ماده1- دفاع از استقلال و تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی ایران و جان و مال و ناموس مردم وظیفه دینی و ملی هر فرد ایرانی است و در اجرای این وظیفه کلیه اتباع ذکور دولت جمهوری اسلامی ایران مکلف به انجام خدمت وظیفه عمومی برابر مقررات این قانون میباشند و هیچ فرد مشمول خدمت وظیفه عمومی را جزء در موارد مصرحه در این قانون نمیتوان از خدمت معاف کرد.

تبصره1- با توجه به اصل 151 قانون اساسی واحد بسیج مستضعفین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی موظف است در اسرع وقت امکانات آموزش نظامی اتباع اناث دولت جمهوری اسلامی ایران با رعایت کلیه موازین شرعی فراهم نماید. این آموزش برای اناث الزامی نیست.

تبصره2- وزارت آموزش و پرورش موظف است با همکاری واحد بسیج مستضعفین سپاه پاسداران آموزشهائی را که زمینه ساز آمادگی دفاعی است طبق موازین اسلامی در برنامه‌های آموزشی مقاطع تحصیلی راهنمائی و دبیرستان پیش بینی نماید. معلمان واجدشرایط در امر آموزش نظامی دانش آموزان الویت دارند. این آموزش الزامی برای دختران در زمینه‌های دفاع غیرنظامی خواهد بود.

آئین نامه اجرائی این تبصره حداکثر ظرف مدت سه ماه توسط وزارتین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و آموزش و پرورش تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.

ماده2- هر فرد ذکور ایرانی از اول فروردین ماه سالی که طی آن سال وارد سن 19 سالگی میشود مشمول مقررات خدمت وظیفه عمومی خواهد شد.

ماده3- سن مشمولان و افراد تحت تکفل از لحاظ خدمت وظیفه و معافیت از آن  تابع مندرجات اولیه اولین شناسنامه بوده  هر گونه تغییری که بعدا به عمل آمده باشد از لحاظ وظیفه عمومی معتبر نخواهد بود.

تبصره- در صورتی که اختلاف بین سن واقعی مشمول (طبق نظریه شورای پزشکی مندرج در تبصره 1 ماده 41 این قانون) و سن مندرج در شناسنامه اولیه بیش از 5 سال باشد، طبق نظر شورای پزشکی عمل خواهد شد.

ماده4- خدمت وظیفه عمومی 30 سال است و مراحل آن برای کلیه مشمولان بشرح زیر است:

الف- دوره ضرورت دو سال و در صورتی که مشمولان مازاد بر نیاز باشند شورای عالی دفاع میتواند این مدت را تا 18 ماه تقلیل دهد.

ب- دوره احتیاط 8 سال.

ج- دوره ذخیره اول 10 سال.

د- دوره ذخیره دوم 10 سال.

تبصره1- تاریخ شروع و پایان خدمت در مراحل احتیاط و ذخیره از تاریخ پایان خدمت دوره ضرورت محاسبه میگردد و در هر حال تاریخ خاتمه آن از سن 50 سالگی تجاوز نخواهد کرد.

تبصره2- در مواقع ضرورت و بسیج همگانی ممکن است افراد مشمول این قانون تا سن شصت سالگی نیز احضار شوند.

تبصره3- مفاد بند الف این ماده نسبت به مشمولانی مجری است که از اول فروردین ماه سال 1363 به خدمت اعزام شوند.

ماده 5- کلیه مشمولان قادر به خدمت و بلامانع به خدمت دوره ضرورت اعزام میشوند و پس از فراگرفتن آموزشهای نظامی لازم بقیه خدمت دوره ضرورت را در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران انجام خواهند داد. تعیین ترتیب تقدم برای استفاده از مشمولان مزبور در هر یک از سازمانهای نظامی و انتظامی و نحوه سهیمه بندی آنها توسط ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی تهیه و به تصویب شورای عالی دفاع میرسد.

تبصره1- تعیین تعداد سهیمه هر یک از نیروهای نظامی و انتظامی از مشمولین هر دوره به وسیله کمیسیونی انجام خواهد شد که از نمایندگان نیروهای مزبور و به ریاست رئیس اداره وظیفه عمومی تشکیل میگردد.

تبصره2- سپاه پاسداران انقلاب اسلامی میتواند مشمولین مورد نیاز خود را در هر دوره طبق ضوابط خاص پذیرش سپاه از بین دارندگان دفترچه آماده به خدمت در حد سهمیه تعیین شده انتخاب و قبل از تاریخ اعزام آنان لیست اسامی آنها را به اداره وظیفه عمومی اعلام نماید. این مشمولین برای انجام خدمت وظیفه عمومی در اختیار سپاه قرار میگیرند.

تبصره3- نیروهای نظامی و انتظامی موظفند طبق اصل 147 قانون اساسی پرسنل کادر ثابت و وظیفه خود را بنا به درخواست دولت برای امور تولیدی، عمرانی، تحقیقاتی، آموزشی، بهداشتی و درمانی با رعایت کامل موازین عدل اسلامی در حدی که به آمادگی رزمی آنها آسیبی وارد نیاید در اختیار دولت قرار دهند.

ماده 6- قانون خدمت نیروهای انسانی، درمانی و بهداشتی مصوب 24/9/58 شورای انقلاب و الحاقیه‌ها و اصلاحیه‌های بعدی آن ابقاء و مشمولین مذکور در آن قانون پس از طی دوره آموزش مقدماتی نظامی بعد از تامین نیازمندیهای نیروهای مسلح ادامه خدمت را تا 5 سال در وزارت بهداری انجام میدهند.

ماده 7- قانون معافیت فارغ التحصیلان مراکز تربیت معلم از خدمت وظیفه عمومی مصوب 27/2/58 شورای انقلاب ابقاء و مشمولین مذکور در آن قانون پس از طی دوره آموزش مقدماتی نظامی بقیه خدمت مقرر در آن قانون را در آموزش و پرورش انجام خواهند داد.

ماده 8- داوطلبان شغل معلمی خلبانی در آموزشگاه فنون هواپیمائی به شرط سپردن تعهد و انجام ده سال خدمت و داوطلبان شغل تکنیسینی هواپیما در این آموزشگاه به شرط سپردن تعهد و انجام دوازده سال خدمت از انجام خدمت وظیفه معاف خواهند بود.

ماده 9- دانشجویان دوره چهارساله آموزشی شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت ملی نفت‌ کش و سازمان بنادر و کشتیرانی به شرط سپردن تعهد و انجام 10 سال خدمت در شرکتهای مذکور پس از طی دوره آموزش مقدماتی و تخصصی در نیروی دریائی و بر روی عرشه ناوهای نیروی دریائی از انجام بقیه خدمت دوره ضرورت معاف خواهند بود.

ماده 10- انجام امور زیر در مورد مشمولین وظیفه عمومی مستلزم ارائه مدرک دال بر رسیدگی به وضع مشمولیت آنان از اداره وظیفه عمومی میباشد و فتوکپی مدرک ارائه شده از جمله منضمات ضروری پرونده متشکله میباشد.

الف- شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.

ب- دریافت هر گونه وام و کمکهای کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.

ج- کاندیدا شدن جهت انتخابات مجلس شورای اسلامی و سایر شوراها و انجمنهای قانونی.

د- تحویل اصل گواهینامه یا پایان نامه دوره‌های تحصیلی دیپلم و بالاتر از وزارتخانه مربوطه.

ه- صدور پروانه کسب و اجاره اشتغال و عضویت در شرکتهای تعاونی .

و- ثبت هر گونه نقل و انتقال غیر قهری اموال به طور مستقیم و غیرمستقیم در دفاتر اسناد رسمی.

ز- دریافت مستمری از سازمانهای دولتی و وابسته و نهادهای قانونی.

ح- استخدام به هر صورت (رسمی،پیمانی،روزمزد و خرید خدمت) در وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی و شرکتهای دولتی.

تبصره 1- در مواردی که ضرورت یا حرج ایجاب کند که معاملات مشمول ثبت گردد، مانند اموال مشترک که عدم ثبت اموال مشمول موجب زیان مالی بر شرکاء دیگر گردد، ثبت اموال مشمول بلامانع است. تشخیص موضوع به عهده محاکم صالحه است.

تبصره 2- سایر اموری که در دیگر قوانین منوط به روشن شدن وضعیت خدمتی مشمول میباشد، به قوت خود باقی است.

ماده 11- در زمان جنگ و بسیج همگانی در صورت لزوم کسانی که به علتی در زمان صلح از معافیت خدمت دوره ضرورت استفاده نموده‌اند، نیز به خدمت احضار و از حقوق و مزایای مشمولین دوره احتیاط هم طبقه خود استفاده خواهند نمود.

ماده 12- کارگران و مستخدمین موسسات دولتی و نهادهای قانونی و سازمانی وابسته به دولت که خدمت دوره وظیفه عمومی را انجام میدهند پس از پایان خدمت مجددا به کار اولیه خود اشتغال خواهند یافت و کارفرما یا مسئولین مربوطه مکلفند آنان را به کار اولیه خود بگمارند.

تبصره 1- در مورد موسسات خصوصی کارفرما یا مسئولین مربوطه در صورتی مکلفند آنان را به کار اولیه خود بگمارند که در قرارداد استخدام این مسئله شرط شده باشد.

تبصره2- آئین نامه اجرائی این ماده توسط وزارتین کشور و کار و امور اجتماعی و سازمان امور اداری و استخدامی کشور تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.

ماده 13- مشمولانی که با طی دوره دانشکده‌ها و آموزشگاههای نظامی انتظامی برای خدمت در کادر ثابت استخدام شوند مدت تحصیل آنها جزء خدمت دوره ضرورت محسوب خواهد شد و اگر مدت تحصیل از دو سال کمتر باشد، از دوره خدمت آنان به نسبت کسری خدمت تا ده سال جزء خدمت دوره ضرورت محسوب میشود.

تبصره1- آن عده از محصلین مراکز آموزشی کادر ثابت نیروهای نظامی و انتظامی که قبل از نیل به درجه با پایان دوره آموزشی (در مورد کمیته و سپاه) مستعفی یا اخراج شوند دو سال خدمت دوره ضرورت را بدون احتساب مدت قبلی انجام خواهند داد.در صورتی که محصلین به علت بیماری یا عدم صلاحیتی که ناشی از اعمال ارادی آنان نباشد برکنار گردند مدت تحصیل جزء خدمت دوره ضرورت آنان محسوب خواهد شد.

تبصره2- افسران و همافران و درجه داران کادر ثابت و اعضاء ثابت سپاه پاسداران و کمیته انقلاب اسلامی در صورتی که به موجب مقررات استخدامی مربوطه از خدمت مستعفی یا اخراج شوند مدت تحصیل آنان قبل از نیل به درجه یا پایان دوره آموزشی (در مورد کمیته یا سپاه) جزو خدمت دوره ضرورت محسوب نخواهد شد و اگر بعد از نیل به درجه یا پایان دوره آموزشی از خدمت مستعفی یا اخراج گردند و مدت خدمت آنان از دو سال کمتر باشد و بقیه خدمت دوره ضرورت را تا دو سال با درجه سربازی وظیفه انجام خواهند داد.

ماده 14- مشمولانی که بعنوان کارمند رسمی با تعهد 9 سال خدمت در نیروهای نظامی و انتظامی استخدام شوند پس از انجام تعهد مزبور از خدمت دوره ضرورت معاف خواهند شد. مدت تعهد مزبور در نقاط بد آب و هوا 6 سال میباشد در صورتیکه کارمندان فوق الذکر از گروه پزشکی و فنی که دارای مدرک فوق دیپلم به بالا در این دو رشته میباشند مدتهای فوق به ترتیب 6 سال و 4 سال خواهد بود.

تبصره 1- آن عده از کارمندان فوق که بعلت انتزاع قسمت مربوطه از نیروهای نظامی و انتظامی به یکی از وزارتخانه‌ها یا سازمانهای دولتی و وابسته به دولت یا شهرداری و هلال احمر یا نهادهای قانونی منتقل شوند، بقیه مدت تعهد خود را در سازمان جدید انجام خواهند داد.

تبصره2- سازمانهای استخدام کننده کارمندان مشمول فوق موظفند در طول مدت خدمت مورد تعهد به کارمندان مزبور آموزش نظامی عمومی بدهند.

تبصره3- کارمندان فوق که قبل از انجام خدمت مورد تعهد بنا به تشخیص نیرو یا سازمان مربوطه به عللی خارج از اعمال ارادی خود از خدمت برکنار شوند، در صورتیکه مدت خدمت آنان در نقاط عادی و بد آب و هوا و حداقل به ترتیب به 5 سال و 3 سال بالغ گردد، از انجام خدمت دوره ضرورت معاف خواهند بود و چنانچه کمتر از مدتهای مذکور خدمت نموده باشند به ازاء هر یک سال کسری 4 ماه خدمت دوره ضرورت انجام خواهند داد و در هر حال خدمت دوره ضرورت این قبیل از کارمندان کمتر از 4 ماه نخواهد بود.

ماده15- سربازان وظیفه‌ای که حین انجام خدمت دوره ضرورت با داشتن حداقل گواهینامه دوره ابتدایی و با تعهد 5 سال خدمت پیمانی برای خدمت در مشاغل سازمانی مورد نیاز نیروهای نظامی و انتظامی استخدام گردند، تا 2 سال از خدمت آنان در صورت انجام تعهد به منزله خدمت دوره ضرورت محسوب خواهد شد و در صورتیکه قبل از خاتمه تعهد به هر علت از خدمت مستعفی و یا برکنار گردند، چنانچه مشمول معافیتهای قانونی نباشند بدون احتساب مدت تعهد انجام شده بقیه خدمت دوره ضرورت را برابر قانون انجام خواهند داد.

ماده16- کلیه مشمولانی که وارد خدمت دوره ضرورت میشوند طبق آئین نامه‌های ارتش جمهوری اسلامی ایران نسبت به انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی و مقام رهبری (فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران) سوگند وفاداری یاد خواهند کرد.

احضار برای دوره ضرورت

 ماده17- در مواقع ضروری ممکن است بنا به مقتضیات یا پیشنهاد شورای عالی دفاع و فرمان فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران (مقام معظم رهبری) مشمولین وظیفه عمومی دوره ضرورت بیش از 2 سال به خدمت ادامه داده و یا قبل از خاتمه 2 سال از خدمت مرخص شوند که در صورت اول به میزان 2 برابر خدمت اضافی از ادوار خدمت آنان در دورهای احتیاط و ذخیره کسر میشود.

ماده18- به وضع مشمولان خدمت وظیفه عمومی یکسال قبل از اعزام به خدمت دوره ضرورت یعنی در سالی که مشمولان در آن سال وارد سن 19 سالگی میشوند رسیدگی خواهد شد.

ماده19- کسانی که به سن 19 سالگی میرسند پس از انتشار آگهی احضار موظفند برای روشن نمودن وضع مشمولیتشان به سازمان وظیفه عمومی محل تولد مراجعه و خود را  معرفی نمایند و در صورتیکه در خارج از محل تولد اقامت داشته باشند میتوانند به سازمان وظیفه عمومی محل اقامت خود مراجعه کنند.

مشمولان مقیم خارج از کشور باید به نمایندگی کنسولی یا سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران در کشور محل اقامت خود و در صورت نبودن آن به نزدیکترین نمایندگی کنسولی یا سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران مراجعه کنند.

ماده20- اداره ثبت احوال هر محل مکلف است صورت اسامی متولدین ذکور شهرستان یا بخشهای حوزه ماموریت خود را که در سال بعد باید به وضع مشمولیت آنان رسیدگی شود، بطور تفکیک در 4 نسخه تهیه و تا اول آذرماه هر سال به مراجعی که برای رسیدگی به امر وظیفه عمومی تعیین شده و یا خواهد شد تسلیم کنند.

رسیدگی

ماده 21- حوزه های وظیفه عمومی تهران و مراجعی که در هریک از مراکز شهرستانها وبخشها مسئول رسیدگی به امور وظیفه عمومی محل می باشند زیر نظر ژاندارمری  جمهوری اسلامی ایران انجام خواهند نمود.

تبصره1- رئیس اداره وظیفه عمومی از نظر سازمانی معاون فرمانده ژاندارمری  کل در امر وظیفه عمومی بوده وبنا به پیشنهاد فرمانده ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران وتصویب وزیر کشور تعیین می گردد.

تبصره2- رئیس اداره وظیفه عمومی موظف است کلیه دستورالعمل ها وبخشنامه ها و اطلاعیه ها یی را که به نحوی به نیروهای نظامی وانتظامی و مراجع قضائی مرتبط باشند و اموراجرائی مربوطه را درشورایی که باشرکت نمایندگان وزارت کشور، ستاد مشترک ، ستاد مرکزی سپاه ویک دادیار به نمایندگی دیوان عالی کشور زیرنظررئیس اداره وظیفه عمومی تشکیل می شود، هماهنگ نماید.

ماده22- نمایندگان کنسولی دولت جمهوری اسلامی ایران در کشور های خارج مسئول اجرای مقررات قانون وظیفه عمومی نسبت به مشمولان مقیم حوزه های ماموریت  خود می باشند و موظفند به وضع مشمولیت آنان رسیدگی کرده ونتیجه اقدامات را از طریق وزارت امور خارجه به اداره وظیفه عمومی اعلام دارند.

ماده 23- مشمولانی  که برای ادامه تحصیل به خارج از کشور مسافرت می کنندپس از ترک تحصیل یا فراغ از تحصیل  همچنین مشمولانی که پس از احضار به خدمت طبق آئین نامه اجرائی این قانون به طور موقت به خارج  از کشور مسافرت می کنند در پایان مدت تعیین شده باید جهت رسیدگی به وضع مشمولیتشان خود را به سازمان وظیفه عمومی داخل کشور معرفی کنند.

ماده 24- به وضع مشمولانی که ادعای تکفل نمایند د رمراکز شهرستانها و بخشها توسط هیاتی مرکب از اشخاص زیر رسیدگی می شود:

الف-بخشدار محل یانماینده او.

ب-رئیس سازمان وظیفه عمومی محل یانماینده او.

ج-نماینده دادستان  شهرستان ودر صورت نبودن دادسرا ووجود دادگاه صلح ، نماینده دادگاه.

د-یکنفر از نمایندگان شورای اسلامی  شهرستان یا شورای اسلامی بخش یا شهر به معرفی  شورای مربوطه

ماده 25- درصورتیکه مشمول یا افرای از بستگان  او که مدعی کفالت مشمول نسبت به خود هستند ادعا نمایند که حقی ازآنان تضییع شده است همچنین هریک از اعضای هیات رسیدگی ویافرمانده رده سازمانی بالاتر اویا رئیس اداره وظیفه عمومی می توانند با ذکر دلیل موجه به رای صادره از هیات رسیدگی اعتراض نمایند و پرونده مشمول در هیات رسیدگی تجدید نظر مطرح ورای هیات مزبور به استثنای موارد منطبق باماده 29 این قانون قطعی و غیر قابل  اعتراض است.

اعتراض به رای سربازی مانع اعزام مشمول به خدمت وظیفه نمی باشد.

ماده26- هیات رسیدگی تجدید نظر در سازمان وظیفه عمومی تهران و مراکز هنگها و گردانهای مستقل ژاندارمری با شرکت اشخاص زیر تشکیل میشود:

الف- فرماندار یا معاون او.

ب- در سازمان وظیفه عمومی تهران رئیس سازمان یا جانشین او، در هنگها و گردانهای مستقل ژاندارمری فرمانده هنگ یا گردان مستقل یا معاون آنها.

ج- دادستان شهرستان یا یکی از دادیاران.

د- فرمانده سپاه شهرستان یا قائم مقام وی.

ه- یک نفر به انتخاب شورای اسلامی شهرستان مربوطه.

ماده27- در مورد موارد 24 و 26 تشکیل جلسات با دو سوم اعضاء و تصویب با اکثریت مطلق آراء اعضاء خواهد بود.

