خانواده از ديرزمان ركن اساسي جوامع انساني به شمار مي رفته كه هم با ضرورت زندگي و هم با سرشت و طبيعت انساني سازگار بوده است . درنظام ارزشي اسلام خانواده از منزلت و قداست خاصي برخوردار است و در محيط خانواده، زنان مديريت داخلي اين واحد كوچك اجتماعي را برعهده دارند . زن علاوه بر وجهه انساني خويش و نيز نقش اجتماعي اش در سطح جامعه، در سطح خانواده نيز داراي نقش و مسووليتهايي است كه تربيت صحيح فرزند و پاسداري از كانون گرم خانواده از مهمترين اين نقشهاست .
ايجاد سكون و آرامش همسران در كنار يكديگر يكي از اهداف مهم ازدواج برشمرده شده است . وجود صفا ، يكرنگي و صميميت در خانواده علامت توفيق ازدواج در رسيدن به اصلي ترين هدف بوده و نشانه آن است كه زن و مرد هر دو به وظايف خود در برابر همسر عمل مي كنند . در اين ميان با توجه به وجود عواطف بسيار قوي در زنان نقش آنان در تامين بهداشت رواني خانواده چشمگيرتر است .
خداوند در قرآن مي فرمايد: از نشانه هاي خداوند اين است كه براي شما از جنس خودتان همسراني آفريد تا در كنارشان آرامش پيدا كنيد و ميان شما مودت و رحمت برقرار ساخت . زن مي تواند روحيه خسته و نا اميد همسرش را در برابر مشكلات، تغيير دهد و يا دست كم سنگ صبور ناراحتيهاي او باشد .
در رهنمود خداوند، زنان در نقش مادري و همسري، محور و كانون امنيت و آرامش خانواده هستند. اما با نگاه دقيق به آيه 21 رم در مي یابيم كه در روانشناسي قرآني، امر زناشويي و انس همسري گوياي آن است كه زنان مي توانند آرامش و امنيت رواني به شوهران خود هديه كنند . نقشهاي همسري و مادري بانوان، به عنوان دو نقش خانواده گي دو نقش بي دليل زنان در جهان آفرينش است كه امنيت و سلامت رواني بشر را در درون خانواده تضمين مي كند و كسي جز همسران و مادران نمي توانند اين رسالت را برعهده گيرند . در بيان مكرر از پيامبر اكرم ( ص ) و امیر مومنان و سایر ائمه ( ع )، این رسالت به عنوان جهاد زنان تعریف شده است که به تنهایی با تمام فعالیتهای اجتماعی ، سیاسی و جهاد مردان در راه خدا برابری می کند . درحالی که این رسالت بخش اول فعالیت زنان را تشکیل می دهد که در خانواده صورت می پذیرد .
امیرالمومنین علی ( ع ) در حکمت 136 نهج البلاغه در خصوص جهاد و نقش زنان می فرمایند: جهاد زن، نیکو همسرداری است .
با نگاهی به آموزه های دینی برگرفته از کلمات وحی و ائمه اطهار ( ع ) به خوبی درمی یابیم که یکی از نقشهای زنان در خانواده، نقش بی بدیل مادری است . خداوند به حرمت این نقش و به حکمت نیازمندیهایی که این نقش برای تاثیر گذاشتن روی فرزندان دارد از هیچ چیز دریغ نفرموده و دو قابلیت عظیم را به زن داده است . یکی قدرت تحول و دیگری قدرت تحمل .
همه رهبران بزرگ جهان، برای اداره امور و بهبود آن نیازمند به این دو اصل هستند . خداوند متعال کلام مادر را تاثیرگذار کرده است و چون او از در عاطفه که در باز قلب انسانهاست وارد می شود کلام و کردارش بسیار اثرگذار است . امروز روانشناسی مدرن این مطلب را تایید کرده است که پژواک صدای مادر در روح و جان فرزندان تاثیرگذار است .
یعنی اگر یک مادر برای نماز و صداقت و درستی با فرزندان صحبت کند تاثیر می گذارد و قدرت شگفت دیگر قدرت تحمل مادر است که اگر نبود این قدرت، نسل بشر منقرض می شد . خداوند که از همه داناتر و بیننده تر است چنان صبر و تحملی به مادر داده است که وی به راحتی شرایط سخت بارداری را تحمل می کند و 9 ماه تمام فرزند را در وجود خود حمل می کند .
با توجه به این مطلب، به راحتی می توان اذعان داشت که خانواده مبنای جامعه انسانی است . درست مثل سلول که مبنای پیکره آدمی است . جامعه های سرافراز ، مستقل ، سخت کوش ، ارزش مدار و دانا قطعاً دارای خانواده هایی با همین صفات هستند و خانواده های سرافراز و مستقل و سخت کوش و ارزش مدار و دانا قطعاً دارای زنانی با همین صفات هستند . این موضوع ارتباط مستقیم و مستمر و مستحکم دارد و اساساً سعادت و شقاوت ملتها به وجود مادران بستگی دارد .
