برنامه پرتاب فضانورد ایرانی

طی آخرین اظهار نظرات، مسئولان سازمان فضایی اعلام کرده‌اند که اصلا قصد ندارند نخستین فضاپیمای سرنشین‌دار را به مدار بفرستند. آنها می‌گویند تنها قرار است یک ایرانی با یک فضاپیمای بومی پرواز زیرمداری انجام دهد. این مسئولان ادعا می‌کنند برای انجام چنین پروژه‌ای زیرساخت‌های لازم در کشور وجود دارد و هزینه خود طرح نیز 800 میلیارد تومان برآورده شده است. کارشناسان اما در پاسخ به سازمان فضایی می‌گویند با ارسال یک انسان به فضا در پرواز زیرمداری دیگر نمی‌توان گفت ایران «فضانورد» به فضا فرستاده است. به همین دلیل بهتر است نخست با تعاریف آشنا شویم.

پرواز فضایی مداری و زیرمداری

یکی از مهم‌ترین تعاریف در فناوری فضایی پرواز فضایی است. پرواز فضایی فعالیتی است که طی آن یک وسیله نقلیه (فضاپیما) وارد فضا شود. پرواز فضایی در دوحالت مداری و زیرمداری انجام می‌شود. در پرواز زیر مداری این وسیله نقیله بالا رفته، مرز 100 کیلومتری از سطح زمین را رد کرده و در یک مسیر کمانی شکل به زمین باز می‌گردد. در پرواز مداری اما فضاپیما باید به اصطلاح دست کم وارد پایین ترین مدار زمین شود و حداقل باید یک دور، دور زمین گردش را تجربه کند.

فضا و فضانورد

طبق بعضی از تعاریفی که سازمان‌های بین‌المللی ارائه داده‌اند، فضا از حدود 100 کیلومتری از سطح زمین آغاز می‌شود. در بیشتر کشورهای دنیا هم تقریبا این تعریف جا افتاده و کارشناسان و پژوهشگران زیادی روی آن اتفاق نظر دارند. با این وجود برای تعریف واژه «فضانورد» اختلاف نظرها اساسی‌تر است. مثلا در آمریکا کسی که بتواند طی یک پرواز از ارتفاع 80 کیلومتری بالاتر رود، لقب فضانورد را به خود اختصاص می‌دهد. اما در روسیه فضانورد (کیهان نورد) به کسی گفته می‌شود که برای انجام یک ماموریت فضایی تربیت دیده باشد و با یک فضاپیما پرواز مداری را تجربه کند. این تعریف در کشورهایی مثل چین، هند، ژاپن، برزیل، مالزی و ... هم رایج است. در بیشتر واژه‌نامه‌های معتبر انگلیسی زبان هم فضانوردی به عنوان شغل محسوب شده و فضانورد کسی است که تمرین دیده باشد و پرواز مداری را برای انجام یک ماموریت انجام دهد.

دکتر فتح الله امی، مشاور پژوهشی سازمان فضایی ایران و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس که در میزگرد «فضانورد ایرانی» در حاشیه چهارمین نمایشگاه ملی توانمندی‌های صنایع هوایی و فضایی ایران سخن می‌گفت با بیان این که با توجه به پیشتازی کشورهایی مثل آمریکا و روسیه و چین در این حوزه نمی توانیم جایگاهی میان کشورهای پرتاب کننده داشته باشیم، اظهار داشت: در سال 88 پروژه‌ای را تحت عنوان پروژه پرتاب انسان به فضا به صورت همزمان به دو دانشگاه صنعتی خواجه نصیر و تربیت مدرس ارائه کردیم که هر دو دانشگاه در سال 89 پروژه را به اتمام رساندند که طی آن نتایج یکسانی را به دست آوردند.