ماده28- در صورتی که حداکثر ظرف 5 سال از تاریخ صدور رای هیات تجدید نظر معلوم شود که نظر هیات رسیدگی تجدیدنظر منطبق با اصول و قوانین جاری نبوده و اهمیت آن به حدی باشد که در وضع مشمول موثر باشد پرونده به وسیله رئیس اداره وظیفه عمومی به یکی از هیاتهای رسیدگی تجدید نظر ارجاع خواهد شد و نظر این هیات قطعی و لازم الاجراء است.

ماده29- در صورتی که در حین انجام خدمت دوره ضرورت مشمول یا یکی از کسان تحت تکفل او ادعای کفالت کند فرماندهان و روسای مربوطه مکلفند مراتب را به حوزه های وظیفه عمومی یا گروهانهای اعزام کننده مشارالیه اعلام دارند که در اسرع وقت وضع مشمول در هیات رسیدگی مطرح و تصمیم مقتضی اتخاذ شود.

ماده30-  به ادعای کفالت مشمولانی رسیدگی میشود که غیبت نداشته باشد مگر اینکه در موقع احضار و در طول مدت غیبت و حین رسیدگی حائز شروط معافیت کفالت بوده باشند که در این صورت این قبیل مشمولان از معافیت کفالت استفاده خواهند کرد. (با در نظر گرفتن ماده 55)

تبصره- رئیس اداره وظیفه عمومی یا نماینده او در صورتیکه دلائل و مدارک مثبته‌ای مبنی بر معافیت از خدمت در پرونده موجود باشد میتواند برای یک دوره دستور عدم اعزام صادر نماید.

بخش اول - معافیت تحصیلی

  ماده31- دانش آموزان دانشسراهاودانش آموزان چهارساله آخر متوسطه وهنرآموزان

هنرستانهاوآموزشگاههای فنی وحرفه ای که ارزش تحصیلی دیپلم آنهاازطرف مراجع صلاحیت دارمعادل متوسطه کامل شناخته شده تحصیل نمایند ودانشجویان وهنرجویان دانشگاههاوموسسات آموزش عالی اگردرحین تحصیل به سن مشمولیت برسند تازمانی که به تحصیلات خو ادامه دهند ازاعزام به خدمت دوره ضرورت معاف خواهند بود.
ماده32- طلاب علوم دینی که قبل از رسیدن به سن مشمولیت ویا اعزام هم  طبقه خود طبق ضوابط شورای مدیریت حوزه علمیه قم ویانماینده رسمی آن در شهرستانها به تحصیل اشتغال ورزند درمد ت تحصیل می توانند از مزایای ماده31قانون استفاده کنند.ارزشیابی میزان تحصیل باشورای مدیریت ویا نماینده آن خواهد بود.
تبصره- مشمولان دیپلمه که دوره سطح ویاحداقل 6سال دوره خارج راگذرانده باشندبه ترتیب همانند مشمولان لیسانس ودکتر خواهند بود وچنانچه بدون دیپلم دورهای مذکور را گذرانده باشند همانند مشمولان فوق دیپلم وفوق لیسانس می باشند ودر هر صورت طلابی که به درجه اجتهاد نایل گردند همانند مشمولین دکترا می باشند.
ماده33- صدور کارت معافیت تحصیلی دانش آموزان وهنر جویان و دانشجویان و طلاب علوم دینی موکول به گواهی اشتغال به تحصیل آنان از طرف مقامات صالحه بوده ومدت اعتبار آن یکسال تمام است.
ماده34- دانش آموزان وهنرجویان و دانشجویان وطلاب علوم دینی مشمول به محض ترک تحصیل یا اخراج ویا فراغ از تحصیل باید برای انجام خدمت دوره ضرورت خود رامعرفی کنند.

مقامات مسئول مکلفند صورت اسامی این قبیل مشمولان رابا ذکر مشخصات کامل ونشانی ورشته تحصیلی به طور انفرادی وبدون تاخیر به سازمان وظیفه عمومی محل ارسال دارند.
تبصره1- مشمولانی که با داشتن معافیت تحصیلی در خارج ازکشور تحصیل می کنند پس از ترک تحصیل ویا فراغ از تحصیل موظفند حداکثر ظرف یکسال خود را به سازمان وظیفه عمومی مربوط در داخل کشور معرفی کنند .
تبصره2- مقامات مسئول حسب مورد موظفند ارزش تحصیل این قبیل مشمولان را از تاریخ تسلیم مدارک حداکثر ظرف دو ماه تعیین و به آنها تسلیم ومراتب را به اداره وظیفه عمومی اعلام کنند .
ماده35- مشمولان دیپلمه که باداشتن برگه آماده به خدمت یا برگ معافیت موقت از خدمت دوره ضرورت در مسابقه ورودی یکی از دانشگاههایا موسسات آموزش عالی داخل کشور قبول شده تازمانی که به تحصیل اشتغال دارند،می توانند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند مشروط به اینکه دارای غیبت غیر موجه نباشند –این معافیت فقط برای یک بار داده خواهد شد .
ماده36- فارغ التحصیلان دیپلمه در صور تی که از نظر مقررات این قانون وبنا به گواهی وزارت فرهنگ وآموزش عالی حائز شروط اشتغال به تحصیل در خارج از کشور باشند و ادامه تحصیل آنان در رشته های مورد تایید وزارت فرهنگ وآموزش عالی باشد می توانند با استفاده از مقررات معافیت تحصیلی بزای ادامه تحصیل به خارج کشور مسافرت کنند.( این ماده به استناد قانون اعزام دانشجو به خارج از کشور لغو شده است )
ماده 37 – دانش آموزانی که قبل از سن مشمولیت بخواهند در خارج از کشور ادامه تحصیل دهند در صورتی که مورد تایید وزارت آموزش و پروش باشد می توانندازمعافیت تحصیلی برای ادامه تحصیل در خارج از کشور استفاده نمایند.
تبصره – فرزندان ایرانیان مقیم خارج از کشور و فرزندان مامورین ثابت دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور همچنین کسانی که قانونا تحت کفالت و یا ولایت قانونی آنهاهستند تا اخذ دیپلم از مقررات این ماده مستثنی بوده و ادامه تحصیل آنان در رشته های عالی و دانشگاهی با تایید وزارت فرهنگ و آموزش عالی بلا مانع خواهد بود.
ماده 38 – آئیننامه اجرائی مواد این بخش از طرف وزارتخانه های کشور ، دفاع ، سپاه آموزش وپرورش و فرهنگ وآموزش عالی وباکسب نظر از شورای مدیریت حوزه علمیه قم و اداره وظیفه عمومی تهیه وتصویب وبه موقع اجراگذاشته خواهد شد .

 معافیت پزشکی

 ماده39- مشمولان خدمت وظیفه عمومی از نظر وضع مزاجی واستعداد جسمی و روانی به چهار دسته به شرح زیر تقسیم می شود :

1-  کسانی که از نظر جسمی و روانی سالم و قادر به انجام خدمت هستند .

2-  کسانی که به علت نقص عضو و یا ابتلا به بیماری از سلامتی کامل برخوردار نبوده اما قادر به انجام خدمت در امور غیر رزمی می باشند .

3-  کسانی که به علت عدم رشد یا ابتلا به بیماری موقتا قادر به انجام خدمت دوره ضرورت نیستند.

4-  مشمولانی که به علت نقص عضو ویا ابتلا به بیماری جسمی و یا روانی به طور دائم قادر به انجام خدمت دوره ضرورت نیستند.

تبصره 1- نحوه طبقه بندی مشمولان و طرز معاینه و ضوابط پزشکی آنها به موجب آئین نامه معاینه پزشکی مشمولان خدمت وظیفه عمومی خواهد بود که وسیله ستاد مشترک تهیه و به تصویب وزارتخانه های بهداری ، کشور، دفاع و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خواهد رسید.

تبصره 2 – مشمولان موضوع بند 2 این ماده که برای انجام خدمت  در مشاغل غیر رزمی نیروهای نظامی یا انتظامی اختصاص داده میشوند ، آن قسمت از برنامه آموزش عملی و نظامی را که به تشخیص کمیسیون پزشکی مراکز آموزش نیروهای مسلح با سلامتی آنان منافات داشته باشد انجام نخواهند داد.

ماده 40- به مشمولانی که به علت ابتلا به بیماری موقتا قادر به انجام خدمت دوره ضرورت نباشند برای مدتی که شورای پزشکی تعیین می نماید و در هر حال متجاوز از یک سال نخواهد بود معافیت موقت پزشکی داده خواهد شد و در سال دوم در صورت ادامه بیماری به همان نحو اقدام و چنانچه در سال سوم نیز قادر به انجام خدمت نباشند به طور دائم از خدمت دوره ضرورت معاف خواهند شد.

تبصره 1– مشمولان پزشک فقط در صورتی معاف دائم از خدمت دوره ضرورت شناخته می شوند به قادر به اشتغال به حرفه طبابت نباشند. آن تعداد از مشمو لین خدمت دوره ضرورت پزشک که از سلامتی کامل برخوردار نیستند لیکن قادر به طبابت می باشند ، به خدمت دوره ضرورت اعزام می گردند و برابر نظر شورا های پزشکی ا زخدمت سنگین معاف خواهند شد .

تبصره 2- در زمان جنگ یا بسیج همگانی می توان افرادی را که در زمان صلح به علل پزشکی یا تکفل از خدمت دوره ضرورت معاف شده اند نیز به خدمت احضار کرد.

ماده 41 – معاینه مشمولان وسیله یک نفر پزشک از نیروهای مسلح انجام می شود و در صورت نبودن پزشک ازنیروهای مسلح از پزشکان غیر نظامی که صلاحیت آنان وسیله بهداری محل و فرماندار یا بخشدار محل تایید شده باشد استفاده خواهد شد .

تبصره1- اظهار نظر در مورد معافیت پزشکی مشمولان باید توسط سه نفر پزشک که مورد تایید رئیس بهداری و فرماندار محل باشند انجام شود ورای اکثریت این پزشکان معتبر است.

تبصره2- مدیران عامل بهداری هر استان موظفند پزشکان مورد نیاز شوراهای پرشکی موضوع تبصره را تعیین و به فرمانداری محل معرفی نمایند.

ماده42- در صورتی که مشمولان در حین خدمت دوره ضرورت مبتلا به نقص عضو یا بیماریهایی شوند که پس اتمام مدت معالجه که کمتر از 6ماه نباشد و طبق نظر شورای پزشکی بیمارستانهای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی که مورد تایید عقیدتی –سیاسی در نیروی مربوطه هستند قادر به انجام خدمت نباشند از انجام بقیه خدمت دوره ضرورت معاف خواهند بود .

تبصره- دوران معالجه مشمولان موضوع این ماده جزو خدمت دوره ضرورت  آنان محسوب می گردد .

ماده43- چنانچه رئیس اداره وظیفه عمومی ظرف5 سال به نحوی اطمینان حاصل نمایند که مشمولی با تقلب و دسیسه در معاینه پزشکی معافیت اخذ نموده یا برخلاف این قانون و آئین نامه معاینه و معافیت پزشکی از خدمت دوره ضرورت معاف تشخیص داده شده از این قبیل مشمولان توسط شورای عالی پزشکی که از 5نفر از پزشکان نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تشکیل می گردد معاینه مجدد به عمل خواهد آمد و نظر این شورا قطعی و لازم ا لجرا است

 معافیت کفالت

ماده44- مشمولان زیر حسب مورد از انجام خدمت دوره ضرورت معاف می باشند :

الف- یگانه مراقب و نگهدارنده پدر یا جد یا برادر و یا مادر یا جده یا خواهر که قادر به اداره امور خود نباشد.

ب- یگانه سرپرست و نگهدارنده برادر یا خواهر صغیر .

ج- یگانه سرپرست خواهر مجرد در صورتی که تا سن 24سالگی مجرد باشد .

د- از 2یا3 برادر واجد شرایط اعزام به خدمت یکی از آنان تا خاتمه خدمت دیگری به خدمت دوره ضرورت یا احتیاط اعزام نخواهدشد وترتیب تقدم در اعزام بر مبنای سن مشمول خواهد بود.

هـ -مشمولین غیر غایب که دارای همسر یا  فرزند تحت تکفل می باشند تا تصویب و اجرای لایحه مذکور در ماده55 این قانون در زمان صلح .

بدیهی  است پس از تصویب و اجرای لایحه مذکور به شرط نداشتن مانع دیگری مشمولین فوق به خدمت اعزام خواهند شد.

تبصره 1- مشمولان  بندهای الف و ب چنانچه در 5 سال متوالی دارای شرایط معافیت موقت از خدمت باشند در پایان سال 5 به آنها معافیت د رزمان صلح داده خواهد شد و مشمولین بند ج تا پایان سن 24 سالگی خواهر می توانند سالانه از معافیت موقت استفاده و سپس به شرط نداشتن مانع دیگری به خدمت اعزام شوند.

تبصره 2 – مشمولانی که برای انجام خدمت وظیفه عمومی احضار می شوند در صورتیکه در تاریخ های  معینه بدون عذر موجه خود را معرفی نکنند از معافیت موضوع این ماده محروم میشوند.( با توجه به ماده 55 )

ماده 45 ملغی شده است .

ماده 46 – مشمولانی که ادعای کفالت می کنند می توانند مدارک لازم را پیش ا ز اعزام به حوزه وظیفه عمومی محل سکونت خود تسلیم کنند.

تحقیقات لازم نسبت به ادعای کفالت این قبیل مشمولان و همچنین تصدیق صحت مندرجات استشهاد و مدارک آنها با شهربانی و یا ژاندارمری خواهد بود .

تبصره – در هر سال که مشمولان سالم و بلامانع ، نیاز نیروهای مسلح جمهوری اسلامی را تامین نموده باشند به مشمولان بند 2 ماده 39 و مشمولانی که دارای معافیت موقت و معتبر به مدت 2 سال باشند معافیت دائم در زمان صلح داده خواهد شد.

آموزش نظامی مشمولان و درجات و حقوق و مزایای آنان

ماده 47- کلیه مشمولان طبق برنامه و مدت آموزشی که ا ز طرف ستاد مشترک ارتش و ستاد مرکزی سپاه تنظیم می گردد دوره آموزش مقدماتی نظامی را طی خواهند کرد.

تبصره 1- مشمولان فوق دیپلم جهت طی دوره درجه داری وظیفه به مراکز آموزشی و فرهنگی اعزام و پس از گذراندن دوره مقدماتی و تخصصی و داشتن سلامت جسمی و روانی و صلاحیت اخلاقی و سیاسی به یکی از درجات گروهبانی وظیفه نائل می شوند در غیر این صورت بادرجه افرادی وظیفه به خدمت ادامه خواهندداد.

تبصره2- مشمولان دیپلمه وپایین تر پس از طی دوره مقدماتی با درجه افراد وظیفه به خدمت در نیروهاوسازمانها ی مربوطه مشغول خواهند شد.

تبصره3- در موارد ضروری نیروها وسازمانها ی نظامی وانتظامی مجاز خواهند بود تعدادی از مشمولان دیپلمه رادر تخصصهای مورد نیازبر اساس ضوابط مندرج در آئین نامه اجرائی این قانون انتخاب وجهت طی دوره درجه داری وظیفه به مراکز آموزشی و فرهنگی اعزام دارند.

ماده 48- مشمولان لیسانسیه وبالاتر پس از طی دوره مقدماتی نظامی وموفقیت در آزمایشهای آن دارندگان دانشنامه دکترا به درجه ستوان یکمی وسایرین به درجه ستوان دومی وظیفه نائل خواهند شد.

تبصره1- در صورتیکه مشمولان موضوع این ماده در آزمایشهای دوره مقدماتی نظامی مردود شوند و یا طبق نظر شورای مرکز آموزشی از لحاظ جسمی مکتبی و اخلاقی صلاحیت لازم جهت نیل به درجه افسری را نداشته باشند برای طی دوره درجه‌داری اعزام خواهند شد.

تبصره2- در صورتی که مشمولان موضوع این ماده در آزمایشهای دوره آموزشی افسری وظیفه مردود گردند یا از لحاظ مکتبی واخلاقی واجدصلاحیت نیل به مقام افسری بر حسب تشخیص شورای مرکز آموزشی مربوط نباشند بقیه خدمت دوره ضرورت رایکی از درجات گروهبانی وظیفه انجام خواهند داد.

تبصره3- در صورتی که مشمولان موضوع این ماده در هریک از مراحل آموزشی به علل سیاسی وامنیتی واجد صلاحیت نیل به مقام افسری تشخیص داده نشوند بقیه خدمت دوره ضرورت رامانند افراد وظیفه انجام خواهند داد.

ماده 49- حقوق ماهانه افسران –درجه داران-دانشجویان و دانش آموزان وافراد وظیفه به شرح زیر خواهد بود:

الف-حقوق افسران وظیفه به میزان حقوق ثابت ماهانه سال اول افسران همدرجه کادر ثابت .

ب-حقوق درجه داران وظیفه:

1-گروهبان سوم 115واحد حقوقی.

2-گروهبان دوم 125واحد حقوقی.

3-گروهبان یکم 135واحد حقوقی.

ج-حقوق دانشجویان وظیفه در مدت آموزش مقدماتی ودانش آموزان وظیفه در مدت آموزش مقدماتی وتخصصی2000ریال .

د-حقوق دانشجویان وظیفه در مدت آموزش تخصصی2500ریال.

هـ-حقوق ماهانه افراد وظیفه به میزانی است که هرسال در بودجه وزارت دفاع پیش بینی می شود .

ماده50- افسران و درجه داران وظیفه درصورت اعزام به ماموریت یا انتقال یا خدمت در مناطق بد آب وهوامشمول مقررات فوق العاده و مزایای مربوط به افسران و درجه داران کادر ثابت نسبت به حقوق  آنان خواهند بود و در صورتی که در یگانها وقسمتهائی که پرسنل کادر ثابت آنها از مزایای قانونی خاص استفاده می کنند ، مشغول خدمت شوند در شرایط مشابه از مزایای مزبور نسبت به حقوق خویش استفاده خواهند کرد.

تبصره 1- افسران و درجه داران وظیفه ای که در محل سکونت خود خدمت می نمایند،از مقررات مربوط به بدی آب و هوا ،مذکور در این ماده استفاده نخواهند کرد .

تبصره 2- سربازان وظیفه در غیر زمان جنگ یا بسیج عمومی به طور اجبار بیش از یکسال (نیمی از مدت خدمت)از خدمت خود رادر نقاط بد آب وهوا خدمت نخواهند کرد.

تبصره3- طبقه بندی مناطق از نظر آب وهوا طبق آئین نامه ای خواهد بود که به وسیله ستاد مشترک با هماهنگی سازمان امور اداری واستخدامی کل کشور تهیه و تصویب وزیر دفاع برسد.

تبصره4- به افسران ودرجه داران وظیفه ای که بنا به تقاضای شخصی منتقل می شوند هزینه سفر و فو ق العاده انتقال تعلق نمی گیرد .

ماده51- به پرسنل وظیفه ای که در عملیات جنگی شرکت می نمایند،فوق العاده عملیاتی بر طبق ضوابطی که توسط وزارتین دفاع وسپاه پاسداران تهیه و به تصویب شورای عالی دفاع می رسد پرداخت خواهد شد.

ماده52- میزان مرخصی پرسنل وظیفه در مدت خدمت ونحوه استفاده از آن طبق مقررات مرخصی پرسنل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.

ماده53-کسانی که در حین خدمت وظیفه عمومی در هر یک از دورهای ضرورت ،احتیاط وذخیره به سبب انجام وظیفه و شرکت در عملیات رزمی ویا قیود خدمتی شهید یا فوت یا معلول شوند از لحاظ میزان ونحوه پرداخت حقوق وظیفه و مستمری مشمول قوانین ومقررات مربوط به پرسنل کادر ثابت هم درجه می باشند و حقوق وظیفه ومستمری آنان حسب مورد از بودجه وزارتخانه ها یا سازمانهای مربوطه پرداخت می گردد.

تبصره 1- در صورتی که مشمولین این ماده قبل از ورود به خدمت وظیفه عمومی از کارمندان دولت یا سازمانهای تابع یا وابسته به دولت بوده وآخرین حقوق دریافتی آنان از سازمان مربوطه از میزان حقوقی که برابر این قانون به آنان تعلق می گیرد،بیشتر باشد حقوق وظیفه ومستمری وارث آنان براساس حقوق بیشتر پرداخت خواهد شد.