امام خمینی ( ره ) در زمینه نقش زن در خانواده، اندیشه های ارزشمندی را ارائه کرده اند و به ویژه درباره نقش اساسی مادر در شکل دادن به ساختار شخصیت کودک و تربیت صحیح فرزندان در جهت تامین سعادت و رشد جامعه، سخنها و خطابهای بلندی دارند . امام ( ره ) در جای جای سخنان و نظراتشان بر این نکته اشاره دارند که نقش مادری و همسری زن مسلمان، با نقش اجتماعی یا سیاسی و اقتصادی و فرهنگی او در سطح جامعه تزاحمی ندارد و اساساً نباید تزاحمی داشته باشد. از این روست که با توجه به اهمیت کانون خانواده شغل اول و اصیل زنان را تربیت فرزند می دانند چرا که تربیت صحیح فرزند یا انسان سازی از کارکردهای اساسی خانواده است و این مهم عمدتاً از مادر ساخته است . این نقش برای زنان نقش غریزی است و بی اهمیت شمردن و سرکوب کردن آن پیامدهای ناگوار و ناهنجار روانی و رفتاری برای کودک ، مادر و جامعه به همراه دارد .
در راستای این تحلیلها و خطابها ایفای نقش عظیم انسانی و الهی از طرف زنان از سویی در گرو همراه ساختن تعلیم و تربیت و ایمان فرزندان با تهذیب نفس و اصلاح اخلاق خانواده و از سوی دیگر در گرو مسوولیتهای اساسی زن مسلمان در برابر مسائل و مقتضیات اجتماعی جامعه اسلامی است .
کارشناس - آقای عارفی :
" موضوع بحث در این است که آیا کارهایی که زنها باید در خانه انجام دهند مثل شستن و پختن و امثال اینها ، آیا اینها بر زنها واجب است یا واجب نیست .
جواب این است که فرق بین زن و مرد یعنی در زندگی خانوادگی خداوند از زنها بیشتر به تعبیر خودمانی، دفاع کرده و بیشتر حمایت کرده . بر مردها بعضی چیزها واجب است یعنی در حقیقت این را به یک تعبیر عوامانه اش بگوییم مرد را خداوند در خدمت زن قرار داده است . مرد را اگر به تعبیر بدش بگوییم ، مرد را خداوند نوکر زن قرار داده، نه زن را در خدمت که حال توضیح می دهم .
ببینید آوردن غذا ، خوراک و پوشاک برای مرد واجب است که برای زن بیاورد ، مثلاً مواد غذایی برای مرد واجب است که بیاورد ، اما آیا برای زن واجب است که پخته کند ؟ نه . تهیه خانه برای مرد واجب است که برای زنش در حد متعارف تهیه کند.
اما آیا جارو کردن خانه ، شستن لباس برای زن واجب است ؟ نه . یعنی از طرف مرد برایش واجب است یک حق است که اگر انجام ندهد مجازات دارد . زن می تواند که به دادگاه مراجعه کند.
اما از طرف زن به عنوان حق و به عنوان تکلیف نیست. یعنی مرد نمی تواند زن را سرزنش کند چرا غذا نپخته ای ، چرا دیر پخته ای و .... ، اینها را مرد به گردن زن حق ندارد ، آن وقت در این جا اشکالات زیادی بوجود می آید و آن این است که این طوری که اسلام آمده بر مرد واجب کرده که غذا بیاورد ولی پختنش برای زن واجب نیست این نظام خانوادگی بر هم می خورد ، در جوابش می گوییم نه . ما یک روابط و حق اخلاقی داریم و یکی روابط حقوقی داریم ، حقوقی این است که طرف مدیون است و می تواند بگوید که حق من را بده، ولی در روابط اخلاقی این طوری نیست ، مثلاً شما معلم را باید احترام کنید یک طرفه است ، معلم شما را نمی تواند به دادگاه ببرد که چرا . بزرگان را شما باید احترام کنید ، این یک رابطه اخلاقی یک طرفه است .
بزرگان حتی در ذهنشان نباید توقع احترام داشته باشد که اگر داشته باشد از نظر اخلاقی بد است . در روابط زن و مرد هم این طوری است . قرآن کریم می گوید : ای زن ، وقتی که تو ازدواج کردی، در این گونه کارها ما تو را مجبور نکردیم ، ما برای تو احترام قائل شدیم ، مرد حق ندارد تو را سرزنش کند ، حق ندارد تو را کتک بزند ، اما از نظر اخلاقی تو را مورد امتحان قرار دادیم ، تو را برای ثواب بالایی در نظر گرفتیم که تو از نظر اخلاقی امتحان بدهی ، شخصیتت را نشان دهی ، به تعبیر دیگر حق و حق تکلیف است . اگر گفتیم حق است یعنی تکلیف ، یعنی اجباری باید انجام بدهی ، زورکی انجام بدهی ، نه در مورد زن خداوند می گوید به سر تو زور نیاوردم. بلکه تو اینها را باید اخلاقی انجام دهی ، یعنی عاشقانه انجام بدهی ، پس اگر زن در خانه ، در نظام خانوادگی بعضی کارها را می گوییم باید انجام بدهد یعنی این باید ، باید نظر به انسانیت زن و شخصیت زن و نظر به این که خداوند به مردان در مورد جهاد ثواب بالا می رود ، پیامبر گرامی اسلام فرمود که جهاد زنها حسن تبعل است یعنی همینی که در زندگی خانواده نهایت سعی و تلاش خود را در بهبودی تمام اوضاع خانواده بر مبنای اصول اخلاقی و عاشقانه انجام دهد . "
