سنگ شناسى توصيفى (Petrography)
مطالعه و بررسى سنگ هاى آذرين ، دگرگونى و رسوبى ، پس از آماده‌سازى و تهيه مقاطع ميکروسکوپى ، تعيين بافت ، پاراژنز کانى‌شناسى و نام‌گذارى آنها .
سنگ شناسی توصیفی قسمتی از سنگ شناسی است که درآن راجع به ترکیب ، مشخصات و طبقه بندی سنگها صحبت می شود. در سنگ شناسی توصیفیبسته به دقت مورد نظر از چشم غیر مسلح یا حداکثر باذره بین دستی ،میکروسکوپ ،تجزیه شیمیایی،دیفراکسیون اشعه ایکس و ... استفاده به عملمی‌آید .
سنگ شناسى منشايى (Petrology)
در اين بخش واحدهاى آذرين و دگرگونى با بازديدهاى صحرايى مورد مطالعه و نمونه‌بردارى قرار مى‌گيرند . سپس نمونه‌هاى اخذ شده از نظر بافت و ترکيب کانى‌شناسى ، شيمى کانى ها ، ژئوشيمى کل سنگ ، ژئوشيمى ايزوتوپى مورد مطالعه قرار مى‌گيرند . با بهره گيرى از اطلاعات آزمايشگاهى و صحرايى شرايط حاکم بر دگرگونى و ماگماتيسم از نظر دما ، فشار فوگاسيته اکسيژن ، وآب تعيين مى‌گردد. در مورد سنگ‌هاى دگرگونى تعيين نوع دگرگونى و درجه دگرگونى مورد بررسى قرار مى‌گيرد . در نهايت با بهره‌گيرى از اطلاعات فوق‌الذکر خاستگاه ماگمايى ( سنگ‌هاى آذرين ) و پروتوليت اوليه (سنگ هاى دگرگونى ) و جايگاه تکتونيکى و پتروژنز آن معرفى مى‌شود .
بررسى ارتباط ماگماتيسم وکانى‌زايى
در اين بخش با بررسى هاى صحرايى و آزمايشگاهى ارتباط زايشى سنگ هاى آذرين و کانى زايى مطالعه مى گردد و در نهايت الگو‌هاى لازم جهت اکتشاف مواد معدنى در اختيار زمين‌شناسان اکتشافى قرار مى‌گيرد .
بررسى فعاليت آتشفشانى نيمه فعال کشور
در اين بخش آتشفشان‌هاى نيمه فعال مثل دماوند ، سبلان و …. از نظر آبهاى معدنى ، خروج گازها و احتمالاً خروج مواد مذاب مورد بررسى قرار مى‌گيرند و با بهره‌گيرى از روش هاى ژئوفيزيکى و ژئوشيميايى احتمال فعايلت دوباره آنها تجزيه و تحليل و اعلام مى‌گردد .
انواع سنگ ها
سنگ ها اجسام طبيعى اى هستند که از مجموعه يک يا چند کانى تشکيل شده اند. سنگ هاى موجود در زمين را به سه دسته تقسيم مى کنند
۱- سنگ هاى آذرين: اين نام به سنگ هايى اطلاق مى شود که از انجماد ماگما و يا سرد شدن يک سيال داغ ايجاد شده باشند.
۲- سنگ هاى رسوبى: اين سنگ ها در نتيجه رسوب موادى که از قسمت هاى مختلف زمين، مثل کوه ها، حاصل شده توليد مى شوند.
3- سنگ هاى دگرگونى: اگر سنگ هاى رسوبى ويا آذرين تحت تاثير يک يا چند عامل فشار، دما و محلول هاى گرمايى قرار گيرند، به سنگ هاى دگرگونى تبديل مى شوند.
لازم به توضيح است که حدود ۷۵ درصد سنگ هاى پوسته را سنگ هاى رسوبى و ۲۵ درصد بقيه را سنگ هاى آذرين و دگرگونى تشکيل مى دهند. البته هر چه عمق بيشتر شود اين درصد به نفع سنگ هاى آذرين تغيير مى کند.