تبصره2-کسانی که تا تاریخ تصویب این قانون از بودجه وزارتخانه ها یا سازمانی حقوق وظیفه یا مستمری در یافت می داشته اند حقوق آنان کماکان از همان محل پرداخت خواهد شد.

ماده 54- پرسنل وظیفه ای که در حین خدمت وظیفه عمومی اسیر یا مفقود الاثر بشوندتا پایان اسارت یا تعیین تکلیف ،عائله تحت تکفل آنان به ترتیب زیر حقوق دریافت خواهند نمود :

الف-در دوره ضرورت از حقوق مربوطه وپس از پایان دوره ضرورت از حقوق هم طبقه دوره احتیاط.

ب- در دوره ذخیره از حقوق یک درجه بالاترهم طبقه احتیاط و ذخیره .

تبصره-شرایط لازم برای اسیر و مفقودالاثر شناخته شدن پرسنل در آئین نامه اجرائی این قانون پیش بینی خواهد شد.

ماده55- دولت موظف است لایحه نحوه کمک به خانواده های مشمولینی راکه با اعزام مشمول قدرت اداره معاش خود رااز دست می دهند تهیه و ظرف مدت 6ماه جهت تصویب به مجلس شورای اسلامی تقدیم نماید.

احضار در مراحل احتیاط و ذخیره

 ماده56- شورای عالی دفاع می تواند یک یا چند طبقه از افسران و درجه داران وافراد وظیفه که خدمت دوره ضرورت را انجام دادهاند و در دورهای احتیاط وذخیره خدمت وظیفه عمومی هستند برای تجدیدیا تکمیل آموزش نظامی فراخوانده یا پیشنهاد بسیج همگانی به مقام رهبری بنماید.نحوه احضار ومهلت معرفی فراخواندگان همچنین کسانی که به علل ناشی از وضع جسمانی یا اجتماعی یا حساسیت مشاغل آنان ممکن است از فراخوانده شدن برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی معاف شوند در آئین نامه اجرائی این قانون که توسط وزارتین دفاع وسپاه تهیه وبه تصویب شورای عالی دفاع می رسد ،تعیین خواهد شد .

ماده57-کلیه فراخواندگان برای خدمت دوره احتیاط و ذخیره ویا تجدید ویا تکمیل  آموزش یا بسیج همگانی حقوقی معادل حقوق ثابت افسران ،درجه داران و افرادکادر ثابت هم درجه خود حسب مورد از بودجه وزارتخانه های مربوطه دریافت خواهند شد .

تبصره 1- فراخواندگان موضوع این ماده در صورتی که کارمند یکی از وزارتخانه ها یا سازمانهای دولتی ویا وابسته به دولت باشتند ما به التفات حقوق و مزایای خود رااز سازمان متبوع دریافت خواهند داشت.

تبصره 2- میزان حقوق پرسنل احتیاط و ذخیره در زمان جنگ بنا بر پیشنهاد ستاد مشترک و تصویب شورای عالی دفاع خواهد بود.

بخش اول - غیبت مشمولان وظیفه عمومی

 ماده 58- مشمولان خدمت وظیفه عمومی (ضرورت، احتیاط، ذخیره) که برای رسیدگی یا اعزام احضار شوند و در مهلت یا موعد مقرر که از طرف اداره وظیفه عمومی اعلام شود خود را معرفی نکنند همچنین مشمولانی که معافیتهای موقت دریافت داشته‌اند و پس از انقضاء مدت اعتبار ظرف یکماه برای تجدید رسیدگی خود را معرفی نکنند، غایب شناخته شده و پس از معرفی یا دستگیری در صورتی که طبق مقررات این قانون قادر به خدمت و بلامانع تشخیص داده شوند به خدمت اعزام می‌شوند و پس از انجام خدمت مقرر در صورت اعلام اداره وظیفه عمومی موضوع غیبت در محاکم صالحه قضائی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و چنانچه دارای عذر موجه نباشند، به شرح زیر اتخاذ تصمیم خواهد شد:

الف- مشمولان غایب زمان صلح که در زمان صلح خود را معرفی کنند پس از تعیین تکلیف مشمولیت یا انجام خدمت دوره ضرورت به مدت 6 ماه تا یکسال و مشمولانی که دستگیر شده باشند به مدت یکسال تا دو سال از دریافت کارت پایان خدمت یا معافیت محروم خواهند شد.

ب- مشمولان غایب زمان صلح که خود را در زمان جنگ معرفی نمایند پس از پایان خدمت یا تعیین تکلیف از نظر مشمولیت به مدت یک تا دو سال و کسانی که دستگیر شوند به مدت 3 تا 5 سال از دریافت کارت پایان خدمت یا کارت معافیت محروم خواهند شد.

ج- مشمولان غایب زمان جنگ که خود را در زمان جنگ معرفی کنند، پس از پایان خدمت یا تعیین تکلیف از نظر مشمولیت به مدت یک تا دو سال و کسانی که دستگیر شوند به مدت 3 تا 5 سال از دریافت کارت پایان خدمت یا معافیت محروم خواهند شد.

د- مشمولان غایب زمان جنگ که خود را در زمان صلح معرفی کنند، پس از پایان خدمت تا تعیین تکلیف از نظر مشمولیت به مدت 5 تا 7 سال و کسانی که دستگیر شوند به مدت 7 تا 10 سال از دریافت کارت پایان خدمت یا معافیت محروم خواهند شد.

تبصره1- قاضی می‌تواند غایب را به مجازات(تعزیر) دیگری که خود صلاح بداند به جای مجازاتهای فوق محکوم نماید.

تبصره2- مشمولانی که تا تاریخ تصویب این قانون غایب شناخته شده‌اند چنانچه داخل کشور باشند ظرف 6 ماه و آنهائی که در خارج باشند ظرف یکسال برای رسیدگی به وضع مشمولیتشان خود را به سازمانهای وظیفه عمومی معرفی نمایند به جز مشمولان بند «د» محرومیتهای مندرج در ماده در مورد آنان اجرا نخواهد شد.

بخش دوم - جرائم و مجازاتها

 ماده 59- مشمولین خدمت دوره ضرورت چنانچه در مدت آموزش اولیه و یا پس از خاتمه آموزش بیش از مدت 6 ماه مرتکب فرار از خدمت بشوند پس از دستگیری یا معرفی بدون احتساب مدت قبلی خدمت دوره ضرورت را انجام خواهند داد.

ماده60- کسانی که با روشهایی همچون جعل شناسنامه، استفاده از شناسنامه دیگران، اعمال نفوذ، شهادت کذب، گواهی خلاف واقع، مکتوم داشتن حقیقت، فریب دادن مشمول و دیگر انواع تقلب موجبات معافیت خود یا دیگران را از خدمت وظیفه عمومی فراهم سازند به ازاء هر مورد معافیت توسط دادگاه صالحه طبق قانون تعزیرات محکوم به تعزیر می‌شوند.

ماده 61- پرسنل ادراه وظیفه عمومی و نیروهای نظامی و انتظامی و نهادها و ارگانها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نمایندگان شوراها و انجمنهای اسلامی چنانچه با سوء نیت موجبات معافیت یا اعزام مشمولی را به خدمت وظیفه عمومی من غیرحق فراهم سازندبه کسر نصف حقوق  از 6 ماه الی یکسال برای فرد اول  و انفصال دائم  از خدمت برای فرد دوم در دادگاه  صالحه  محکوم خواهند شد.

تبصره1- نمایندگان شوراها و انجمنها ی اسلامی که سوءنیت  موجبات معافیت یا اعزام مشمولی رابه خدمت وظیفه عمومی من غیر حق فراهم سازند علاوه بر اخراج از شوراها وانجمنها به ازاءهر مورد معافیت به تعزیر طبق  قانون تعزیرات محکوم می شوند.

تبصره2- هرگاه  اعمال ارتکابی متخلفین  مذکور دو ماده فوق عناوین خاص دیگری داشته باشد که مستلزم کیفر خاصی باشد به آن کیفر نیز محکوم می شوند.

ماده62- استخدام مشمولان غیر غایب درنیروهای مسلح جمهوری اسلامی با رعایت مقررات این قانون از محدودیت مقرر در موارد فوق مستثنی است.

ماده63- استخدام کننده یا استخدام کنندگان مشمولین غایب در وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادها برای هریک از افراد اول ودوم به کسر نصف حقوق از 6ماه الی یکسال ودر صورت تکرار سه مورد یا بیشتر به انفصال دائم از خدمت توسط دادگاه صالحه محکوم خواهند شد.

ماده64- اشتغال به کار مشمولان با برگ معافیت موقت یا دفترچه آماده به خدمت فقط درمدت اعتبار بلامانع است.

ماده65-کلیه افرادی که از اول مهرماه سال یکهزار وسیصدوپنجاه و نه تا پایان جنگ تحمیلی در خدمت وظیفه عمومی بوده اندویا خواهند بوداز لحاظ استخدام در وزارتخانه ها و مؤسسات وابسته بر سایر افرادی که در شرایط مشابه هستند حق تقدم دارند.

ماده66-آئین نامه اجرائی این قانون جز در مواردی که درموارد این قانون مرجع  خاصی برای آن مشخص شده است توسط وزارتخانه های کشور ، دفاع و سپاه تهیه و به تصویب  هیات دولت خواهد رسید.

ماده 67-کلیه قوانین مغایر با این قانون از تاریخ تصویب این قانون ملغی است.

تبصره-قانون مربوط به معافیت یک نفر از خانوده شهداء ازشمول این قانون مستثنی است. قانون فوق مشتمل بر شصت و هفت ماده و پنجاه وهفت تبصره در جلسه روزیکشنبه بیست ونهم مهرماه یکهزار و سیصد وشصت وسه مجلس شواری اسلامی  تصویب ودر تاریخ 8/8/1363 به تایید شورای نگهبان رسیده است.

قوانین الحاقی

الحاق یک ماده به قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب 1366/8/3

از تاریخ 13/8/1363 (تاریخ ابلاغ قانون خدمت وظیفه  عمومی )مشمولان مذکور در قانون تربیت تکنیسین بهداشت و مبارزه با بیماریهای مصوب 18/5/1362 و مشمولان قانون تربیت بهداشتکاران دهان و دندان مصوب 23/1/1360 پس از طی دوره آموزش مقدماتی نظامی و در صورت عدم نیاز نیروهای مسلح به تخصیص مربوطه آنان چنانچه تعهد 5 سال خدمت خود را در روستاها و مناطق عشایری انجام داده یا بدهند از خدمت دوره ضرورت معاف خواهند بود.

 قانون الحاق موادی به قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب 1365/1/26

ماده 1- سپاه پاسداران و کمیته انقلاب اسلامی ، ژاندارمری و شهربانی جمهوری اسلامی موظفند مشمولان غایب را پس از گذشت سه ماه از تصویب این قانون شناسایی و دستگیر نموده و به حوزه وظیفه عمومی محل دستگیری تحویل دهند.

چنانچه این گونه مشمولان در موعد مقرر حاضر به انجام خدمت نگردیده مجددا دستگیر و به مراجع قضایی محل تحویل خواهند شد.

تبصره - نیروها ی مذکور در این ماده موظفند سربازان فراری را دستگیر و به مراجع صالحه تحویل نمایند.

ماده 2- مجازات مشمولین غایب زمان جنگ که برای بار دوم دستگیر شوند، علاوه بر مجازات مقرر در ماده 58 قانون خدمت وظیفه عمومی یک تا سه سال حبس تعلیقی خواهد بود و در هر حال موظف به انجام خدمت وظیفه عمومی میباشند.

ماده 3-مدت خدمت دوره ضرورت مشمولین غایب زمان جنگ که خود را پس از سه ماه از تاریخ تصویب این قانون معرفی نمایند ، سه ماه و غایبینی که دستگیر شوند ، 6 ماه بیش از سایر مشمولین خواهد بود. بدیهی است مشمولین غایبی که تا سه ماه بعد از تاریخ تصویب این قانون خود را معرفی نمایند، خدمت اضافی نخواهند داشت.

تبصره : تا زمان تصویب این قانون افرادی که در دوران غیبت ا زطریق بسیج مدتی را در جبهه گذرانده اند ، این مدت از اضافه خدمت آنان کسر خواهد شد.

ماده4 -کسانی که به نحوی مشمولین غایب زمان جنگ را در موسساتی غیر دولتی از قبیل کارخانه، کارگاه ، بنگاه ، مغازه به کار گیرند، توسط نیروهای مذکور در ماده 1 این قانون شناسایی و به محاکم صالحه قضایی معرفی خواهند شد.

مجازات این گونه افراد یک تا سه سال حبس خواهند بود .

تبصره - به پرونده های مواد 2 و 4 این قانون خارج ا ز نوبت در مراجع قضایی رسیدگی خواهد شد.

ماده 5- سازمانهای نظامی و انتظامی موظفند ترتیبی اتخاذ نمایند که کلیه افراد وظیفه د رزمان جنگ یا بسیج همگانی حداقل یک سال ا ز خدمت دوره ضرورت را در مناطق عملیاتی انجام دهند .مگر در مواردی که به تشخیص شورای عالی دفاع وجود افرادی در غیر مناطق عملیاتی ضروری باشد.

ماده 6 - آیین نامه اجرایی این قانون ظرف مدت یک ماه برابر ماده 66 قانون وظیفه عمومی تهیه و به مورد اجرا گذارده خواهد شد. قانون فوق مشتمل بر 6 ماده و سه تبصره در جلسه روز سه شنبه بیست وششم فروردین ماه 1365 مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 3/2/1365 به تایید شورای نگهبان رسیده است.

 قانون الحاق ماده ای به قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب 1366/9/1

 بسیجیان ، جهادگران و سایر افرادی که در اسارت و یا گروگان دشمن باشند و یا به اسارت و یا گروگان گرفته شوند ، با تایید حفاظت اطلاعات سپاه و ارتش حسب مورد مدت اسارت و گروگان بودن آنان در حکم خدمت وظیفه عمومی ( اعم ا ز ضرورت ، احتیاط و ذخیره ) محسوب می گردد .

تبصره 1- برای افراد مذکور در ماده واحده که مدت اسارت و یا گروگان آنان دو سال باشد ، کارت معافیت دائم از انجام دوره ضرورت صادر و اگر بیش از دو سال در اسارت  یا گروگان باشند ، این مدت از دوره های احتیاط و ذخیره خدمت وظیفه عمومی آنان کسر خواهد شد.

تبصره 2 - افراد موضوع ماده واحده که مدت اسارت و یا گروگان بودن آنان کمتر از دو سال بوده و فاقد شرایط معافیت باشند ، مابقی خدمت خود را در صورتی که کمتر از یک سال باشند ، در نزدیکترین واحد نظامی انتظامی محل سکونت می گذرانند و در غیر این صورت به مابقی خدمت همانند سایر مشمولین با آنان رفتار خواهد شد.

تبصره 3-آئبن نامه اجرائی این قانون توسط وزارتخانه های دفاع ، سپاه و کشور ظرف سه ماهه تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.

قانون فوق مشتمل بر ماده واحده و سه تبصره در جلسه روز یکشنبه اول آذر ماه 1366 مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 9/9/1366 به تائید شورای نگهبان رسیده است.

آئین نامه اجرائی قانون خدمت وظیفه عمومی

فصل اول - کلیات

ماده 1- اتباع ذکور دولت جمهوری اسلامی ایران از لحاظ قانون خدمت وظیفه عمومی باتوجه به مقررات ماده976 قانون مدنی به شرح زیر می باشند:

1-کلیه ساکنین ایران به استثنای اشخاصی که تبعیت خارجی آنها مسلم باشد.

تبعیت خارجی کسانی مسلم است که مدارک تابعیت آنها مورد اعتراض دولت ایران نباشد.

2-کسانی که پدر آنها ایرانی است اعم از اینکه در ایران یا در خارجه متولد شده باشند .

3-کسانی که در ایران متولد شده و پدر ومادر آنان غیر معلوم باشند .

4-کسانی که در ایران از پدر ومادر خارجی که یکی از آنها در ایران متولد شده به وجود آمده اند .

5-کسانی که در ایران از پدری که تبعه خارجی است به وجود آمده و بلافاصله پس از رسیدن به سن 18 سال تمام لااقل یک سال دیگر در ایران اقامت کرده باشند والا قبول شدن آنها به تابعیت ایران بر طبق مقرراتی خواهد بود که بر طبق قانون برای تحصیل تابعیت ایران قانون مقرر است .

6-هر تبعه خارجی که تابعیت ایران را تحصیل کرده باشد .

تبصره- اطفال متولد از نمایندگان سیاسی و کنسولی خارجی مشمول فقره 4و5 نخواهند بود .

ماده2- اشخاصی که تابعیت خارجی داشته و بعداتابعیت ایرانی تحصیل کرده باشند.از لحاظ انجام خدمت وظیفه تابع مقررات خدمت وظیفه عمومی خواهند بود.

تبصره 1- چنانچه در زمان داشتن تابعیت کشور خارجی مطابق قوانین همان کشور خدمت دوره ضرورت را انجام داده باشندبرای مراحل احتیاط و ذخیره تابع مقررات مربوط به اشخاص هم طبقه خود خواهند بود.

تبصره2- چنانچه کشور متبوع قبلی آنان فاقد مقررات خدمت وظیفه عمومی بوده ویااز انجام خدمت دوره ضرورت معاف شده باشنددر صورت لزوم در زمان جنگ وبسیج همگانی به خدمت احضار خواهند شد .

ماده3- افراد ذکور ایرانی از اول فروردین ماه سالی که طی آن سال وارد سن نوزده سالگی میشوند برای روشن شدن وضع مشمولیت خود احضار خواهند شد.

ماده4- افرادی که جهت انجام خدمت دوره ضرورت بلامانع تشخیص داده شوند در طی سالی که به سن 19سال تمام می رسند به خدمت دوره ضرورت اعزام خواهند شد .

ماده5- در تعیین سن مشمولیت برای احضار  و اعزام روز یا ماه تولد تاثیری نخواهد داشت و کلیه افراد ذکور متولد در یکسال شمسی (از اول فروردین ماه تا پایان اسفندماه)متولد همان سال تلقی شده و از لحاظ مشمولیت در یک طبقه قرار خواهند گرفت.

ماده6- مشمولان قادر به خدمت و بلامانع که در سال احضار ،خود داوطلب انجام خدمت دوره ضرورت باشند در صورت نیاز بنا به اعلام اداره وظیفه عمومی می توان آن را به خدمت اعزام نمود.

ماده7-کلیه مشمولان احضار شده برای تعیین تکلیف و روشن شدن وضع مشمولیت در موعد مقرر خود را به مراکزی که از طرف اداره وظیفه عمومی در رسانه های گروهی اعلام می شود معرفی نمایند.

ماده8- سن مشمولان و افراد تحت تکفل آنان از لحاظ انجام خدمت وظیفه و یا معافیت از آن تابع مندرجات اولین شناسنامه آنان بوده و ابطال شناسنامه و اسناد سجلی مربوط به آن و هر نوع تغییری اعم از اصلاح و الحاق و یا تکمیل که بعدا به عمل آمده باشد در صورتی که در وضع معافیت و یا مشمولیت موثر باشد و لو براساس  حکم صادره از مراجع قضایی ، معتبر نخواهد بود و سازمانهای وظیفه عمومی و هیاتهای رسیدگی مکلف به رعایت مندرجات اولین شناسنامه مشمولین و افراد تحت تکفل آنان می باشند.

ماده9- چنانچه حسب اعلام مشمول یا سازمان های وظیفه عمومی یا تشخیص پزشک معاین اولین یا یگان های محل خدمت پرسنل وظیفه تفاوت سن واقعی مشمول یا سن مندرج در شناسنامه وی بیشتر از 5سال به نظر برسد مشمول در شورای پزشکی (موضوع تبصره1 ماده41  قانون خدمت وظیفه عمومی ) معاینه و در صورتی که شورا تفاوت مشمول را به میزان مصرحه فوق تایید نماید به مشمول ابلاغ خواهد شد که در مورد تصحیح شناسنامه خود از طریق مراجع ذیصلاح اقدام نماید ، بدیهی است در صورتی که طبق نظر شورای پزشکی مشمول در سنی قرار گیرد که باید به خدمت اعزام گردد بلافاصله به خدمت اعزام و چنانچه در سن معافیت قرار گیرد صدور و تحویل کارت معافیت مشارالیه منوط به ارائه شناسنامه تصحیح شده می باشد .