مشاور پژوهشی سازمان فضایی افزود: براساس تحقیقات صورت گرفته توسط این دو دانشگاه، 14 سال طول می کشد تا بتوانیم انسان را به فضا پرتاب کنیم و هر دو دانشگاه به این نتیجه رسیدند که زیرساخت‌های این پروژه نیازمند 10 میلیارد دلار هزینه است. همچنین اجرای خود پروژه براساس بررسی دانشگاه تربیت مدرس 2.7 میلیارد دلار و براساس ارزیابی دانشگاه خواجه نصیر 3.2 میلیارد دلار هزینه در پی خواهد داشت که گزارش‌های تهیه شده توسط دو دانشگاه به رییس جمهور نیز ارائه شده است.

امی با اشاره به تست اولین موشک ایران در سال 70 گفت: این موشک که تحقیقاتش از سال 65 آغاز شده بود 13.5 تن تراست داشت و در حال حاضر با گذشت 22 سال از آن موقع توانسته‌ایم که تراست خود را از 13.5 تن به 32 تن افزایش دهیم و درواقع تنها 20 تن آن را ارتقا داده‌ایم.

به گفته وی، برای پرتاب انسان به فضا نیازمند به 400 تن تراست هستیم و در واقع باید از 32 تن به 400 تن تراست برسیم.

وی با طرح این سوال که در شرایطی که طی 22 سال تنها توانستیم 20 تن ارتقای تراست داشته باشیم با وضع اقتصادی فعلی چگونه می توانیم تراست خود را به 400 تن ارتقا دهیم، گفت: نباید در زمینه پروژه پرتاب انسان به فضا برای مردم خود توقع ایجاد کنیم؛ بلکه در وهله اول باید نیازهای موجود کشور در زمینه ماهواره‌ها را رفع کنیم و موبایل‌های خود را با ماهواره‌های موجود پوشش دهیم و در مرحله بعد وارد بحث پرتاب انسان به فضا شویم.

وی در پایان تاکید کرد: باید آهسته آهسته و گام به گام در این مسیر حرکت کنیم تا بتوانیم به اهداف تعیین شده در اسناد بالادستی دست یابیم.

محمد ابراهیمی، مدیر پروژه اعزام انسان به فضا با بیان این‌که پروژه پرتاب انسان به فضا هزینه‌ای بالایی را در برخواهد داشت گفت: باید گام‌ها را آهسته برداریم. درمرحله اول بحث اعزام موجود زنده و فضانورد به زیر مدار مطرح است که این بحث نیازمند 800 میلیارد تومان بودجه است و در مراحل باید وارد بحث مدارگرد شویم.

وی با بیان این‌که در سال جاری 145 میلیارد تومان بودجه به طرح اعزام موجود زنده و فضانورد به زیر مدار توسط دولت اختصاص یافت گفت: مجلس نیز با این بودجه موافقت کرد ولی به دلیل شرایط اقتصادی سخت این بودجه تخصیص نیافت.

وی با اشاره به آخرین جلسه صورت گرفته با شریعتمداری معاون توسعه ریاست جمهوری گفت: ایشان به ما عنوان کردند که هر قولی در دولت گذشته در بحث اعزام انسان به فضا داده شده است ما به این قول پایبند هستیم و اگر بودجه‌ی ذکر شده امسال تخصیص نیابد تلاش می کنیم تا سال آینده آن را در اختیارشان قرار دهیم.

در خاتمه این مراسم، ابراهیمی رییس پژوهشکده سامانه‌های هوافضا با تاکید بر این‌که اعزام پروژه انسان به فضا براساس اسناد بالادستی وظیفه ما به شما می رود گفت: با علم به تمامی مشکلات موجود ما باید با گام بندی و فازبندی این پروژه را دنبال کنیم. این که بودجه کشور چه میزان است و ما نیز چه میزان توانمندی داریم باید مورد بررسی قرار گیرد تا در جهت این پروژه حرکت کنیم و در ابتدا در بخش موجودات کوچک، بزرگ، اعزام زیر مدار و ... درنهایت نیز بحث پروژه اعزام انسان به فضا مورد پیگیری قرار گیرد.