عالیه اسلام تمام نارسایى ها را از سرتاسر عالم برطرف خواهد كرد و عدل و داد را در روى زمین مستقر خواهد ساخت. در سخنان پیامبر اكرم(ص) و هر یك از ائمه اطهار(ع) درباره ویژگى هاى حكومت حضرت مهدى(ع) و كارهایى كه در آن دوره انجام خواهد یافت مطالب زیادى به چشم مى خورد كه مجموعه آنها تصویر بسیار روشنى از یك حكومت اسلامى كامل را نشان مى دهند.
به عنوان نمونه به بعضى از روایاتى كه در این زمینه از امیرالمؤمنین(ع) نقل شده است اشاره مى گردد: عبدالله بن مروان روایت كرده است كه على بن ابیطالب(ع) فرمودند: حضرت مهدى(ع) سی یا چهل سال زمام امور مردم را در دست خواهند داشت. [امام زمان(ع) وقتى كه ظهور كند] هواهاى نفسانى را به هدایت و رستگارى برمى گرداند در آن روزگارى كه مردم هدایت الهى را به متابعت هواهاى نفسانى درآورده باشند. آرا و اندیشه هاى مردم را تابع قرآن مى كند در آن روزگارى كه آنها قرآن را تابع آراء و اندیشه هاى خود كرده اند... او به شما نشان خواهد داد كه عدالت در كشوردارى چگونه است. همچنین او تعالیم فراموش شده قرآن و سنت را زنده خواهد ساخت.
امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: ...حضرت مهدى(ع) برده مسلمان را نخواهد واگذاشت مگر اینكه آنرا خریده و آزاد خواهد ساخت و بدهكارى نخواهد ماند مگر آنكه بدهى او را پرداخت خواهد نمود. مظلمه و حقى به گردن و ذمه هر كس كه باشد آن را به صاحب حق بازخواهد گرداند. كسى كشته نمى شود مگر اینكه دیه آنرا خواهد پرداخت. هیچ كسى كشته نخواهد شد مگر اینكه بدهى هاى او را آن حضرت پرداخت خواهد نمود و خانواده اش را همانند سایر افراد جامعه اداره خواهد كرد تا زمین را از عدل و داد پر كند به همان صورتى كه پیش از آن از ظلم و بیداد پر شده باشد.
توضیحها:
[1]ابن ابى الحدید مى نویسد: این خطبه را امام(ع) در جمعه سوم خلافت خود ایراد فرموده و در آن از حالات خویش به مطالبى اشاره كرده است. (شرح ابن ابى الحدید، ج7، ص 3)
[2]نامبرده و بعضى دیگر از شارحان نهج البلاغه احتمال داده اند كه منظور از این جمله اشاره به حكومت حضرت مهدى(ع) است. زیرا این جمله مى گوید: به رؤساى كنونى دل نبندید زیرا آنها قادر به اصلاح كار شما نیستند، اصلاح كار شما به دست كسى خواهد بود كه در آینده ظهور خواهد كرد، كسى كه در میان مردم ناشناس مانده است. بنابراین جمله «فلا تطمعوا فى غیر مقبل» مفهومش این است: كه در حكومت غیر كسى كه اصلاح كلى به دست او مى شود و هنوز نیامده دل نبندید و معنى جمله «و لا تیاسوا من مدبر» این مى شود كه از وضع گذشته نیز مأیوس نشوید و به آینده امیدوار باشید. (جلد7 ، صفحه 93 و 94)