تبصره - در مورد مشمولانی که تفاوت سن مندرج در شناسنامه جدید و شناسنامه اولیه آنان بیشتر از 5 سال باشد برابر روش مذکور در ماده 9 اقدام خواهد شد .

ماده 10 - در مورد کسانی که ظاهرا در سنین مشمولیت قرار دارند و به عنوان عدم دریافت شناسنامه تقاضای صدور شناسنامه می نمایند اداره ثبت احوال محل ، این قبیل افراد را جهت معاینه در شورای پزشکی به حوزه وظیفه عمومی محل معرفی و سپس برابر نظر شورا نسبت به صدور شناسنامه برای آنان اقدام خواهند نمود و حوزه های وظیفه عمومی به شرح ماده 9 در مورد آنها طبق شناسنامه صادره اقدام می نمایند .

ماده 11 - در اسفند ماه هر سال طرح کلی نیازمندی سالیانه نیروهای نظامی و انتظامی که شامل نیازمندی هر دوره نیز خواهد بود و همچنین ترتیب تقدم تامین نیازمندی ها وسیله ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران تهیه و پس از تصویب شورای عالی  دفاع جهت اجرا به اداره وظیفه عمومی ابلاغ خواهد شد.

تبصره1- به منظور تهیه طرح نیازمندی های موضوع این ماده کمیسیونی با شرکت نیروهای نظامی و انتظامی در ستاد مشترک تشکیل خواهد شد.

تبصره2- نیروهای نظامی و انتظامی موظفند سقف سازمانی مصوبه پرسنل وظیفه خود همچنین تعداد موجودی را برابر آمار پایه خدمتی در خاتمه هر سال برای محاسبه نیازمندی های سال بعد به ستاد مشترک منعکس نمایند .

تبصره 3 - چنانچه بر حسب ضرورت  در یک یا چند دوره اعزام تغییری حاصل گردد تغییرات حاصله در قالب سهمیه سالیانه هر یک ا ز نیروها و سازمانها وسیله ستاد مشترک تنظیم و پس از تصویب شورای عالی دفاع جهت اجرا به اداره وظیفه عمومی ابلاغ خواهد شد .

ماده 12 – در مواقع ضروری واگذاری مشمولین خاص به طور دسته جمعی یا انفرادی به نیروهای نظامی و انتظامی توسط ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران به اداره وظیفه عمومی ابلاغ خواهد شد.

ماده 13- اداره وظیفه عمومی پس از وصول میزان نیازمندی هر یک از نیروهای نظامی و انتظامی از ستاد مشترک در هر  مرحله اعزام مشمول با تشکیل کمیسیونی مرکب از نمایندگان ستاد مشترک و نیروها و سازمانهایی که دارای سهمیه می باشند سهمیه هر نیرو یا سازمان را از مشمولان موجود در هر حوزه وظیفه تعیین خواهد نمود.

تبصره- چنانچه مشمولان موجود در هر مرحله اعزام بیشتر یا کمتر از میزان نیازمندی نیروی نظامی و انتظامی باشند تعداد افزایش یا کاهش مزبور به صورت تقسیم به نسبت بین مبادی مصرحه بر اساس سهمیه آنها در همان مرحله اعزام تقسیم و سهمیه تعیین شده اخیر ملاک عمل حوزه های وظیفه خواهد بود و درصورت وجود مشمول اضافی در طول سال بایستی ترتیبی اتخاذ گردد که سهمیه هیچیک از نیروهای نظامی و انتظامی بیش از سهمیه سالیانه آنها که به تصویب شورای عالی دفاع رسیده است نگردد.

ماده14- نیروهای نظامی و انتظامی موظفند پس از معین شدن سهمیه آنها از هر حوزه مراتب را به مراکز آموزشی نیروهای مربوطه اطلاع دهند .

ماده15- چنانچه پس از تعیین سهمیه بر اساس مقررات ماده 13 این آیین نامه در حین اعزام تعداد مشمولان قابل اعزام اضافه بر سهمیه باشند اداره وظیفه عمومی موظف است تعداد مازاد را بر اساس ترتیب تقدم مصوبه شورای عالی دفاع با نظر ستاد مشترک و نیروی ذیربط تا حد نیازمندی هر مرحله اعزام مربوط به همان نیرو اختصاص دهد.

ماده16- نحوه تقسیم و اختصاص مشمولان هر حوزه به نیروها و سازمانهای نظامی و انتظامی به میزانی که مورد تصویب کمیسیون قرار گرفته است با اداره وظیفه عمومی خواهد بود.

ماده17- اداره وظیفه عمومی موظف است مشمولین هر نیرو را در مراکز آموزشی که قبلا تعیین شده است تحویل نماید.

ماده18 - مراکز آموزشی نیروهای نظامی و انتظامی موظف به پذیرش مشمولانی که با هماهنگی قبلی ستاد نیرو یا سازمان مربوطه ،به آنان اختصاص داده شده و از طرف اداره وظیفه عمومی معرفی گردند می باشند0

ماده 19- هزینه اعزام و حمل و نقل و جیره بین راه کلیه مشمولان از مراکز اعزام تا مراکز آموزشی با ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران خواهد بود ، در محلهایی که وسیله نقلیه به اندازه کافی موجود نبوده و امکان کمک و همیاری موجود باشد سایر نیروهای نظامی و انتظامی مساعدتهای لازم را با حوزه های وظیفه عمومی اعزام کننده در حمل و نقل مشمولان به عمل خواهند آورد.

ماده 20 – هیچ یک از نیروها ی نظامی و انتظامی مجاز به پذیرش مشمولین فاقد دفترچه آماده به خدمت یا دارای دفترچه آماده به خدمت بدون معرفی اداره وظیفه عمومی نخواهند بود .

ماده 21- هرگاه مشمولان بدون معرفی اداره وظیفه عمومی به خدمت هر یک از نیروهای نظامی یا انتظامی پذیرفته شوند مدتی را که در آن نیروها خدمت نموده اند  جز خدمت وظیفه عمومی محسوب نگردیده و با آنان مانند مشمولینی که به خدمت اعزام نگردیده اند رفتار خواهد شد.

ماده 22- مشمولانی که دفترچه آماده به خدمت داشته و وسیله حوزه وظیفه محل صدور شناسنامه یا محل سکونت جهت انجام خدمت به مراکز آموزشی تعیین شده اعزام گردیده اند ملزم به انجام خدمت در آن مرکز آموزشی بوده و چنانچه مجددا ضمن معرفی خود به یکی از حوزه های دیگر وظیفه عمومی و یا معرفی به حوزه وظیفه اعزام کننده و کتمان اعزام قبلی دفترچه آماده به خدمت جدیدی دریافت داشته و به مرکز آموزشی دیگری اعزام گردند خدمت آنان در مرکز آموزشی بعدی جز خدمت وظیفه عمومی محسوب نگردیده و با آنان مانند مشمولینی که به خدمت اعزام نگردیده  اند رفتار خواهد شد .

ماده 23- نیروهای نظامی و انتظامی بدون رعایت قانون خدمت وظیفه عمومی و آیین نامه های اجرایی آن یا بدون صدور حکم ا ز مراجع قضایی مجاز به ترخیص سربازان وظیفه در حین خدمت وظیفه عمومی نمی باشند.

ماده 24 – سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می تواند مشمولان مورد نیاز خود را در هر دوره برابر ضوابط معینه ا ز بین مشمولانی  که دارای دفترچه آماده به خدمت می باشند انتخاب و مشخصات آنان را قبل ا ز تاریخ اعزام به حوزه های وظیفه عمومی صادر کننده دفترچه آماده به خدمت اعلام نماید تا مشمولین مورد نظر از طریق آن حوزه ها در حد سهمیه تعیین شده  به مراکز آموزشی سپاه معرفی شوند.

ماده 25- در صورتی که سهمیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از مشمولان اعلام شده در هر حوزه تامین نشود در صورت درخواست سپاه بقیه سهمیه ا ز سایر مشمولان تامین خواهد شد.

ماده 26 – نیروهای نظامی و انتظامی که از مشمولین وظیفه استفاده می نمایند موظفند پس ا ز انجام خدمت مقرر کارت پایان خدمت هر یک ا ز پرسنل وظیفه را صادر نموده و در صورتی که فاقد غیبت اولیه و یا فرار ا ز خدمت باشند به آنان تحویل و مراتب را کتبا با ذکر مشخصات به حوزه وظیفه محل صدور شناسنامه آنان اعلام نمایند.

تبصره 1 - مشمولانی که محل صدور شناسنامه آنان خارج ا ز کشور باشد مراتب پایان خدمت آنان به حوزه وظیفه عمومی شماره 1 تهران اعلام خواهد شد.

تبصره 2 - هرگاه افرادی که خدمت وظیفه عمومی خود را در هریک از مراحل آن انجام داده و کارت پایان خدمت دریافت داشته اند ادعای مفقود شدن یا به سرقت رفتن یا غیر قابل استفاده بودن آن را بنماید و تقاضای صدور المثنی کرده مدارک لازم را برای اثبات ادعای خود ارائه دهند ( مدارک لازم با هماهنگی نیروها و سازمانها ی نظامی و یا انتظامی تعیین می گردد) یگانهای صادر کننده و در صورت انحلال و موجود نبودن آنها ستاد رده های بالاتر موضوع را براساس سوابق مربوط مورد بررسی قرار داده و پس ا ز تایید ادعای متقاضی کارت المثنی صادر خواهند نمود .

ماده 27 – اعزام به خدمت مشمولین از طریق حوزه ها ی وظیفه صادرکننده دفترچه آماده به خدمت انجام می گیرد ، مگر در مواردی که اداره وظیفه عمومی تغییر محل اعزام را ضروری بداند.

ماده 28-کلیه مشمولان باید خدمت وظیفه عمومی را در نیروهای نظامی و انتظامی انجام دهند.

ماده 29- هرگاه سازمان های دولتی درزمان صلح بخواهند از پرسنل کادر ثابت و وظیفه نیروهای نظامی و انتظامی به طور دستجمعی  یا انفرادی در امور تولیدی و عمرانی و تحقیقاتی و آموزشی و بهداشتی و درمانی موضوع 147 قانون اساسی استفاده نمایند باید بالاترین مقام آن سازمان چگونگی استفاده ا ز آنان را به نخست وزیری اعلام تا پس ا ز تصویب هیات دولت مراتب از آن طریق حسب مورد به ستاد مشترک ارتش جمهور ی اسلامی ایران ( در مورد نیروهای سه گانه ) و وزارت کشور ( در مورد نیروها ی انتظامی) و ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام گردد تا در اختیار وزارتخانه ها و سازمانهای درخواست کننده قرار گیرد .

ماده 30 – ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران یا وزارت کشور یا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در صورت عدم موافقت یا با اعزام پرسنل درخواستی  چگونگی آن را به شورای عالی دفاع گزارش نموده و برابر تصمیم شورای عالی دفاع اقدام خواهند نمود.

ماده 31- پرسنل وظیفه هر یک از نیروهای نظامی و انتظامی که در اجرای ماده 29 این آیین نامه به طور دست جمعی یا انفرادی د ر سازمانهای  دولتی به صورت مامور خدمت می نمایند جمعی نیروی معرفی کننده محسوب می شوند و کارت پایان خدمت خود را نیز از همان نیرو دریافت خواهند نمود .

ماده 32- مشمولان موضوع لایحه قانونی خدمت نیروی انسانی درمانی و بهداشتی مصوب 24/9/58 موظف هستند به حوزه های وظیفه عمومی ذیربط مراجعه نموده و مانند سایر مشمولان جهت انجام خدمت دوره ضرورت اعزام گردند.

ماده 33 – مشمولان ماده قبل مانند سایرین جهت طی دوره آموزش مقدماتی نظامی به مراکز آموزشی اعزام و پس ا ز اتمام دوره آموزشی بدوا  نیازمندی نیروهای نظامی و انتظامی از آنان تامین گردیده و تعداد مازاد جهت انجام خدمت موضوع لایحه قانونی خدمت نیروی انسانی درمانی و بهداشتی در اختیار وزارت بهداری قرار خواهند گرفت.

ماده 34- مدت آموزش مقدماتی نظامی مشمولینی که در اجرای ماده 33 این آئین نامه در اختیار وزارت بهداری قرار خواهند گرفت در احتساب خدمت موضوع لایحه مذکور ملحوظ خواهد شد.

ماده35- وزارت بهداری مشمولان معرفی شده را به خدمت پذیرفته و پس انجام 5 سال خدمت مقرره با احتساب دوره آموزش نظامی مراتب را به حوزه وظیفه اعزام کننده مشمول اعلام و حوزه وظیفه ذیربط کارت معافیت از خدمت در زمان صلح برای آنان صادر خواهد نمود.

ماده36- مشمولان موضوع لایحه قانونی معافیت فارغ التحصیلان مراکز تربیت معلم از خدمت زیر پرچم مانند سایر مشمولان جهت طی دوره آموزش نظامی مقدماتی به مراکز آموزشی اعزام گردیده و پس از اتمام دوره آموزشی مذکور جهت انجام خدمت موضوع لایحه قانونی معافیت قانونی فارغ التحصیلان مراکز تربیت معلم در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار خواهند گرفت.

ماده 37- مراکز تربیت معلم موظفند مشخصات فارغ التحصیلان مشمول خود را به حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه آنان اعلام نمایند.

ماده38- وزارت آموزش و پرورش پس از انجام تعهد خدمت موضوع لایحه قانونی معافیت فارغ التحصیلان مراکز تربیت معلم مراتب را به حوزه وظیفه اعزام کننده آنان اعلام و حوزه وظیفه ذیربط کارت معافیت از خدمت دوره ضرورت در زمان صلح برای آنان صادر خواهند نمود.

ماده39- وزارت آموزش و پرورش موظف است اسامی مراکز تربیت معلم و تغییرات بعدی آن را به اداره وظیفه عمومی اعلام نماید.

ماده40- آموزشگاه فنون هوایی موظف است مشخصات مشمولینی را که در اجرای ماده 8 قانون خدمت وظیفه عمومی تحت عنوان معلم خلبان و تکنسین هواپیما استخدام نموده است پس از انجام تعهد مندرج در ماده 8 مذکور جهت صدور کارت معافیت از خدمت وظیفه عمومی به حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه آنان اعلام نماید حوزه وظیفه عمومی ذیربط جهت این قبیل مشمولان کارت معافیت از خدمت وظیفه عمومی صادر خواهند نمود.

ماده41- شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران موظف است دانشجویان دوره چهار ساله آموزشی خود را که متعهد انجام 10 سال خدمت در همان شرکت شده اند جهت طی دوره آموزش مقدماتی و تخصصی نظامی بر روی عرشه ناوهای نیروی دریایی مستقیما به آن نیرو معرفی و مشخصات کامل فارغ التحصیلان مزبور را به حوزه های وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه آنان اعلام نماید.

تبصره- فارغ التحصیلان موضوع این ماده پس از پایان دوره آموزش مقدماتی و تخصصی نظامی به شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران معرفی و بعد از پایان ده سال خدمت مقرر در شرکت مذبور از انجام بقیه خدمت دوره ضرورت معاف خواهند شد.

ماده 42 - شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران موظف است مشخصات مشمولینی را که تعهد موضوع ماده 9 قانون خدمت وظیفه عمومی را انجام داده اند به حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه آنان اعلام نماید حوزه وظیفه عمومی ذیربط جهت این قبیل مشمولان کارت معافیت دوره ضرورت صادر خواهد نمود.

ماده 43 - مراکز تربیت معلم و شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران مجاز به پذیرش مشمولین غایب در مراکز تحصیلی مربوطه نمی باشند.

ماده 44 – آموزشگاه فنون هواپیمایی مجاز به استخدام مشمولین غایب در مشاغل معلم خلبانی و تکنیسین هواپیما موضوع ماده 8 قانون خدمت وظیفه عمومی نمی باشد .

ماده45 – وزارت آموزش و پرورش ، شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران ، آموزشگاه فنون هواپیمایی موظفند مشخصات کامل مشمولینی را که به منظور خدمت و یا تحصیل در مراکز آموزشی مربوطه پذیرفته اند به حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه آنان جهت ثبت در دفتر وضعیت مشمولین اعلام دارند.

ماده46- چنانچه هر یک از مشمولین مواد 6و 7و 8و9 قانون خدمت وظیفه عمومی در هر مرحله از انجام تعهد مقرره خودداری نمایند وزارت بهداری، آموزش و پرورش، شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و آموزشگاه فنون هواپیمایی حسب مورد موظفند مراتب را به حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه مشمول اعلام دارند.

ماده47- حوزه های وظیفه ذیربط به وضع مشمولیت این قبیل افراد رسیدگی و در صورت بلامانع بودن مانند سایر مشمولین جهت انجام خدمت وظیفه عمومی اعزام خواهند نمود.

ماده 48 - مشمولین وظیفه عمومی مندرج در ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی عبارتند از:

1-  دارندگان مدارک دکتری پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، دامپزشکی، متولدین 1328 و بعد از آن تا پایان پنجاه سالگی.

2-  دارندگان مدارک دکتری غیر گروه پزشکی و دارندگان مدارک فوق لیسانس و لیسانس متولدین 1334 و بعد از آن تا پایان پنجاه سالگی.

3-  دارندگان مدارک فوق دیپلم و دیپلم و کمتر از آن و اشخاص فاقد سواد متولدین 1338 و بعد از آن تا پایان پنجاه سالگی.

ماده 49- وزارتخانه‌ها، ادارات و موسسات دولتی و وابسته به دولت، دفاتر اسناد رسمی، بانکها، شرکتهای تعاونی، نهادهای قانونی، موسسات خصوصی که قانونا انجام امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی حسب مورد در زمره وظایف آنان بوده و یا در ارتباط با وظایف آنان قرار دارد موظفند از مشمولین موضوع ماده 48 این آئین نامه مدارک دال بر رسیدگی به وضع مشمولیت آنان را اخذ و جزو منضمات پرونده متشکله منظور نمایند.

تبصره :از مشمولین متولد 1328 تا پایان 1337 در صورتی مدارک دال بر رسیدگی به وضع مشمولیت آنان خواسته میشود که برای مسئولین یا متصدیان سازمانهای مندرج در ماده 49 این آئین نامه محرز شود مشمول دارای مدارک لیسانس و یا بالاتر میباشد.

ماده 50 - مدارک دال بر رسیدگی به وضع مشمولیت مشمولین خدمت وظیفه عمومی به شرح زیر میباشد:

الف- کارت پایان خدمت دوره ضرورت (زیر پرچم سابق).

ب- کارت معافیت دائم.

ج- کارت معافیت موقت (کفالت یا پزشکی و یا معافیت برادر یا فرزند اسیر) در مدت اعتبار آن.

د- گواهی اشتغال به تحصیل بر اساس کارت معافیت تحصیلی معتبر.

ه- گواهی صادره از نیروهای نظامی و انتظامی مبنی بر استخدام در نیروهای مذکور.

و- گواهی صادره از نیروهای نظامی وانتظامی مبنی بر اشتغال به خدمت دوره ضرورت در نیروهای مذکور بدون داشتن غیبت اولیه.

ز- گواهی صادره از اداره وظیفه عمومی یا نواحی ژاندارمری در حد اختیار تفویضی توسط اداره وظیفه عمومی که حسب مورد به امضاء رئیس اداره وظیفه عمومی ویا فرمانده ناحیه ذیربط خواهد رسید.

ح- گواهی اشتغال به تحصیلی و یا خدمت در وزارت بهداری، وزارت آموزش و پرورش، سازمان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، آموزشگاه فنون هواپیمایی موضوع مواد 6 و 7 و 8 و 9 قانون خدمت وظیفه عمومی.

