میلاجرد شهری است در بخش میلاجرد شهرستان کمیجان استان مرکزی ایران.یکی از قدیمی ترین شهرهای دوران اسطوره ای ایران شهر میلاجرد است. طبق مطالعات انجام شده تاریخچه میلاجرد به ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح یعنی حکومت مادها در محدوده هگمتانه بر می گردد.دکتر پرویز ازکایی در کتاب «درگزین تا کاشان» چنین می نگارد : میلاجرد یکی از قدیمی ترین شهرهای مرکزی ایران است که یکی از سرداران ایرانی به نام میلاد گرد آنرا بنا نهاد . در کتاب تاریخ قم بنای این شهر را به میلاد گرگین نسبت داده شده است و آنگونه که بر می آید شهری بوده است بین اصفهان و همدان و ساوه که با این شهرها برابری می نموده . صاحب فرهنگ معین می گوید: این شهر در هجوم حمله مغول در نواحی مرکزی ایران از بین رفته و بار دیگر با همت اهالی بازسازی شده، و بعد مجدداً در حمله افغان مورد تاخت و تاز آنها قرار گرفت و خراب شد و بعد ها به صورت کنونی درآمد. خرابه های آبادی قدیم و برج و بارو و علائم خندق اطراف آن هنوز باقیست. این خرابیها که بصورت تپه بلندی در سمت غربی میلاجرد هویداست به قلعه تپه معروف است.به نقل از کتاب فوق چنین نوشته شده است: وقتی که شد شهر و نگینی گشت رخشان«میلاد گردش» نام شد در عهد اشکاندر عهد ساسانیش « میلاد گرد» خواندند وقتی عرب آمد «گ» را بر جیم راندند این شهر «میلاجرد» زیبا موطن من خوش یادگاریست از نیاکان تهمتن . آب و هوای میلاجرددر مجموع آب هوای این شهر و مناطق اطراف به تبعیت آب و هوای اکثر مناطق استان معتدل مایل به سرد و نیمه خشک می باشد و دارای ۲۸۰ میلی متر بارندگی در سال است.از نظر زمین شناسی بیشتر دشت میلاجرد در دوره گواترنر بوجود آمده و از نظر ژئومورفولوژی شهر در یک دشت صاف و هموار واقع شده و به دشت میلاجرد معروف است و فقط طرف شرق میلاجرد در منطقه کوهستانی واقع می باشدکه ارتفاع بلندترین قله آن زرد کوه و به اصطلاح محلی ( ساری داغ )۱۹۴۹متر از سطح دریا می باشد ولی در کل ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۶۷۵متر است. زبان مردم میلاجرد ترکی می باشد ولی قبل از حکومت اقوام ترک زبان سلجو قیان ،غزنویان،خوارزم شاهیان وحمله مغولها وگسیل شدن ترکهای ماوراءالنهر و آسیای میانه به ایران به زبان تاتی که فارسی اصیل می باشد تکلم می کردند،که هنوز تعدادی از روستا های این منطقه مانند وفس، چهره قان وگورچان به دلیل واقع شدن در منطقه کوهستانی و دور از دسترس این گویش را حفظ کردند و به این زبان صحبت می کنند.منطقه زیارتی و سیاحتی شهر دارالمومنین میلاجرد در جوار مرقد مطهر و منور امام زاده یحیی (ع) قرار دارد که محل آرزومندان و عاشقان اهل بیت (ع) می باشد. از دیگر آثار این شهر در قسمت شرقی شهر و در بین کوه «ساری داغ »می باشد که در اطراف چشمه ای به نام ایدلی قرار دارد و به طوری که شایع است مسکن گبرها ( آتش پرستان) بوده است.کشاورزی ودامداری شهر میلاجرد با موقیت جغرافیای مناسب و دشت های حاصل خیز و تولیدات فراوان کشاورزی خصوصا گندم ودامداری که شغل اکثریت اهالی را تشکیل داده گوی سبقت را در منطقه ربوده و لقب کانادای استان مرکزی را به خود داده است.
موقعیت جغرافیایی
میلاجرد در شمال غربی استان مرکزی واز غرب به استان همدان متصل و در صد کیلومتری اراک و هفتاد کیلومتری همدان درطول جغرافیایی ۴۹ درجه ۱۲ دقیقه ۰ ثانیه نیمکره شرقی و عرض جغرافیایی ۳۴ درجه ۳۷ دقیقه ۰ ثانیه نیمکره شمالی با مساحتی به وسعت ۶۰ کیلومتر مربع و بخش میلاجرد با ۵۷۵ کیلو متر مربع می‌باشد.
تاریخچه
طبق مطالعات انجام شده بر روی تپه‌های باستانی قلعه تپه تاریخچه میلاجرد به ۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح یعنی دوره حکومت مادها در محدوده هگمتانه بر می‌گردد.
قلعه تپه میلاجرد در مجاورت شهر میلاجرد و در ۱۱۰ کیلومتری شمال غربی اراک بر روی تلی بزرگ قرار گرفته که از سوی اهالی به «قلعه تپه میله گرد» که نام محلی شهر میلاجرد است، معروف است.
حسن بن محمد قمی در کتاب تاریخ قم بانی این شهر را میلاد گرگین می‌داند که به امر شاه کیخسرو آن را بنا نهاده‌است . این آبادی یک بار در حمله مغول و بار دیگر در فتنه افغان ویران شده‌است . خرابه‌های آبادی قدیم و آثار برج و بارو و علایم خندق اطراف کاملاً نمایان است . ضمن حفریات اشیاء قدیمی در آن مشاهده می‌شود.
آب و هوا
میلاجرد آب و هوای معتدل مایل به سرد و نیمه خشک دارد . بر اساس نتایج به دست آمده از ایستگاه کلیماتولوژی میلاجرد میزان بارندگی ۲۸۰ میلی‌متر در سال می‌باشد.
ناهمواری
از نظر زمین شناسی بیشتر دشت میلاجرد در دوره گواترنر بوجود آمده و از نظر زمین‌ریخت‌شناسی، شهر در یک دشت صاف و هموار واقع شده و فقط طرف شرق آن در منطقه کوهستانی واقع می‌باشد که ارتفاع بلند ترین قله آن «زردکوه» در زبان محلی «ساری‌داغ» ۱۹۴۹ متر از سطح دریا می‌باشد.