اشتقاق و جابجايى قاره ها
در سال ۱۹۱۲آلفرد وگنر ژئوفيزيکدان و هواشناس آلمانى با ارائه يک سخنرانى وانتشار کتابى با عنوان " منشا قاره ها و اقيانوس ها " نظريه اشتقاق قارهاى را براى اولين بار و به طور جدى مطرح کرد. وى بر اساس شواهد گردآورى کرده خود اعتقاد داشت که در گذشته قاره ها توده اى يکدست و به هم پيوسته بوده اند و قاره هاى جنوبى امروزى در پيرامون قطب جنوب آن زمان و قاره هاى شمالى نيز در استوا قرار داشته اند.وگنر اين مجموعه قاره اى را پانژه آ (Pangaea) به معنى " تمام زمين" ناميد و اقيانوس دربرگيرنده آن را پانتالاسا (Panthalassa) نام نهاد.
اين ابر قاره در حدود ۲۰۰ ميليون سال پيش يعنى اوائل دوران دوم در مناطق گوناگونى دچار شکستگى شد و قطعات حاصل، از آن زمان به کندى اما پيوسته در حال پراکنده شدن بر روى سطح کره زمين هستند.
الکساندر دوتوا زمين شناس آفريقاى جنوبى در سال ۱۹۳۷در کتاب " قاره هاى سرگردان ما " نظريه جدايش قاره اى را به گونه اى جديد مطرح ساخت که بر اساس آن ، در آغاز دو ابرقاره اصلى به نام هاى لوراسيا(Laurasia) در شمال و گندوانا(Gondwana) در جنوب وجود داشته اند و بين آنها را اقيانوسى به نام تتيس (Tethys) در بر مى گرفته است . ابر قاره شمالى در بر دارنده امريکاى شمالى ، گرينلند، اروپا و آسيا و ابرقاره جنوبى شامل امريکاى جنوبى ، قطب جنوب، افريقا، ماداگاسکار، هند و استراليا بود.
کمربند هاى کوهستانى
کمربند هاى اصلى کوهستانى از زنجيره هايى بلند و کشيده به طول هزاران کيلومتر از رشته کوه ها تشکيل مى شوند. يک رشته کوه معمولا از کوه هاى نزديک به هم و موازى با يکديگر تشکيل مى شود که از دگرشکلى شديد بخشى از پوسته و يا فعاليت گسترده آذرين بوجود آمده اند. واضح ترين جلوه از کمربند کوهزايى، کمربند کوهزايى آلپ – هيماليا است. اين کمربند از رشته کوه هاى متعددى تشکيل شده است و از کمربند هاى جوان کوهزايى به شمار مى رود. رشته کوه هاى اورال، آپالاش و اسکانديناوى از رشته کوه هاى قديمى هستند.
ديووى و برد (Dewey & Bird) در سال ۱۹۷۱اختصاصات زير را براى رشته کوه ها عنوان کردند:
۱- رشته کوه ها اشکال خطى ، کشيده و کمانى هستند.
۲- رشته کوه ها داراى شکل دورنى پيچيده مى باشند و راندگى و انتقال باعث شده تا سنگ هاى بسيار متفاوت در کنار يکديگر قرار گيرند، به طوريکه ارتباط اوليه آنها از بين رفته است.
۳- کوتاه شدگى لايه ها و پوسته در رشته کوه ها مشاهده مى شود.
۴- رشته کوه ها داراى الگو هاى نامتقارن دگرشکلى و دگرگونى هستند.
۵- کمربند هاى کوهزايى بيشتر از سنگ هاى رسوبى تشکيل شده اند و در جهت عمود بر کمربند تغيير ضخامت نشان مى دهند.
۶- سنگ هاى رسوبى موجود در چين خوردگى ها اغلب منشا دريايى داشته و پى سنگ زيرين کوه ها عمدتا قاره اى است ، اما گاهى سنگ هاى افيوليتى نيز به عنوان پى سنگ ديده مى شوند.
۷- سنگ هاى رسوبى در دوره هاى بسيار طولانى رسوب کرده اند. در حالى که دگرشکلى و دگرگونى آنها در زمانى نسبتا کوتاه رخ داده است.