ط- احکام صادره از محاکم صالحه در مورد ثبت معاملات مشمولین.

ی- دفترچه آماده به خدمت بدون مهر غیبت در مدت اعتبار آن.

ک- کارت محرومیت از انجام خدمت وظیفه عمومی که به استناد قوانین قبلی صادر شده باشد.

تبصره:اداره وظیفه عمومی بنا بر مقتضیات و حسب مورد میتواند مدارک لازم جهت انجام امور موضوع ماده 10 قانون را مورد تجدید نظر قرار داده و اصلاحات لازم را از طریق شورای هماهنگی موضوع تبصره 2 ماده 21 قانون وظیفه عمومی تهیه و از طریق وزارت کشور جهت تصویب هیات وزیران پیشنهاد نماید.

ماده 51 -  ارزش و اعتبار ارائه هر یک از مدارک موضوع ماده 50 از لحاظ انجام امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی حسب مورد به شرح زیر است:

الف- دارندگان کارت پایان خدمت دوره ضرورت یا کارت معافیت دائم میتوانند کلیه امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی را انجام دهند.

ب- دارندگان کارت معافیت موقت (کفالت یا پزشکی) در مدت اعتبار آن میتوانند موارد زیر را از امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند:

1- شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.

2- دریافت هر گونه وام و کمکهای کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.

3- کاندیدا شدن جهت شوراها و انجمنهای قانونی.

4- تحویل اصل گواهی نامه یا پایان نامه دوره‌های تحصیلی دیپلم و بالاتر از وزارتخانه مربوطه.

5- عضویت در شرکتهای تعاونی.

6- ثبت هر گونه نقل و انتقال غیر قهری اموال بطور مستقیم و غیر مستقیم در دفاتر اسناد رسمی.

7- دریافت مستمری از سازمانهای دولتی و وابسته به نهادهای قانونی.

8- استخدام بصورت روزمزد- خرید خدمت در وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی و شرکتهای دولتی.

ج- دارندگان گواهی اشتغال به تحصیل بر اساس کارت معافیت تحصیلی معتبر در مدت اعتبار آن میتوانند موارد زیر را از امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند:

1- شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.

2- دریافت هر گونه وام و کمکهای کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.

3- کاندیدا شدن جهت شوراها و انجمنهای قانونی.

4- عضویت در شرکتهای تعاونی.

5- ثبت هر گونه نقل و انتقال غیر قهری اموال بطور مستقیم و غیر مستقیم در دفاتر اسناد رسمی.

6- تحویل اصل گواهینامه یا پایان نامه دورهای تحصیل دیپلم و بالاتر از وزارتخانه مربوطه.

7- دریافت مستمری از سازمانهای دولتی و وابسته و نهادهای قانونی.

8- استخدام بصورت روزمزد-خرید خدمت در وزارتخانه‌ها، موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی و شرکتهای دولتی.

د- دارندگان گواهی صادره از نیروهای نظامی و انتظامی مبنی بر استخدام در نیروهای مذکور میتوانند موارد زیر را از امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند:

1- شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.

2- دریافت هر گونه وام و کمکهای کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.

3- تحویل اصل گواهینامه یا پایان نامه دورهای تحصیلی دیپلم و بالاتر از وزارتخانه‌های مربوطه.

4- عضویت در شرکتهای تعاونی.

5- ثبت هر گونه نقل وانتقال غیر قهری اموال بطور مستقیم و غیر مستقیم در دفاتر اسناد رسمی.

ه- دارندگان گواهی صادره از نیروهای نظامی و انتظامی مبنی بر اشتغال به خدمت دوره ضرورت میتوانند موارد زیر را از امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند:

1- شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.

2- دریافت هر گونه وام و کمکهای کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.

3- تحویل اصل گواهینامه یا پایان نامه دورهای تحصیلی دیپلم و بالاتر از وزارتخانه‌های مربوطه.

4- عضویت در شرکتهای تعاونی.

5- ثبت هر گونه نقل وانتقال غیر قهری اموال بطور مستقیم  در دفاتر اسناد رسمی.

6- دریافت مستمری از سازمانهای دولتی و وابسته از نهادهای قانونی.

ز- دارندگان گواهی صادره از اداره وظیفه عمومی یا نواحی ژاندارمری در حد اختیار تفویضی میتوانند اموری را که در گواهی صادره ذکر شده است انجام دهند.

ح- دارندگان دفترچه آماده به خدمت بدون مهر غیبت در مدت اعتبار آن میتوانند موارد زیر را از امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند:

1- دارندگان دفترچه آماده به خدمت بدون مهر غیبت در مدت اعتبار آن چنانچه موفق به انجام مراحل ثبت نام و آزمون صدور گواهینامه شدند گواهینامه صادر و به آنان تحویل خواهد شد.

2- دریافت مستمری از سازمانهای دولتی و وابسته و نهادهای قانونی.

3- استخدام بصورت روزمزد- خرید خدمت در وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی و شرکتهای دولتی.

ط- دارندگان گواهی اشتغال به تحصیل ویا خدمت در وزارت بهداری و وزارت آموزش و پرورش و آموزشگاه فنون هواپیمائی و شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران موضوع مواد 6-7-8-9 قانون خدمت وظیفه عمومی میتوانند موارد زیر را از امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند:

1- شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.

2- دریافت هر گونه وام و کمکهای کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.

3- کاندیدا شدن جهت شوراها و انجمنهای قانونی.

4- عضویت در شرکتهای تعاونی.

5- ثبت هر گونه نقل و انتقال غیر قهری اموال بطور مستقیم و غیر مستقیم در دفاتر اسناد رسمی.

ی- دارندگان احکام صادره از محاکم صالحه در مورد ثبت معاملات مشمولین میتوانند امور مربوط به معاملات غیر قهری آنان را در حدی که در حکم قید شده است انجام دهند.

ک- دارندگان کارت محرومت از انجام خدمت وظیفه عمومی که به استناد قوانین قبلی صادر شده است میتوانند کلیه امور موضوع ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی را با رعایت قوانین مربوطه انجام دهند.

تبصره 1 - چنانچه مسئولین یا متصدیان سازمانهای مجری ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی امور مندرج در ماده مذکور را بدون ارائه مدرک دال بر رسیدگی وضع مشمول (موضوع ماده 50 این آئین نامه) انجام دهند امور انجام شده از درجه اعتبار ساقط است و مراتب به سازمان ذیربط به منظور تعقیب قانونی مسئول یا متصدی متخلف اعلام خواهد شد.

تبصره 2 -  تائید اصالت کارتهای معافیت موقت موضوع بند (ب) این ماده باید از حوزه‌های وظیفه عمومی صادر کننده کارتهای مزبور استعلام گردد.

تبصره 3  - ادارات و نواحی و مناطق آموزش و پرورش و دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و شورای مدیرت حوزه علمیه قم و یا نماینده رسمی آن در شهرستانها حسب مورد گواهی اشتغال به تحصیل برای دانش‌آموزان و هنر آموزان و دانشجویان و هنرجویان و طلاب علوم دینی در مورد موضوعات مندرج در بند «ج» این ماده در طول سال تحصیلی که در آن سال به تحصیل اشتغال دارند بر اساس کارت معافیت تحصیلی آنان صادر خواهند نمود.

تبصره 4 -  نیروهای نظامی و انتظامی موظفند گواهی موضوع بند «ه» ماده 51 این آئین نامه را با توجه به ماده 58 قانون فقط برای پرسنل وظیفه‌ای که دفترچه آماده به خدمت آنان فاقد مهر غیبت باشد صادر نمایند.

مشمولانی که دفترچه آماده به خدمت آنان دارای مهر غیبت باشد، در صورتیکه به خدمت اعزام شوند، پس از انجام چهار ماه خدمت مجاز به شرکت و اخذ گواهینامه رانندگی خواهند بود.

تبصره 5 - استخدام در نیروهای نظامی و انتظامی بصورت رسمی و پیمانی مشمول مقررات این ماده نبوده و وفق قوانین نیروی ذیربط مجاز خواهد بود.

ماده 52 -  مسئولین یا متصدیان سازمانهای مجری ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی موظفند حسب مورد در موقع انجام امور موضوع ماده مذکور تاریخ تولد اشخاص را با توجه به موارد 8 و 9 و 10 این آئین نامه در اسناد مدارک تنظیمی قید نمایند.

ماده 53 - در زمان جنگ و بسیج همگانی در صورت لزوم مشمولینی که به علتی در زمان صلح از خدمت دوره ضرورت معاف شده‌اند به خدمت احضار و از حقوق و مزایای مشمولین دوره احتیاط هم طبقه خود  استفاده خواهند نمود.

ماده 54 - احضار مشمولین فوق پس از پیشنهاد ستاد مشترک ارتش و تصویب شورای عالی دفاع با اداره وظیفه عمومی خواهد بود اداره وظیفه عمومی مراتب را از طریق رسانه‌های گروهی به اطلاع عموم رسانیده و احضار شدگان را مانند سایر مشمولین به خدمت اعزام خواهد نمود.

تبصره1- ستادمشترک ارتش دراین مورد با ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هماهنگی خواهد نمود.

تبصره2-  از مشمولینی که بعلت نقص عضو یا ابتلا به بیماریهای جسمی و روانی بطور موقت یا دائم از انجام خدمت دوره ضرورت در زمان صلح معاف شده‌اند در شورای پزشکی معاینه مجدد بعمل آمده و در صورت بقای بیماری برابر نظریه شورای پزشکی به خدمت اعزام نخواهند شد.

ماده 55 - مشمولانی که با طی دوره دانشکده ها و آموزشگاه‌های نظامی و انتظامی برای خدمت در کادر ثابت استخدام میشوند اگر مدت تحصیل از دو سال کمتر باشد مدتی از دوره خدمت آنان نه نسبت کسری خدمت تا دو سال جزء خدمت دوره ضرورت محسوب خواهد شد.

تبصره:نیروهای نظامی و انتظامی موظفند کارت پایان خدمت دوره ضرورت را جهت موظفین و بازنشستگان مربوطه که به سن 50 سالگی نرسیده‌اند صادر و به آنان تحویل نمایند.

ماده 56 - درصورتی که محصلین کادرثابت مراکزآموزش نیروهای نظامی وانتظامی قبل ازنیل به درجه (یاپان دوره آموزشی درموردسپاه پاسداران وکمیته انقلاب اسلامی)مستعفی یااخراج شوند مدت آموزش جزءخدمت دوره ضرورت راانجام خواهندداد.

تبصره 1- قسمت های مربوطه موظفندمشمولان فوق رابه حوزه وظیفه ذیربط به وضع این قبیل مشمولان رسیدگی ودرصورت بلامانع بودن مانندسایرین به خدمت اعزام خواهندنمود.

تبصره2 - مشمولان فوق نمی توانندازمعافیت تحصیلی استفاده نمایندمگراینکه درسال اعزام مشمولین هم طبقه خودواجدشرایط معافیت تحصیلی باشند.

ماده 57 - محصلین کادرثابت مراکزآموزش نظامی وانتظامی چنانچه به علت عدم صلاحیتی که ناشی ازاراده آنان نباشداخراج شوندمدت تحصیل آنان درمراکزفوق جزوخدمت دوره ضرورت محسوب خواهدشد.درصورتی که مدت آموزش معادل یابیشترازمدت خدمت دوره ضرورت باشدکارت پایان خدمت دوره ضرورت  آنان توسط قسمت مربوطه صادروتحویل خواهدشدودرصورتی که مدت آموزش کمترازمدت خدمت دوره ضرورت باشدکسری آن راتاپایان سال درهمان نیرویاسازمان انجام داده وکارت پایان خدمت دوره ضرورت رادریافت خواهندنمود.

تبصره- قسمت های مربوطه موظفندپس ازصدورکارت پایان خدمت دوره ضرورت مراتب رابه حوزه وظیفه محل صدورشناسنامه آنان اعلام نمایند.

ماده 58 - تشخیص ارتدی یاغیرارادی بودن عدم صلاحیت باشورایامرجع تصمیم گیرنده درمورداخراج دانشجو یا دانش آموز می باشد.

تبصره- عدم استعدادتحصیلی ومردویت درآزمایشات مراکز آموزشیو فرهنگی که منجر به اخراج شود ارادی محسوب می گردد.

ماده59- محصلین مراکز آموزشی کادر ثابت نیروهای نظامی و انتظامی چنانچه قبل از نیل به به درجه (یا پایان دوره آموزش در مورد کمیته وسپاه)به علت بیماری بر کنار گردند در صورتی که مدت آموزش معادل مدت خدمت دوره ضرورت یا بیشتر از آن باشدکارت پایان خدمت دوره ضرورت توسط قسمت مربوطه صادر و به آنان تحویل خواهد شد .چنانچه مدت آموزش کمتر از مدت خدمت دوره ضرورت باشد به نزدیکترین حوزه وظیفه عمومی محل معرفی ودر شورای پزشکی معاینه گردیده ودر صورتی که طبق مقررات این آیین نامه قادر به انجام خدمت وبلامانع تشخیص داده شوند جهت ادامه بقیه خدمت دوره ضرورت به قسمت مربوطه اعزام خواهند شد .

ماده60- افسران و همافران ودرجه داران کادر ثابت نیروهای نظامی و انتظامی و اعضا ثابت سپاه پاسداران و کمیته های انقلاب در صورتی که به موجب مقررات استخدامی مربوطه از خدمت اخراج ویا مستعفی شوند مدت تحصیل آنان در مراکز آموزشی قبل از نیل به درجه (یا پایان دوره آموزشیدر مورد کمیته وسپاه)جزو خدمت دوره ضرورت محسوب نخواهد شد وچنانچه مدت خدمت آنان بعداز نیل به درجه یا پایان دوره آموزش (مدت خدمت افسری،همافری،درجه داری عضویت ثابت سپاه وکمیته)معادل مدت دوره ضرورت یا بیشتر از آن باشد کارت پایان خدمت دوره ضرورت آنان توسط قسمت محل خدمت صادر و تحویل خواهد شد در صورتی که مدت خدمت آنان کمتر از مدت خدمت دوره ضرورت باشد چنانچه قادر به انجام خدمت و بلامانع باشند بقیه خدمت دوره ضرورت را بادرجه سربازی وظیفهدر قسمت مربوطه انجام دادهو کارت پایان خدمت دوره ضرورت دریافت خوهند نمود.

تبصره- قسمت محل خدمت مشمولین مواد فوق کلیه تغییرات حاصله دروضع خدمتی آنان راضمن ارسال یک برگ تصویر شناسنامه به حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه اعلام خواهند نمود.

ماده61- مراکز آموزش نیروها نظامی وانتظامی موظفند مشخصات کامل مشمولانی را که جهت تحصیل پذیرفته اند به حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه آنان اعلام نمایند.

ماده62- مشمولانی که به عنوان کارمند رسمی با تعهد خدمت در نیروهای نظامی وانتظامی استخدام شوند پس از انجام تعهد از خدمت دوره ضرورت معاف خواهند شد .

ماده63- مدت تعهد مزبور در مورد کارمندانی که از گروه پزشکی وفنی بوده ودارای مدرک تحصیلی فوق دیپلم وبالاتر باشند در نقاط عادی 6سالودر نقاط بد آب وهوا4سال خواهد بود ودر مورد سایر کارمندان درنقاط عادی9سال ودر نقاط بدآبو هوا 6سال خواهد بود.

تبصره1- مدتهای تعهد مذکور در این ماده ناظر ه مشمولانی است که از تاریخ 29/7/63به بعد در نیروهای نظامی وانتظامی استخدام شده یا بشوند.

تبصره2- طبقه بندی گروه پزشکی وفنی برمبنای قانون استخدام سازمان متبوع کارمندان خواهد بود.

تبصره3- نیروهای نظامی وانتظامی استدام کننده مشخصات کارمندان استخدامی فوق را به حوزهوظیفه محل صدور شناسنامه آنان اعلام خواهند نمود.

ماده64- نیروهای نظامی و انتظامی استخدام کننده کارمند مو ظفند در طول مدت خدمت به آنان آموزش نظامی عمومی بدهند.

ماده65- آن عده از کارمندا ن فوق که به علت انتزاع قسمت مربوطه از نیروهای نظامی و انتظامی به یکی از وزارتخانه ها یا سازمانها ی دولتی و وابسته به دولت ویا شهرداری وهلال احمریا نهادهای قانونی منتقل شوند بقیه مدت تعهد خود رادر سازمان جدید انجام خواهند داد و چنانچه این قبیل کارمندان قبلا دوره آموزش نظامی راطی ننموده باشند سازمانهای مذکور موظفند باهمکاری نیروهای نظامی وانتظامی ترتیب آموزش نظامی آنان را بدهند .

ماده66- نیروهای نظامی وانتظامی و همچنین وازرتخانه ها و سازمانهای مندرج در ماده65موظفند پس از انجام تعهد مراتب راضمن ارسال یک برگ تصویر شناسنمه به حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه کارمندان اعلام دارند ،حوزه وظیفه ذیربط کارت معافیت از خدمت دوره ضرورت جهت آنان صادر خواهند نمود .

ماده67- چنانجه کارمندان مذکور قبل از انجام تعهد از خدمت مستعفی و یا اخراج شوند نیروهای نظامی وانتظامی و سازمان مربوطه موظفند مراتب را به حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه آنان اعلام دارند.

ماده 68- چنانچه کارمندان مذکور فبل از انجام تعهد بنابر تشخیص نیروهای نظامی وانتظامی و سازمان مربوطه به عللی خارج از اعمال ارادی از خدمت برکنار شوند در صورتی که مدت خدمت آنان حداقل در نقاط عادی 5سال ودر نقاط بد آب و هوا3سال باشد از انجام خدمت دوره ضرورت معاف خواهند بود چنانچه کمتر از مدتهای مذکور خدمت نموده باشند به ازاهر یکسال کسری4ماه خدمت دوره ضرورت انجام خواهند داد که در هر حال مدت خدمت دوره ضرورت آنان کمتر از 4ماه نخواهدبود.

تبصره1- نیروهای نظامی وانتظامی و سازمانها ی مربوطه موظفند مراتب را در مورد این قبیل کارمندان به منظورصدوکارت معافیت از خدمت دوره ضرورت یا انجام بقیه خدمت دوره ضرورت به حوزه وظیفه عمومی محل اعلام نمایند.

تبصره2- حوزه وظیفه ذیربط حسب مورد نسبت به صدور کارت معافیت از خدمت دوره ضرورت برای کسانی که تعهد خود را انجام داده‌اندیا اعزام کارمندانی که دارای کسری خدمت هستند اقدام و برای این قبیل کارمندان نیز پس ز انجام کسری خدمت کارت معافیت صادر خواهدنمود.

تبصره3- در صورتیکه کارمندان مذکور در تبصره2 ماده 68 مایل باشند بجای کارت معافیت از کارت پایان خدمت دوره ضرورت استفاده کنند می‌توانند مانند سایر مشمولان خدمت دوره ضرورت را بطور کامل انجام داده و از کارت پایان خدمت دوره ضرورت استفاده نمایند.

ماده69- سربازان وظیفه‌ای که حین انجام خدمت دوره ضرورت با داشتن حداقل گواهینامه دوره ابتدایی و سپردن تعهد 5 سال خدمت پیمانی برای خدمت در مشاغل سازمانی مورد نیاز نیروهای نظامی و انتظامی استخدام گردند دو سال از خدمت آنان در صورت انجام تعهد به منزله خدمت دوره ضرورت محسوب خواهد شد.

تبصره- نیروهای نظامی و انتظامی استخدام کننده موظفند مراتب استخدام مشمولین مذکور را به حوزه اعزام کننده اعلام دارند.

ماده70- نیروهای نظامی و انتظامی استخدام کننده مشمولین فوق موظفند پس از انجام تعهد کارت پایان خدمت دوره ضرورت برای آنان صادر و تحویل نمایند.

ماده71- چنانچه مشمولین فوق قبل از انجام تعهد به هر علت مستعفی و یا از خدمت برکنار گردند و مشمول معافیتهای قانونی نباشند با احتساب مدتی از دوره ضرورت که قبل از استخدام انجام داده‌اند بقیه خدمت دوره ضرورت را تا دو سال در نیروی مربوطه انجام خواهند داد.

ماده72- نیروهای نظامی و انتظامی مراتب را در مورد مشمولین ماده فوق ضمن ارسال یک برگ تصویر شناسنامه به حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه آنان اعلام خواهند نمود.

ماده73- استخدام پرسنل وظیفه‌ای که با داشتن غیبت اولیه به خدمت دوره ضرورت اعزام شده‌اند تحت هر عنوان در نیروهای نظامی و انتظامی مجاز نمی‌باشد.

ماده74- نیروهای نظامی و انتظامی مذکور در این آئین‌نامه عبارتند از:

الف- وزارتین دفاع و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران.

ب- ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران.

ج- ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران.

د- نیروهای سه‌گانه ارتش جمهوری اسلامی ایران.

ه- ژاندارمری و شهرداری جمهوری اسلامی ایران.

و- کمیته‌های انقلاب اسلامی ایران.

ز- همچنین ستادها _ ادارات_یگانهاوشرکتهای تابعه ووابسته به آنها .

ح- پلیس قضایی.

ماده75- کلیه مشمولانی که وارد خمت دوره ضرورت می‌شوند طبق آئین‌نامه‌های ارتش جمهوری اسلامی ایران نسبت به انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران و قانون اساسی و مقام رهبری(فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران) سوگند وفاداری یاد خواهند کرد.

فصل دوم - احضار برای دوره ضرورت

 ماده76- اداره وظیفه عمومی در هرسال مشمولینی را که در آن سال وارد سن 19 سالگی می‌شوند بمنظور رسیدگی به وضع مشمولیتشان از طریق رسانه‌های گروهی احضار خواهند نمود.

ماده77- طبقات احضار شده مشمولین در هرسال به ضمیمه آگهی‌های احضار به وزارت امور خارجه اعلام می‌گردد، وزارت اور خارجه مراتب را جهت اطلاع مشمولین مقیم خارج از کشور به کنسولگریها و نمایندگی‌های سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران اعلام خواهد نمود.

ماده78- کنسولگریهاونمایندگی‌های سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران موظفندآگهی احضار طبقات احضار شده را اطلاع مشمولان مقیم نزدیکترین کشور محل ماموریت (در صورتی که درآن کشور نمایندگی سیاسی وجود نداشته باشد) برسانند.

ماده79- مشمولان احضار شده مکلفند به منظور روشن شدن وضع مشمولیتشان درطول سالی که وارد سن 19سالگی می شوند خود را به سازمانهای وظیفه عمومی محل تولد یا محل سکونت خود معرفی نمایند.

ماده80- مشمولان مقیم خارج از کشور موظفند به منظور روشن شدن وضع مشمولیتشان خود را به کنسولگری یا نمایندگی سیاسی جمهوری اسلامی ایران در کشور محل اقامت خود و در صورت نبودن آن به نزدیکترین نمایندگی کنسولی یا سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران معرفی نمایند.

ماده81- اداره ثبت احوال هر محل مکلف است سالانه صورت اسامی و مشخصات مشمولان شهرستان یا بخشها و حوزه ماموریت خود را که در سال بعد به سن مشمولیت(احضار) می رسندازدفاتر مربوطه استخراج و به طور تفکیک در چهار نسخه تهیه و تنظیم و سه نسخه آن را تا اول آذر ماه هر سال به سازمانها و مراجع وظیفه عمومی ارسال ونسخه چهارم آن را به عنوان ساقه نگهداری نمایند.

ماده82- سامانها و مرجع وظیفه عمومی یک نسخه از صورتهای دریافتی راجهت ثبت در دفاتر مشخصات و وضعیت مشمولان (دفتر اسامی)مربوطه نگهداری نموده ودو نسخه دیگر را به مراجع زیر ارسال خواهند نمود:

الف-نسخه اول به اداره وظیفه عمومی .

ب-نسخه دوم به هنگ یا گردان ژاندارمری .

ماده83- چنانچه پس از ارسال صورتهای مشمولان ا ادارات ثبت احوال به سازمانها و مراجع وظیفه عمومی اشخاصی به علت عدم دریافت شناسنامه جهت دیافت آن به اداره ثبت احوال مراجعه نمایندادارات مزبو موظفند:

الف-در صورتی که تاریخ تولد مورد ادعای این اشخاص با مشمولان مندرج در صورتهای ارسالی ویا طبقات قبل که درشمول معافیت طبقاتی نیستند منطبق اشد پس از صدور شناسنامه صورت اسامی آنان راضمن صورتهای سال بعدارسال دارند.

ب-در صورتی که تاریخ تولد مورد ادعای اشخاص مذکور دراین ماده با سالهای تولد مندرج در صورتهای ارسالی یا طبقات قبلی که در شمول معافیت طبقاتی نیستندمنطبق نباشد،برابرمقررات ماده10این آیین نامه اقدام وپس از صدور شناسنامه صورت اسامی آنان راضمن صورتهای سال بعد ارسال دارند.

ماده84- سازمانها و مراجع وظیفه عمومی که مأمور رسیدگی به وضع مشمولان می‌باشند پس از دریافت صورتهای موضوع ماده 81 موظفند آنها را در دفتر وضعیت و مشخصات مشمولان(دفتر اسامی) برابر دستورالعمل مربوطه که از طرف اداره وظیفه عمومی ابلاغ و در پشت دفتر مزبور ملصق است ثبت نمایند.

ماده85- اداره ثبت احوال هر محل مکلف است همه ساله صورت اسامی مشمولان متوفای سال قبل همچنین اسامی کسانی را که از طبقات اناث بوده و اشتباهاً بعنوان ذکور اسامی آنها به سازمان وظیفه عمومی محل داده شده است با انجام تشریفات مقرر در ماده 81 در اول آذرماه هر سال به سازمان وظیفه عمومی محل ارسال دارند که در دفتر اسامی منعکس گردد. سازمان وظیفه عمومی محل به محض دریافت صورتهای مذکور برابر ماده82 اقدام خواهد نمود.

ماده86- کلیه اطلاعات مورد نیاز سازمانها و مراجع وظیفه عمومی ضمن فرمهای مخصوصی که با هماهنگی اداره وظیفه عمومی وسازمان ثبت احوال کشور تهیه و به مورد اجرا گذاشته خواهد شد از طریق اداره ثبت احوال هر محل در اختیار سازمانهای وظیفه عمومی قرار خواهد گرفت.

ماده87- شهربانیها، کلانتریها و یگانها و پاسگاههای ژاندارمری موظفند پس از انتشار آگهی احضار و یا اعلام سازمان وظیفه عمومی محل مشمولان حوزه ماموریت خود را شناسایی نموده و به آنان ابلاغ نمایند به منظور روشن شدن وضع مشمولیتشان خود را به سازمانهای وظیفه عمومی معرفی نمایند.

ماده88- حوزه وظیفه یا گروهان و یا پاسگاه ژاندارمری منطبق با مرکز شهرستان و بخش به محض دریافت صورتهای مذکور در ماده 81 این آئین نامه موظفند اسامی مشمولان حوزه استحفاظی پاسگاههای تابعه و مجاور خود را به طور مجزا استخراج و به پاسگاه مربوطه بفرستند تا هر پاسگاه نسبت به احضار و اعزام مشمولان حوزه استحفاظی اقدام کند.

ماده89- در هریک از پاسگاههای ژاندارمری غیر منطبق با مراکز بخش اسامی مشمولان حوزه استحفاظی آن پاسگاه در دفتری که به همین منظور اختصاص داده می شودثبت می گردد اعم از اینکه مشمولان مزبور در حوزه استحفاظی پاسگاه متولد شده یا در آنجا اقامت داشته باشند. مشمولان نیزمکلفند در موقع تغییر اقامت مراتب را به پاسگاه ژاندارمری اطلاع دهند تا تغییرات در دفتر مزبور ثبت گردد.

ماده90- نمایندگیهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران در خارج ازکشور باید دفتری جهت ثبت اسامی مشمولین مقیم حوزه مقاومت خود و مشمولان مقیم خارج از محل اقامت آنان که نمایندگی کنسولی یا سیاسی وجود ندارد تهیه و مشخصات کامل هر یک را با قید شماره شناسنامه تاریخ و محل تولد شغل و نشانی کامل محل اقامت را در آن ثبت نمایند.

ماده91- نمایندگیهای جمهوری اسلامی ایران در خارج موظفند در تیرماه سال احضار اسامی مشمولان مقیم حوزه ماموریت خود را که آگهی احضار آنان منتشر شده است از دفتر مذکور استخراج و در دو نسخه از طریق وزارت امور خارجه به اداره وظیفه عمومی ارسال دارند.

فصل سوم - رسیدگی

 ماده92- دستورالعملها،بخشنامه ها و اطلاعیه ها و امور اجرائی مربوط که موضوعا مربوط به امور وظیفه عمومی و به نحوی در ارتباط با نیروهای نظامی و انتظامی و مراجع قضایی باشد در شورای هماهنگی موضوع تبصره 2 ماده21 قانون خدمت وظیفه عمومی مطرح گردیده و پس از تایید شورای مزبور برای کلیه دستگاههای فوق الذکر لازم الاجرا خواهد بود.

ماده93- وزارت کشور،ستاد مشترک ارتش، ستاد مرکزی سپاه و دیوان عالی کشور نمایندگانی به منظور شرکت در شورای هماهنگی که زیر نظر رئیس اداره وظیفه عمومی تشکیل می گردد معرفی خواهند نمود.

ماده94- نمایندگان معرفی شده باید در امور نظامی و انتظامی آگاهی لازم داشته و در مواقع ضروری بتوانند ضمن ارتباط با سازمان مربوطه در رفع مشکلات مطروحه همکاری لازم را به عمل آورند.

ماده95- در صورتیکه هریک از نمایندگان وزارتخانه و سازمانهای مذکور در ماده93 این آئین نامه برای اعلام نظر نسبت به موارد مطروحه جلب نظر سازمان متبوع خود را ضروری تشخیص دهد میتواند اعلام نظر نهایی را به جلسه بعدی موکول نماید.

ماده96- سازمانهای وظیفه عمومی موظفند در طول سال احضار به طور مداوم به وضع مشمولان مقیم یا متولد حوزه ماموریت خود رسیدگی نمایند به طوریکه قبل از رسیدن به سال اعزام تکلیف کلیه مشمولان روشن شده باشد.

ماده97- مشمولان وظیفه عمومی مکلفند در طول سال احضار به سازمان وظیفه عمومی محل تولد یا محل اقامت خود مراجعه و ضمن تسلیم مدارک زیر خود را معرفی نمایند تا به وضع مشمولیت آنان رسیدگی شود.

الف- عکس به تعداد مورد نیاز.

ب- فتوکپی شناسنامه به تعداد مورد نیاز.

ج- گواهی فراغت از تحصیل در صورتیکه فارغ التحصیل داخل کشور باشند در مورد دیپلمه ها از ادارات آموزش و پرورش و در مورد فوق دیپلم و لیسانس و بالاتر از دانشگاهها و موسسات آموزش عالی مربوط و چنانچه فارغ التحصیل خارج کشور باشند گواهی ارزش تحصیلی در مورد دیپلمه ها از وزارت آموزش وپرورش و در مورد فوق دیپلم و لیسانس و بالاتر از وزارت فرهنگ و آموزش عالی و در مورد طلاب علوم دینی ارزش تحصیلی بر مبنای ارزشیابی مدرک تحصیلی آنان با شورای مدیریت حوزه علمیه قم و یا نماینده رسمی آن خواهد بود.

تبصره1-گواهی فوق صرفا به منظور ارائه به سازمانهای وظیفه عمومی بوده و قید این مطلب در متن آن الزامی است.

تبصره2- نداشتن یا مفقود نمودن شناسنامه موجب سلب تکلیف مشمولان از لحاظ اجرای تکالیف مقرر در این ماده نبوده و این قبیل مشمولان موظفند به موقع نسبت به تهیه شناسنامه یا المثنای آن اقدام نمایند.

ماده98- مشمولانی که برابر ضوابط وزارت فرهنگ و آموزش عالی و موافقت اداره وظیفه عمومی برای ادامه تحصیل به خارج از کشور عزیمت می نمایند پس از فراغت از تحصیل یا ترک آن مکلفند حداکثر ظرف یک سال به منظور رسیدگی به وضع مشمولیتشان به کشور مراجعت و خود را به سازمانهای وظیفه عمومی معرفی نمایند.

ماده99- مشمولانی که پس از احضار به خدمت در موارد استثنائی به طور موقت و با اجازه اداره وظیفه عمومی به خارج از کشور مسافرت می کنند مکلفند در خاتمه مدت تعیین شده به کشور مراجعت نموده و خود را به سازمانها وظیفه عمومی معرفی نمایند.

ماده100- مشمولانی که دارای کارت پایان خدمت یا معافیت دائم باشند تازمانیکه اداره وظیفه عمومی خروج آنان را از کشور در حدود قوانین ممنوع اعلام ننماید می توانند از کشور خارج شوند.

ماده101- به مشمولانی که دارای معافیت موقت می باشند در صورت لزوم و با اجازه اداره وظیفه عمومی در مدت اعتبار کارت معافیت موقت اجازه خروج از کشور داده خواهد شد.

ماده102- مشمولان غائب می توانند با اجازه اداره وظیفه عمومی به منظور معالجه بیماری که ضرورت آن به تایید شورای عالی پزشکی وزارت بهداری یا شورای پزشکی موضوع ماده 43 قانون خدمت وظیفه عمومی رسیده باشد از کشور خارج شوند.

ماده103- اداره وظیفه عمومی از مشمولانی که به طور موقت در موارد مندرج در این آئین نامه به خارج مسافرت می نمایند تضمین لازم به صورت سپرده نقدی یا ضمانت نامه بانکی اخذ نموده و با مشمول شرط می نمایند که در صورت عدم مراجعت به موقع مبلغ مورد تضمین به نفع دولت ضبط و نسبت به احضار مشمولان مورد بحث از طریق مبادی ذیربط اقدام لازم به عمل خواهد آورد.

تبصره1- در صورتیکه تودیع سپرده نقدی یا ضمانت نامه بانکی مقدور نباشد ادراه وظیفه عمومی مجاز است با توجه به شخصیت و موقعیت اجتماعی و وضعیت مشمول و شخصی که به عنوان متعهد مراجعه می کند بجای سپرده نقدی یا ضمانت نامه بانکی تعهد کتبی اخذ نماید.

تبصره2- فرزندان مشمول مامورین ثابت دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور، همچنین کسانی که بر اساس قوانین مربوط تحت کفالت یا ولایت قانونی آنها هستند با تایید وزارت امور خارجه و ارائه تعهد کتبی میتوانند مادام که ماموریت والدین آنها در خارج از کشور ادامه دارد، ایشان را همراهی نمایند.

تبصره3- خروج موقت مشمولان زیر از کشور، در صورتیکه دارای معافیت تحصیلی باشند در مدت اعتبار کارت معافیت موقت، بدون اخذ تضمینهای فوق الذکر مجاز خواهد بود:

الف- دانشجویان دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی کشور که از طریق کنکور رسمی سراسری پذیرفته شده اند با معرفی کتبی مراجع یاد شده.

ب‌- طلاب علوم دینی حوزه های علمیه با تاییدیه کتبی شورای مدیریت حوزه علمیه قم یا نمایندگی آن در استانها.

ماده104- نمایندگیهای جمهوری اسلامی ایران در کشورهای خارج صلاحیت رسیدگی به وضع مشمولیت مشمولان مندرج در موارد 98 و 99 و101 و102 این آئین نامه را ندارند.

ماده105- سازمانهای وظیفه عمومی موظفند مشمولانی را که مراجعه می نمایند مورد معاینه پزشکی قرار داده و برای کسانی که قادر به خدمت تشخیص داده شوند دفترچه آماده به خدمت صادر و تحویل نمایند.

ماده106- مشمولانی که دفترچه آماده به خدمت دریافت داشته اند پس از اعلام در رسانه های گروهی موظفند در زمان اعلام شده خود را در جهت اعزام به محلهای معینه معرفی نمایند.

ماده107- سازمانهای وظیفه عمومی مشمولان مندرج در ماده فوق را برابر دستورالعمل صادره از اداره وظیفه عمومی به مراکز آموزشی اعزام خواهند نمود.

ماده108- چنانچه تعداد مشمولی قابل اعزام در هر دوره بیش از ظرفیت اعلام شده توسط مراکز آموزش نیروهای نظامی و انتظامی باشد اداره وظیفه عمومی می تواند اعزام آنان را به دوره های بعد موکول نماید.

ماده109- به وضع مشمولانی که ادعای کفالت نمایند بوسیله هیاتهای رسیدگی مذکور در موارد24و26 قاموم خدمت وظیفه عمومی رسیدگی می گردد.

تبصره- رسیدگی به تقاضای معافیت مشمولان (معافیت کفالت یا پزشکی) که برابر مقررات قانون خدمت وظیفه عمومی و آئین نامه های اجرایی آن به تحصیل اشتغال داشته و از معافیت تحصیلی استفاده می نمایند پس از فراغت از تحصیل یا ترک تحصیل یا اخراج به عمل خواهد آمد.

ماده110- مشمولان مقیم خارج از کشور که مدعی کفالت هستند مکلفند مدارک مورد نیاز را به نمایندگی سیاسی یا کنسولگری جمهوری اسلامی محل اقامت و در صورت نبودن نمایندگی سیاسی در محل اقامت به نزدیکترین نمایندگی سیاسی تسلیم نمایند تا از طریق وزارت امور خارجه به اداره وظیفه عمومی ارسال گردد.

ماده111- به وضع مشمولیت این قبیل مشمولان در حوزه مرکزی تهران رسیدگی و در صورتی که رای هیات رسیدگی مبنی بر معافیت صادر گردد کارت معافیت به منظور تحویل به مشمول به وزارت امورخارجه ارسال خواهد شد حضور مشمول یا کسان وی در هیاتهای رسیدگی ضروری نمی باشد.

ماده112- چنانچه بعد از صدور دفترچه آماده به خدمت و قبل از اعزام به خدمت دوره ضرورت یا قبل از صدور کارت معافیت کفالت تغییری در وضع مشمول حاصل شود که از موجبات معافیت یا بلامانع بودن مشمول باشد در صورت اول مشمول یا هریک از افراد تحت الکفاله او می توانند به سازمان وظیفه عمومی که دفترچه آماده به خدمت صادر نموده مراجعه نمایند تا ادعای آنان در هیاتهای رسیدگی مطرح و رای مقتضی صادر شود و در صورت دوم مشمول باید به سازمان وظیفه عمومی مربوطه مراجعه و بلامانع بودن خود را اعلام دارد تا دفترچه آماده به خدمت جهت وی صادر گردد.

ماده113- در صورتیکه در حین انجام خدمت دوره ضرورت تغییری در وضع مشمول حاصل شود و مشمول یا یکی از بستگان او که مدعی کفالت مشمول نسبت به خود هستند ادعای کفالت نمایند فرمانهان و رؤسای مربوطه مکلفند مراتب را به حوزه وظیفه عمومی اعزام کننده مشمول اعلام دارند حوزه وظیفه عمومی در اسرع وقت پرونده را در هیات رسیگی مطرح و در صورتی که رای هیات رسیدگی بر معافیت تکفل صادر گردد مراتب به منظور ترخیص وی به قسمت محل خدمتی مشمول اعلام و کارت معافیت تکفل با رعایت مقررات مربوطه بوسیله حوزه وظیفه ذیربط جهت مشمول صادر خواهد شد.

ماده114- در صورتی که مشمول یاافرادی از بستگان او که مدعی کفالت مشمول نسبت به خود هستند ادعا نمایند که حقی ازآنان تضییع شده است یاهر یک از اعضاءهیأت های رسیدگی یا فرماندهان گروهان ها و گردان ها وهنگ ها و نواحی ژاندارمری ورئیس اداره وظیفه عمومی با ذکر دلیل موجه به رأی صادره اعتراض نمایند، پرونده مشمول در هیأت رسیدگی تجدید نظر مطرح و رأی هیأت رسیدگی مزبور به استثنای موارد مندرج در ماده 28 قانون خدمت وظیفه عمومی قطعی و غیرقابل  اعتراض خواهد بود.

تبصره-تشخیص موجه بودن اعتراض ،مذکور در این ماده ،بااداره وظیفه عمومی خواهد بود .

ماده115- به اعتراض مشمولانی که در هیأت های رسیدگی اولیه سرباز شناخته شده اند موقعی در هیأت های رسیدگی تجدید نظر رسیدگی خواهد شدکه به خدمت اعزام شده و گواهی اشتغال به خدمت ارائه نمایند .

ماده 116- در صورتی که دلائل و مدارک مثبت مبنی بر معافیت در پرونده موجود باشد رئیس اداره وظیفه عمومی و یا فرماندهان نواحی یا هنگ هایا گردانهای ژاندارمری و یارئیس منطقه وظیفه عمومی تهران می توانند قبل از اعزام مشمول به خدمت دستور رسیدگی به پرونده مورد اعتراض مشمول را در هیأت های رسیدگی تجدید نظر صادر نمایند .

ماده117-تشکیل هیأت های رسیدگی با حضور حداقل سه نفر از اعضاءامکان پذیر است.

ماده118- در صورتی که هیأت رسیدگی با شرکت کلیه اعضاءتشکیل گردد رأی اکثریت مناط اعتبار بوده و در صورتی که باشرکت سه نفر از اعضاءتشکیل گردد اتفاق آراء معتبر خواهد بود.

ماده 119- حذف شده است.

ماده120- در صورتی که هیأت رسیدگی باحضور چهار نفر از اعضاءتشکیل شود نظر اکثریت مناط اعتبار خواهد بود وچنانچه اکثریت حاصل نشود پرونده در جلسه دیگری که کلیه اعضاءحضور خواهندداشت مورد رسیدگی قرار خواهدگرفت.

ماده121- اعضائی که در هیأت رسیدگی بدوی اظهار نظر نموده اند حق شرکت در جلسه هیأت رسیدگی تجدید نظر در آن مورد رانخواهندداشت

 معافیت کفالت

 ماده122- منظور از یگانه مراقب و نگه دارنده یا سرپرست مندرج در ماده 44 قانون خدمت وظیفه عمومی مشمولی می باشد که به شرح موارد زیر تنها فرزند یا نوه ذکور بیش از18 سال هر پدر یا مادر یا جد یا جده یا تنها برادر بیش از18 سال خواهر یا برادر خود باشد.

تبصره- از دو برادر، تنها برادر بیش از18 سال مشمول که اشتغال به تحصیل دارد به شرط دارا بودن معافیت تحصیلی معتبر و همچنین تحصیل در خارج از محل سکونت مکفول، مشمول معافیت می باشد.

ماده123- هر گاه مشمول دارای برادری بیش از18سال باشد که به علت نقص عضو یا بیماری به تشخیص هیات رسیدگی یا کسب نظر شورای پزشکی قادر به سرپرستی و مراقبت از افرادی که مشمول ادعای کفالت آنان را می نماید نباشد و یا دارای برادر اسیر یا مفقودالاثری باشد مشمول یگانه مراقب و سرپرست محسوب خواهد شد.

ماده124- مشمولان زیر برابر مقررات ماده44 قانون خدمت وظیفه عمومی کفیل شناخته می شوند و چنانچه در5سال متوالی دارای شرایط معافیت موقت یکساله باشند در پایان سال پنجم به آنان معافیت دائم زمان صلح داده خواهد شد.

1- یگانه مراقب و نگه دارنده پدری که به سن 60سالگی رسیده و یا پدری که طبق نظر شورای پزشکی نیاز به مراقبت و نگه داری داشته و به تشخیص هیات رسیدگی قادر به اداره امورخود نباشد.

2- یگانه مراقب و نگه دارنده مادر فاقد شوهر (در صورت مطلقه بودن مادر باید تاریخ ثبت طلاق در دفاتر اسناد رسمی قبل از ورود به سن 16سالگی مشمو باشد).

تبصره- چنانچه تاریخ ثبت طلاق در دفاتر اسناد رسمی بعد از ورود به سن16سالگی و قبل از سن مشمولیت باشد پرونده در شورای پیش بینی شده در تبصره2 ماده21 قانون خدمت وظیفه عمومی مطرح و شورا بادر نظر گرفتن وضع خانوادگی مشمول مجوز طرح پرونده در هیاتهای رسیدگی را صادر خواهد نمود.

3- یگانه مراقب و نگهدارنده جد فاقد فرزند که به علت بیماری یا نقص عضو و یا کهولت بنا به تشخیص هیات رسیدگی و با کسب نظر شورای پزشکی نیاز به مراقبت و نگهداری داشته باشد.

4- یگانه مراقب و نگهدارنده جده فاقد شوهر و فرزند.

5- یگانه مراقب و نگهدارنده برادر فاقد پدر و همسر و فرزند که به علت بیماری یا نقص عضو بنا به تشخیص هیات رسیدگی و با کسب نظر شورای پزشکی نیاز به مراقبت و نگهداری داشته باشد.

6- یگانه مراقب و نگهدارنده خواهر فاقد پدر و همسر و فرزندی که به علت بیماری یا نقص عضو بنا به تشخیص هیات رسیدگی و با کسب نظر شورای پزشکی نیاز به مراقبت و نگهداری داشته باشد.

7- یگانه سرپرست و نگهدارنده برادر یا خواهر صغیر.

ماده125- در مورد معافیت به منظور سرپرستی و نگهداری برادر یا خواهر صغیر، مشمولی که با صغار از یک پدر و مادر باشد حق تقدم خواهد داشت و در غیر این صورت مشمولی که با صغار از یک پدر باشد حق تقدم دارد و وجود برادران ناتنی صغار مانع از معافیت برادر پدر و مادری آنان نخواهد بود.

ماده126- مشمولانی که تنها برادر خواهری باشند که فاقد پدر بوده و تا سن 24سالگی شوهر انتخاب ننماید تارسیدن خواهر به سن24سال تمام می توانند سالانه از معافیت موقت استفاده نمایند و پس از آن به خدمت اعزام خواهند شد.

ماده 127- از دو یاسه برادر واجد شرایط اعزام به خدمت یکی از آنان که سن او از دیگران کمتر است به شرطی که خود و برادری که به خدمت رفته است فاقد غیبت باشد با ارائه گواهی اشتغال به خدمت برادر یا برادران دیگر می تواند به تاریخ خاتمه خدمت برادر یا یکی از برادران دفترچه آماده به خدمت در یافت نماید.

تبصره1- برادر بزرگتری که برادر یا برادران کوچکتر او به خدمت اعزام شده اند و اعزام وی قبل از آنان به هر علت مقدور نبوده است چنانچه فاقد غیبت باشد می تواند تا خاتمه خدمت یکی از آنان از تاخیر در اعزام به خدمت استفاده نماید.

تبصره2- در صورتیکه مشمولان مذکور به خدمت اعزام شده باشندنمی توانند از معافیت تاخیر در اعزام موضوع بند(د) ماده44 قانون خدمت وظیفه عمومی استفاده نمایند.

ماده128- به مشمولانی که کفیل خواهر صغیر می شوند چنانچه تا5 سال متوالی دارای شرایط معافیت باشند در پایان سال پنجم معافیت دائم زمان صلح داده خواهد شد.

تبصره- چنانچه مدت معافیت موقت موضوع ماده فوق کمتر از پنج سال بوده و مشمول بلافاصله واجد شرایط مندرج در ماده 126 این آئین نامه بشود مدت معافیت کفالت در زمان صغر خواهر بامدت معافیت کفالت خواهر مجرد در زمان کبرقابل جمع نبوده و مشمول پس از رسیدن خواهر به سن 24 سالگی تمام به خدمت اعزام خواهد شد.

ماده 129 – مشمولانی که برای انجام خدمت وظیفه عمومی احضار می شوند چنانچه در تاریخ های معینه خود را معرفی نکنند از معافیت های مذکور در این فصل محروم می شوندمگر این که در طول مدت غیبت وحین رسیدگی واجد شرائط معافیت کفالت بوده باشند ودر سایر موارد تشخیص عذر موجه با رئیس اداره وظیفه عمومی یا نماینده او خواهد بود.

ماده 130- مدارک لازم برای تشخیص یگانه سرپرست بودن مشمول:

الف- فتوکپی شناسنامه افراد ذینفع که مأمور مربوطه با اصل سند سجلی تطبیق داده وذیل آن نام ونشان خود را با ذکر تاریخ تأیید وامضاء مینماید .

ب- استشهاد امضاءشده توسط سه نفر از بستگان مشمول که به تأیید مراجع انتظامی محل رسیده باشد.

ج- انجام تحقیقات در مورد صحت وسقم ادعای مشمول ومفاد استشهاد تنظیمی توسط مأموران حوزه یا پاسگاه انتظامی یاکلانتری مربوط واحراز هویت بستگان شهود وی که به گواهی ومهروامضاءفرمانده حوزه یا پاسگاه انتظاماتی یا کلانتری محل رسیده باشد.

ماده 131- در پایان هرسال که مشمولان سالم وبلامانع موضوع بند(1)ماده 39 قانون خدمت وظیفه عمومی که به خدمت اعزام شده اند بیش از میزان نیازمندی نیروهای مسلح باشد که در اول همان سال از طرف ستاد مشترک اعلام گردیده است تعداد اضافی از مشمولان بند2 ماده 39 که مدت خدمت ضرورت آنان بیشتر است حسب اعلام اداره وظیفه عمومی از خدمت ترخیص و به حوزه وظیفه عمومی اعزام کننده معرفی خواهند شد.حوزه وظیفه ذیربط کارت معافیت در زمان صلح جهت آنان صادر و تحویل خواهد نمود.

تبصره- چنانچه افرادی از مشمولان این ماده مایل به ادامه خدمت باشند در صورت نیاز نیروها و سازمان ها می توانند به خدمت ادامه دهند.

ماده 132- در صورت تأمین نیازمندی نیروهای مسلح به شرح ماده قبل برای مشمولانی که حداقل دوسال تمام از معافیت موقت استفاده نموده اند به وسیله حوزه وظیفه ذیربط کارت معافیت دائم در زمان صلح صادر و تحویل خواهد شد .

ماده 133- با مشمولانی که پدر یا برادر آنها از تاریخ 19/10/1356 در راه به ثمر رسیدن انفلاب اسلامی واستمرار آن معلول یا مفقودالاثر یا اسیر شده یا بشوند از نظر معافیت به ترتیب زیر رفتار خواهد شد:

الف- یک نفر از فرزندان یا برادران مشمول فرد معلولی که برابر نظر شورای پزشکی بنیاد شهید به تنهائی قادر به اداره امور شخصی خود نباشد از انجام خدمت دوره ضرورت و احتیاط معاف دائم خواهد شد.

ب- یک نفر از فرزندان یا برادران مشمول فرد مفقودالاثر از انجام خدمت دوره ضرورت و احتیاط معاف دائم خواهد شد.

ج- یک نفر از فرزندان یا برادران مشمول فرد اسیر سه سال متوالی می تواند از معافیت موقت یک ساله خدمت دوره ضرورت واحتیاط استفاده کرده و در پایان سال سوم در صورت بقا اسارت به مشمول نعافیت دائم از خدمت دوره ضرورت و احتیاط داده خواهد شد.

تبصره 1- یک نفر از فرزندان ویا برادران مشمول فرد اسیر در صورتیکه بیش از سه سال از تاریخ اسارت اسیر گذشته باشد و در بدو مراجعه مشمول مدت اسارت بیش از سه سال احراز گردد و در صورت وجود سایر شرایط مقرر در قانون در همان نوبت اول برای مشمول کارت معافیت دائم از انجام خدمت صادر گردد.

تبصره2- مشمولانی که به موجب قانون اصلاح ماده 45 قانون خدمت وظیفه عمومی از معافیت موقت استفاده کرده چنانچه در مدت اعتبار معافیت موقت و یا قبل از آن مدت اسارت اسیر از سه سال تجاوز نماید می توانند به حوزه های وظیفه عمومی ذیربط مراجعه و تقاضا نمایند که معافیت موقت آنان به معافیت دائم تبدیل شود.

ماده134- منظور از معلول مندرج در ماده45 قانون خدمت وظیفه عمومی و ماده133 این آئین نامه فرد ذکوری است که در راه به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی و استمرار آن از تاریخ 19/10/1356 به بعد معلول شده یا بشود و در شورای پزشکی بنیاد شهید معاینه شده و برابر نظر شورای پزشکی مذکور به تنهایی قادر به اداره امور شخصی نباشد.

ماده135- مراتب معلولیت پرسنل نظامی و انتظامی باید مورد تایید نیرو یا سازمان مربوطه بوده و در سایر موارد تایید بنیاد شهید کافی خواهد بود.

ماده136- اسیر و مفقودالاثر شخصی است که در را ه به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی و استمرار آن از تاریخ 19/10/1356 به بعد اسیر یا مفقود الاثر شده و مراتب در مورد پرسنل نیروهای نظامی و انتظامی به تایید نیروی مربوطه و در سایر موارد به تایید بنیاد شهید رسیده باشد.

ماده137- چنانچه معلول یا اسیر یا مفقود الاثر غیر از برادر پدر و مادری برادران ناتنی دیگری داشته باشد وجود برادر ناتنی مانع استفاده برادر تنی از معافیت نخواهد شد.

تبصره- در صورت تعدد مشمولان در موارد مشابه برابر مقررات مواد140 تا155 این آئین نامه عمل شود.

معافیت یک نفر از فرزندان خانواده شهداء

ماده138- مشمولانی که پدر یا برادر آنان به درجه رفیع شهادت رسیده یا برسد با داشتن شرایط زیر می توانند از معافیت موضوع قانون معافیت یک نفر از فرزندان خانواده شهدا مصوب 25/11/1361 استفاده کنند:

الف- تاریخ شهادت برادر یا پدر مشمول بعداز نوزدهم دیماه هزار و سیصد و پنجاه و شش باشد.

ب- بیش از هفت سال از تاریخ شهادت تا تاریخ معرفی و یا تا فروردین ماه سالی که طی آن سال مشمول به سن 19سالگی می رسد نگذشته باشد.

ج- پدر و مادر مشمول یا یکی از آنها در قید حیات بوده و یا مشمول عهده دار سرپرستی برادر یا خواهر صغیر خود باشد.

ماده139- شهادت پرسنل نیروهای نظامی و انتظامی باید به تایید نیروی مربوطه و بنیاد شهید برسد و در سایر موارد تایید بنیاد شهید کافی خواهد بود.

ماده140- چنانچه از یک خانواده افراد شهید یا مفقودالاثر یا معلول یا اسیر شده باشند فقط یک نفر از فرزندان یا برادران مشمول آن خانواده می تواند از معافیت استفاده نماید.

ماده141- استفاده از معافیت خانواده شهدا در مورد چند برادر مشمول که همه از یک پدر و مادر باشند با توافق والدین خواهد بود و در صورت عدم توافق یکی از آنان توسط اداره وظیفه عمومی به قید قرعه انتخاب خواهد شد.

ماده142- در صورتیکه پدر شهید فوت نموده و مادر در قید حیات باشد و برادران مشمول او متعدد باشند انتخاب با مادر شهید خواهد بود و در صورتیکه مادر نسبت به انتخاب اقدام ننماید یکی از آنان از طریق قرعه توسط اداره وظیفه عمومی انتخاب خواهد شد.

ماده143- چنانچه مشمولینی که برادر شهید هستند متعدد بوده و با شهید از پدر یکی ولی از مادر جدا باشند مشمولی حق استفاده از معافیت دارد که با شهید از یک مادر باشد.

ماده144- در صورتیکه شهید فرزندان مشمول متعدد داشته باشد که از یک مادر نباشند مشمولی می تواند از معافیت استفاده نماید که تعداد خواهر و برادر صغیر بیشتری داشته باشد.در صورت نبودن خواهر و برادر صغیر حق نقدم با مشمولی است که از مادر و از پدر تعداد برادر کمتری داشته باشد.

ماده145- در صورتیکه شهید دارای برادری از پدر یا مادر بوده که به سن مشمولیت رسیده باشند و هر یک از پدر یا مادر مدعی معافیت فرزند خود بشوند در صورت عدم توافق به وضع معافیت رسیدگی نشده و پس از رفع اختلاف با مشمولی که نتوانسته از معافیت استفاده کند مانند مشمولان هم طبقه او رفتار خواهد شد.

ماده146- در صورتیکه شهید دارای فرزندی باشد که در سن مشمولیت قرار دارد و یا ظرف 7سال از تاریخ شهادت مشمول بشود و شهید برادر مشمول نیز داشته باشد حق استفاده از معافیت با فرزند شهید خواهد بود مگر اینکه همسر شهید کتبا رضایت دهد که به جای فرزند شهید برادر وی از معافیت استفاده نماید.

ماده147- چنانچه پدر و مادر مشمول فوت نموده و برادر و خواهر صغیری نیز وجود نداشته باشد مشمولینی که برادر شهید هستند نمیتوانند از معافیت استفاده نمایند .

ماده 148- در صورتیکه یکی از فرزندان شهید از معافیت موضوع قانون معافیت یک نفر از فرزندان خانواده شهدا استفاده نماید سایر فرزندان شهید نمی توانند از معافیت کفالت استفاده نمایند .

ماده 149- چنانچه پدر و مادر شهید فوت نموده و شهید برادر یا خواهر صغیر داشته باشد برادری میتواند از معافیت موضوع قانون معافیت یکنفر از فرزندان خانواده شهدا استفاده نماید که با شهید و برادر یا خواهر صغیر وی حسب مورد از یک پدر یا مادر باشد .

ماده 150- در صورتیکه پدر شهید فوت نموده و مادر در قید حیات باشد شهید برادران مشمول متعدد تنی و ناتنی داشته باشد حق تقدم با مشمولی است که با شهید از یک پدر و مادر (تنی) میباشد .

ماده 151- در صورتیکه شهید برادران ابوینی نداشته باشد بین برادران ناتنی شهید حق تقدم با برادری خواهد بود که تعداد بیشتری خواهر یا برادر صغیر داشته باشد . در صورت تساوی شرایط حق تقدم با مشمولی است که دارای برادر کمتر میباشد.

ماده 152- مشمولی که از معافیت دائم یا موقت کفالت یا پزشکی استفاده نموده یا مینماید پس از شهادت یا معلولیت یا مفقودالاثر شدن یا اسارت پدر و  یا برادر خود میتواند تقاضای تبدیل معافیت کفالت یا پزشکی یا تحصیلی را به معافیت یک نفر از فرزندان یا برادران خانواده طبقات مذکور به حوزه وظیفه عمومی صادر کننده کارتهای مذکور تسلیم نماید و حوزه وظیفه مربوطه برابر مقررات پس از رسیدگی نسبت به تبدیل کارت معافیت قبلی وی به کارت معافیت یک نفر از فرزندان یا برادران خانواده آن  طبقات اقدام خواهد نمود .

ماده 153- استفاده مشمول از معافیت پزشکی و معافیت تحصیلی مانع استفاده برادران دیگر وی از معافیت یکنفر از فرزندان خانواده شهدا نخواهد بود .

ماده 154- غیبت مشمول مانع استفاده وی از معافیت یکنفر از فرزندان خانواده شهدا نخواهد بود .

ماده 155- چنانچه مشمولی از خانواده شهدا از معافیت کفالت دائم استفاده کرده باشد سایر برادران و فرزندان نمیتوانند از معافیت یک نفر از فرزندان خانواده شهدا برای همان موضوع استفاده نمایند .مگر اینکه معافیت کفالت مقدم بر شهادت باشد .

 ماده 156- مدارک لازم برای رسیدگی به ادعای کفالت مشمولان یگانه مراقب و نگهدارنده پدر که قادر به اداره امور خود نباشد به شرح زیر است :

1- تصویر شناسنامه پدر .

2- تصویر شناسنامه مادر .

3- تصویر شناسنامه برادران و خواهران مشمول (در صورتیکه هر یک از آنان فوت کرده باشند برگه فوت آنان ).

4- عکس پدر مشمول که توسط کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل اقامت گواهی شده باشد.

5- تصویر شناسنامه همسر یا همسران دیگر پدر مشمول .

6- پاسخ اداره ثبت و احوال محل صدور شناسنامه پدر و مادر مشمول به استعلام حوزه وظیفه ذیربط در مورد مشخصات فرزندان ذکور پدر و مادر .

7- در صورتیکه به وضع مشمول در خارج از محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ استعلام وضع مشمولیت وی از حوزه یا گروهان و یا بخش وظیفه ژاندارمری محل صدور شناسنامه مشمول .

8- برگ تحقیق وضعیت (این برگ بدوا" حسب مورد وسیله حوزه وظیفه محل صدور شناسنامه و یا محل سکونت مشمول تنظیم و جهت تحقیق و تکمیل به کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر وی فرستاده میشود مراجع مذکور پس از بررسی و تحقیق و تکمیل و گواهی و امضاء و مهر رئیس یا فرمانده مربوطه به حوزه وظیفه ذیربط اعاده خواهند نمود ) .

9- برگ معاینه پزشکی پدر مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر عدم قدرت به اداره امور و نیاز به مراقبت و نگهداری به علت کهولت یا بیماری یا نقص عضو .

10- برگ معاینه پزشکی برادر بیش از 18 سال مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر اینکه به علت بیماری یا نقص عضو قادر به مراقبت و نگهداری از پدر خود نمیباشد

11- برگ استشهاد تائید وضعیت و صحت ادعای مشمول به امضای 3 نفر از بستگان مشمول که به تائید مراجع انتظامی محل رسیده باشد .

تبصره 1- حضور پدر مشمول در جلسه هیئت رسیدگی ضروری است چنانچه پدر مشمول قادر به حضور در جلسه هیئت رسیدگی نباشد گواهی مراجع ذیصلاح مبنی بر عدم امکان حضور پدر مشمول در جلسه الزامی است .

تبصره 2- مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی ذیربط تحویل خواهند نمود .

ماده 157-مدارک لازم برای رسیدگی به ادعای کفالت مشمولان یگانه مراقب و نگهدارنده مادر فاقد شوهر به شرح زیر است .

1- گواهی فوت پدر .

2- رونوشت طلاقنامه مادر در صورتیکه مادر مشمول مطلقه باشد .

3- تصویر شناسنامه مادر .

4- تصویر شناسنامه پدر مشمول در صورتیکه مادر مشمول مطلقه شده باشد .

5- تصویر شناسنامه برادران و خواهران مشمول .

6- گواهی فوت برادر یا برادران مشمول در صورتیکه فوت شده باشند .

7- پاسخ اداره ثبت و احوال محل محل صدور شناسنامه مشمول و پدر و مادر وی به استعلام حوزه وظیفه عمومی ذیربط درباره مشخصات فرزندان ذکور مادر .

8- در صورتیکه به وضع مشمول در خارج از محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ استعلام وضع مشمولیت وی از حوزه یا گروهان و یا بخش وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه مشمول .

9- برگ تحقیق وضعیت(این برگ بدوا" حسب مورد وسیله حوزه وظیفه محل صدور شناسنامه و یا محل سکونت مشمول و مادر او تنظیم و جهت تحقیق و تکمیل به کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر وی فرستاده میشود مراجع مذکور پس از بررسی و تحقیق و تکمیل و گواهی و امضاء و مهر رئیس یا فرمانده مربوطه به حوزه وظیفه ذیربط اعاده خواهند نمود ) .

10- عکس مادر مشمول که توسط کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل اقامت گواهی شده باشد.

11- تصویر شناسنامه و یا خلاصه فوت شوهر و یا شوهران قبلی مادر مشمول.

12-برگ معاینه پزشکی برادر بیش از 18سال مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر اینکه به علت بیماری یا نقص عضو قادر به سرپرستی مادر فاقد شوهر خود نمی باشد.

13- برگ استشهاد تایید وضعیت سه نفر از بستگان مشمول که به تایید مراجع انتظامی محل رسیده باشد.

14- رونوشت مصدق احکام مبنی بر حبس پدر (به نحوی که از تاریخ ارائه آن بیش از یک سال به انقضای حبس باقی مانده باشد.)

تبصره1- حضور مادر مشمول در جلسه هیات رسیدگی ضروری است چنانچه مادر مشمول قادر به حضور در جلسه هیات رسیدگی نباشد، گواهی مراجع ذیصلاح مبنی بر عدم امکان حضور مادر مشمول در جلسه الزامی است.

تبصره2- مشمولان باید هریک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی تحویل نمایند.

ماده158- مدارک لازم برای رسیدگی به ادعای کفالت مشمولان یگانه مراقت و نگهدارنده جد یا جده پدری یا مادری که قادر به اداره امور خود نباشند به شرح زیر است:

الف- جد پدری یا مادری.

1- تصویر شناسنامه جد.

2- تصویر شناسنامه نوه های ذکور و اناث.

3-گواهی فوت فرزندان جد.

4- عکس جد مشمول که توسط کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل اقامت گواهی شده باشد.

5- برگ تحقیق وضعیت (این برگ بدوا" حسب مورد وسیله حوزه وظیفه محل صدور شناسنامه و یا محل سکونت مشمول در مورد فرزندان و نوه های جد تنظیم و جهت تحقیق و تکمیل به کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر و جد وی فرستاده میشود مراجع مذکور پس از بررسی و تحقیق و تکمیل و گواهی و امضاء و مهر رئیس یا فرمانده مربوطه به حوزه وظیفه ذیربط اعاده خواهند نمود ) .

6- برگ معاینه پزشکی جدمشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر نیاز به مراقبت و نگهداری به علت بیماری یا نقص عضو یا کهولت.

7- چنانچه جد دارای همسران دیگر باشد تصویب شناسنامه آنها.

8- پاسخ ادارةثبت احوال محل صدور شناسنامه افرادبندهای 1و2 به استعلام حوزه وظیفه ذیربط درموردمشخصات‌آنان.

9- در صورتی که به وضع مشمول در خارج از محل صدور شاسنامه رسیدگی شود پاسخ استعلام وضع مشمولیت از حوزه یا گروهان ویا بخش وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه مشمول .

10- برگ معاینه پزشکی برادر بیش از 18سال مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر اینکه به علت بیماری یا نقص عضو قادر به مراقبت و نگهداری از جد خود نمی باشد.

11- برگ استشهاد تایید وضعیت و صحت ادعای مشمول به امضای 3نفر از بستگان مشمول که به تایید مراجع انتظامی محل رسیده باشد .

تبصره1- حضور جد مشمول با شناسنامه عکس دار در جلسه هیات رسیدگی ضروری است در صورتی که جد به هر علت قادر به حضور در جلسه دادگاه نباشد. گواهی مراجع ذیصلاح ذیربط مبنی بر عدم امکان حضور وی در جلسه الزامی است.

تبصره2- مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی مربوطه تحویل خواهند داد.

ب- جده مادری یا پدری.

1- در مورد مشمولانی که ادعای تکفل جده مادری یا پدری خود را نموده باشند مدارک مذکور در بند الف این ماده به استثنای مدارک مندرج در بند6.

2- گواهی فوت شوهر یا طلاقنامه جده که تاریخ وقوع طلاق قبل از رسیدن مشمول به سن مشمولیت باشد.

ماده 159- مدارک لازم برای رسیدگی به ادعای کفالت مشمولان یگانه مراقب و نگهدارنده خواهر که قادر به اداره امور خود نباشد به شرح زیر است:

1-گواهی فوت پدر.

2-تصویر شناسنامه خواهر.

3-تصویر شناسنامه مادر مشمول و همسر یا همسران دیگر پدر مشمول.

4-  برگ تحقیق وضعیت (این برگ بدوا حسب مورد وسیله حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و خواهر تنظیم و جهت تحقیق و تکمیل به کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر و خواهر وی فرستاده میشود. مراجع مذکور پس از بررسی و تحقیق و تکمیل و گواهی و امضاء و مهر رئیس یا فرمانده مربوطه به حوزه وظیفه عمومی ذیربط اعاده خواهند نمود).

5-  پاسخ اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه و محل سکونت مشمول و پدر و مادر او به استعلام حوزه وظیفه عمومی ذیربط در مورد فرزندان آنها.

6-در صورتیکه به وضع مشمول در خارج از محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ استعلام وضع مشمولیت وی از حوزه یا گروهان و یا بخش وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه مشمول.

7-عکس خواهر مشمول که توسط کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل اقامت گواهی شده باشد.

8- در صورتیکه پدر مشمول قبلا همسران دیگری داشته است تصویر شناسنامه آنها.

9-برگ معاینه پزشکی برادر بیش از 18 سال مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر اینکه بعلت بیماری یا نقص عضو قادر به مراقبت و نگهداری از خواهر خود نمیباشد.

10- برگ استشهاد تائید وضعیت و صحت ادعای مشمول به امضاء سه نفر از بستگان مشمول که به تائید مراجع انتظامی محل رسیده باشد.

11- برگ معاینه پزشکی خواهر مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر اینکه بعلت بیماری یا نقص عضو قادر به اداره امور خود نمیباشد و نیاز به مراقبت و نگهداری دارد.

12- رونوشت مصدق احکام مبنی بر حبس پدر (به نحوی که از تاریخ ارائه آن بیش از یک سال به انقضای حبس باقیمانده باشد).

تبصره 1- حضور خواهر مشمول در جلسه هیات رسیدگی ضروری است. چنانچه خواهر مشمول قادر به حضور در جلسه هیات رسیدگی نباشد گواهی مراجع ذیصلاح ذیربط مبنی بر عدم امکان حضور خواهر مشمول در جلسه الزامی است.

تبصره 2- مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی ذیربط تحویل خواهند داد.

ماده 160- مدارک لازم برای رسیدگی به ادعای کفالت مشمولان یگانه مراقب و نگهدارنده برادر که قادر به اداره امور خود نباشد به شرح زیر است:

1-گواهی فوت پدر.

2-تصویر شناسنامه برادر بیمار مشمول.

3-تصویر شناسنامه سایر برادران مشمول.

4-برگ تحقیق وضعیت (این برگ بدوا حسب مورد وسیله حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و خواهر تنظیم و جهت تحقیق و تکمیل به کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر و برادر وی فرستاده میشود. مراجع مذکور پس از بررسی و تحقیق و تکمیل و گواهی و امضاء و مهر رئیس یا فرمانده مربوطه به حوزه وظیفه عمومی ذیربط اعاده خواهند نمود).

5- عکس برادر مشمول که توسط کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل اقامت گواهی شده باشد.

6- درصورتی که پدر مشمول قبلا همسران دیگری داشته است تصویر شناسنامه آنها.

7-پاسخ اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه و محل سکونت پدر و مادر به استعلام حوزه وظیفه ذیربط در مورد فرزندان آنها.

8-در صورتیکه به وضع مشمول در خارج از محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ استعلام وضع مشمولیت وی از حوزه یا گروهان و یا بخش وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه مشمول.

9-برگ معاینه پزشکی برادر بیش از 18 سال مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر اینکه بعلت بیماری یا نقص عضو قادر اداره امور خود نمباشد و نیاز به مراقبت و نگهداری دارد.

10- برگ استشهاد تائید وضعیت و صحت ادعای مشمول به امضاء سه نفر از بستگان مشمول که به تائید مراجع انتظامی محل رسیده باشد.

11- رونوشت مصدق احکام مبنی بر حبس پدر (به نحوی که از تاریخ ارائه آن بیش از یک سال به انقضای حبس باقیمانده باشد).

تبصره 1- حضور برادر مشمول در جلسه هیات رسیدگی ضروری است. چنانچه برادر مشمول قادر به حضور در جلسه هیات رسیدگی نباشد گواهی مراجع ذیصلاح ذیربط مبنی بر عدم امکان حضور برادر مشمول در جلسه الزامی است.

تبصره 2- مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی ذیربط تحویل خواهند داد.

ماده 161- مدارک لازم برای رسیدگی به ادعای کفالت مشمولان یگانه سرپرست و نگهدارنده برادر و یا خواهر صغیر به شرح زیر است:

1-گواهی فوت پدر.

2- تصویر شناسنامه برادران و یا خواهران صغیر.

3- تصویر شناسنامه مادر مشمول و همسر یا همسران دیگر پدر مشمول.

4- برگ تحقیق وضعیت (این برگ بدوا حسب مورد وسیله حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر و خواهر و برادر او تنظیم و جهت تحقیق و تکمیل به کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر و خواهر و  برادر وی فرستاده میشود. مراجع مذکور پس از بررسی و تحقیق و تکمیل و گواهی و امضاء و مهر رئیس یا فرمانده مربوطه به حوزه وظیفه عمومی ذیربط اعاده خواهند نمود).

5- عکس برادر یا برادران و خواهر یا خواهران صغیر مشمول که توسط کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل اقامت گواهی شده باشد.

6-درصورتی که پدر مشمول قبلا همسران دیگری داشته است تصویر شناسنامه آنها.

7- برگ معاینه پزشکی برادر بیش از 18 سال مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر اینکه بعلت بیماری یا نقص عضو قادر به سرپرستی و نگهداری از برادر یا خواهر صغیر خود نمباشد.

8-برگ استشهاد تائید وضعیت و صحت ادعای مشمول به امضاء سه نفر از بستگان مشمول که به تائید مراجع انتظامی محل رسیده باشد.

9-در صورتیکه وضع مشمول در خارج از محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ استعلام وضع مشمولیت وی از حوزه یا گروهان و یا بخش وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه مشمول.

10-پاسخ اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه و محل سکونت پدر و مادر و مشمول به استعلام حوزه وظیفه عمومی ذیربط درباره مشخصات فرزندان آنها.

11- رونوشت مصدق احکام مبنی بر حبس پدر (به نحوی که از تاریخ ارائه آن بیش از یک سال به انقضای حبس باقیمانده باشد).

تبصره 1- حضور یکی یا کلیه برادران و خواهران صغیر مشمول در جلسه هیات رسیدگی ضروری است، چنانچه هر یک از برادران یا خواهران صغیر مشمول قادر به حضور در جلسه هیات رسیدگی نباشند،‌گواهی مراجع ذیصلاح مبنی بر عدم امکان حضور در جلسه الزامی است.

تبصره 2- مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی ذیربط تحویل خواهند داد.

ماده 162- مدارک لازم برای رسیدگی به ادعای کفالت مشمولان یگانه سرپرست خواهر مجرد:

1-گواهی فوت پدر.

2- تصویر شناسنامه خواهر.

3-تصویر شناسنامه مادر مشمول و همسر یا همسران دیگر پدر مشمول.

4- برگ تحقیق وضعیت (این برگ بدوا حسب مورد وسیله حوزه وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و خواهر او تنظیم و جهت تحقیق و تکمیل به کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل صدور شناسنامه یا محل سکونت مشمول و پدر و مادر و خواهر وی فرستاده میشود. مراجع مذکور پس از بررسی و تحقیق و تکمیل و گواهی و امضاء و مهر رئیس یا فرمانده مربوطه به حوزه وظیفه عمومی ذیربط اعاده خواهند نمود).

5-پاسخ اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه و محل سکونت مشمول و پدر و مادر او به استعلام حوزه وظیفه عمومی ذیربط در مورد فرزندان آنها.

6- در صورتیکه به وضع مشمول در خارج از محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ استعلام وضع مشمولیت وی از حوزه یا گروهان و یا بخش وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه مشمول.

7- عکس خواهر مشمول که توسط کلانتری یا پاسگاه ژاندارمری محل اقامت گواهی شده باشد.

8-درصورتی که پدر مشمول قبلا همسران دیگری داشته است تصویر شناسنامه آنها.

9-  برگ معاینه پزشکی برادر بیش از 18 سال مشمول متضمن نظر شورای پزشکی مبنی بر اینکه بعلت بیماری یا نقص عضو قادر به سرپرستی از خواهر مجرد خود نمیباشد.

10- برگ استشهاد تائید وضعیت و صحت ادعای مشمول به امضاء سه نفر از بستگان مشمول که به تائید مراجع انتظامی محل رسیده باشد.

11- رونوشت مصدق احکام مبنی بر حبس پدر (به نحوی که از تاریخ ارائه آن بیش از یک سال به انقضای حبس باقیمانده باشد).

تبصره 1- حضور خواهر مشمول در جلسه هیات رسیدگی ضروری است چنانچه خواهر مشمول قادر به حضور در جلسه هیات رسیدگی نباشد، گواهی مراجع ذیصلاح ذیربط مبنی بر عدم امکان حضور خواهر مشمول در جلسه الزامی است.

تبصره 2- مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی ذیربط تحویل خواهند داد.

ماده 163- مدارک لازم برای رسیدگی به تقاضای معافیت یک نفر از فرزندان یا برادران فرد معلول به شرح زیر است:

1-تصویر شناسنامه پدر یا برادر مشمول که معلول شده باشد.

2-تصویر شناسنامه مادر مشمول.

3-تصویر شناسنامه برادر یا برادران مشمول.

4-گواهی فوت پدر یا مادر در صورتیکه یکی از آنها فوت کرده باشد.

5-در صورتیکه به وضع مشمول در خارج از حوزه محل صدرو شناسنامه رسیدگی شود پاسخ استعلام وضع مشمولیت وی از حوزه یا گروهان یا بخش وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه مشمول.

تبصره 1- مشمولان هر یک از مدارک فوق را به تعداد مورد نیاز به حوزه وظیفه عمومی ذیربط تحویل خواهند داد.

ماده 164- مدارک لازم برای رسیدگی به تفاضای معافیت یک نفر از فرزندان یا برادران فرد اسیر یا مفقود الاثر به شرح زیر است:

1-تصویر شناسنامه پدر یا برادر مشمول که اسیر یا مفقود الاثر باشند.

2- تصویر شناسنامه مادر مشمول.

3- در صورتیکه به وضع مشمول در خارج از حوزه محل صدور شناسنامه رسیدگی شود پاسخ استعلام وضع مشمولیت وی از حوزه یا گروهان یا بخش وظیفه عمومی محل صدور شناسنامه مشمول.

 تبصره- مشمولان هریک ازمدارک فوق  رابه تعدادموردنیازبه حوزه وظیفه عمومی ذیربط تحویل خواهندداد.

ماده 165- مدارک لازم برای رسیدگی به تقاضای معافیت یک نفر از فرزندان خانواده شهداء به شرح زیر است:

1- تصویر شناسنامه پدر یا برادر مشمول که شهید شده‌اند.

2- گواهی نیروهای نظامی و انتظامی مربوط که به تائید بنیاد شهید رسیده است مبنی بر شهادت پدر یا برادر مشمول در مورد شهدای نیروهای نظامی و انتظامی و یا گواهی بنیاد شهید مبنی بر شهادت پدر یا برادر مشمول در مورد سایر شهداء.

3-تصویر شناسنامه مادر مشمول.

4- تصویر شناسنامه برادر یا برادران مشمول.

5- گواهی فوت پدر و مادر مشمول در صورتیکه برادر مشمول شهید شده و پدر و مادر فوت نموده و مشمول مدعی سرپرستی برادر یا خواهر صغیر خود باشد.

6- رضایت نامه رسمی همسر شهیدی که دارای فرزند مشمول یا فرزندی است که ظرف 7 سال از تاریخ شهادت به سن مشمولیت میرسد مبنی بر اینکه برادر شهید که مشمول میباشد از معافیت یک نفر از خانواده شهداء استفاده نماید این رضایتنامه بایستی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم و ثبت شود.

تبصره- مشمولان هریک ازمدارک فوق رابه تعدادموردنیازبه حوزه وظیفه عمومی ذیربط تحویل خواهندداد.

قانون نظام وظيفه در ايران بسيار ضعيف و به هيچ وجه متناسب با نيازهاي كشور نيست. كاش عزمي جدي در جهت تغيير قانون نظام وظيفه شكل مي گرفت. ان هم تغيير قانون به نفع حرفه اي شدن در جهت افزايش منافع ملي