داس(Dos، مخفف کلمه Disk Operating System) به سیستم عامل های مرتبطی گفته می شود که برای کامپیوتر های سازگار با آی بی ام طراحی شده بودند. نسخه MS-DOS توسط مایکروسافت معرفی شد و از معروف ترین ها است که در دهه ی 1980 تا اواسط دهه ی 1950 استفاده میشد(ویکیپدیا).
اکنون سیستم عامل های پیشرفته تر جای انواع قدیمی تر خود را گرفته اند و ما در ویندوز های خود خط فرمان را داریم که قابلیت اجرای دستورات متنی داس را دارد. در این چند قسمت سعی شده با زبان ساده و همراه با مثال٬ دستورات پایه جهت اجرا در این محیط را با هم مرور کنیم
تمامی این چند بخش آموزش توسط مدیر این سایت گردآوری و با بیان ساده توضیح داده شده. خواهشی که از بازدیدکنندگان و خوانندگان عزیز دارم این است که به حق مالکیت این نوشته ها احترام بگذارند
در این قسمت از آموزش (قسمت اول) به مدیریت فایل ها و فولدر ها پرداخته میشود
و اما شروع آموزش: از منوی Run ، start را باز کنید شما می توانید با نوشتن کلمه یcmd در Run داس را در محیط ویندوز تجربه کنید.cmd مخفف Command Prompt می باشد. که از Command آن گرفته شده است.
(همچنین می توانید از منوی Statr>All Programs>Accessories به آن دسترسی داشته باشید)
پنجره ی سیاه داس به روی شما باز میشود. در آخرین خط چنین عبارتی را می بینید:
C:\Documents and Settings\learn4u.ir
همانطور که حدس زده اید این عبارت آدرس دایرکتوری (فولدر) یوزر شماست
می توانید از طریق ویندوز به آنجا بروید. برای اینکه در داس به فولدر ها بروید و به اطلاعاتتان دسترسی پیدا کنید باید دستورات خاصی را تایپ کنید.
شما می توانید برای اطلاع از اطلاعات داخل یک فولدر٬ دستور dir را به کار ببرید. تایپ کنید dir و کلید Enter را بزند تا دستور اجرا شود. خروجی این دستور برای من اینگونه شد. قسمت هایی از خروجی را با شماره مشخص کرده ام تا درباره آنها توضیحی مختصر بدهم:
برای مشاهده عکس در سایز اصلی میتوانید از این لینک استفاده کنید.
شرح قسمت های شماره گذاری شده:
1:
این خط ها نشان دهنده وجود فولدر هایی در محل اجرای دستور است. همان طور که میبینید در آنها عبارت <dir> به چشم میخورد که به معنی directory یا همان فولدر است.
2:
این دو خط نشان دهنده وجود فایل هایی به نام blue hills و new هستند. همان طور که میدانید هر فایل یک نام و یک پسوند دارد که نشان دهنده نوع فایل است. داس فایل ها را با نام و پسوند آنها می شناسد و برای مشخص کردن یک فایل فقط نوشتن نام کافی نیست. در اینجا فرمت این دو فایل، jpg و txt است. مشخص است که jpg فرمت عکس و txt فرمت فایل متنی است. برای دیدن پسوند فایل ها در محیط ویندوز My computer را باز کرده و از بالا سمت چپ از منوی Tools گزینه ی Folder Options را بزنید. در سربرگ View تیک گزینه ی Hide extensions for know file type را بردارید و ok.
3:
تعداد فایل ها و فولدر های موجود و فضای اشغالی توسط فایل ها و همچنین مقدار فضای و خالی و قابل استفاده را به بایت نشان میدهد.
4:
این خط نشان دهنده فولدر جاری است یعنی فولدری که الان در آن هستیم و بعد از اینکه اجرای دستور به اتمام رسید و آماده انجام دستورات بعدی است نمایش داده میشود. همان طور که در ابتدا آن را مشاهده می کردیم
دستوراتی که تایپ میکنید در فولدر جاری انجام می شوند مثلا الان که از dir استفاده کردیم اطلاعات راجع به این فولدر نشان داده شد. برای اینکه دستور مورد نظر برای فولدر یا فایل دیگری اجرا شود باید آدرس آن را مشخص کنید. مثلا:
dir d:\pics
مشخص است که دستور dir برای فولدر d:\pics اجرا خواهد شد. در آینده در این باره بیشتر صحبت خواهد شد.
میتوانید به فولدر مورد نظر بروید و قسمت های 1تا3 را چک کنید
- صفحه کمی شلوغ شده است و ما به نوشته های آن احتیاجی نداریم پس با دستور cls که مخفف clear screen به معنای پاک کردن صفحه است نوشته های داخل صفحه را پاک می کنیم.
- گفتیم که همه دستورات در فولدری که اکنون در آن هستیم اجرا میشوند. سوالی که اینجا مطرح میشود این است چگونه میتوان به دیگر فولدر ها رفت و بین آنها جابجا شد؟ جواب این سوال استفاده از دستور cd است. با به کار بردن این دستور در شکل صحیح میتوان بین فولدر ها جا به جا شد. مثلا اگر به این شکل به کار برده شود عمل up را انجام می دهد:
cd..
با این دستور یک فولدر به عقب برمیگردیم و وارد این آدرس میشویم:
C:\Documents and Settings
برای ورود به یک فولدر که در فولدر جاری موجو است از cd استفاده میکنیم. ابتدا دستور dir را تایپ میکنیم تا ببینیم که چه فولدر هایی اینجا وجود دارند. مثلا میخواهیم وارد All Users شویم:
cd All Users
داس به حروف کوچک و بزرگ حساس نیست. مثلا اگر می نوشتیم:
cD aLL usERs
مشکلی پیش نمی آمد و دستور اجرا میشد. حالا میخواهیم وارد روت درایو C شویم. یعنی به این آدرس برویم :
C:\
همانطور که گفته شد می توانیم دوبار عمل up را انجام دهیم تا این کار انجام شود. اما روش ساده تری هم وجود دارد. با نوشتن این دستور:
cd\
با این کار به روت درایوی که اکنون در آن هستید می روید.
با دستوراتی که تا الان گفته شد میتوانیم در درایوی که هستیم به هر فولدری که خواستیم برویم. ولی اگر خواستیم به درایو دیگری مثلا F برویم باید از نام درایو و علامت دونقطه استفاده شود:
f:
همچنین میتوانید برای رفتم مستقیم به یک فولدر٬ از آدرس آن و سویچ d استفاده کنید:
cd /d e:\new folder\ask
- با دستور dir می توانستیم فایل ها و فولدر های داخل فولدر جاری را ببینیم اما اگر فایلی مخفی(Hidden) بود نمایش داده نمی شود .می توانیم با تایپ دستور attrib (گرفته شده از کلمه attribute به معنی صفت) تمام فایل هایی را که مخفی(hidden) ، سیستمی(system) ، تنها خواندنی(read only) و آرشیو(archive) را مشخص کنیم.
در داس از حروف اول این کلمات استفاده می شود مثلأ برای نشان دادن read only بودن یک فایل آن را با حرف r نشان می دهد.
من در درایو C تایپ می کنمattrib. سه فایل که دارای حداقل یکی از این صفت های چهارگانه باشد را پیدا کردم. مثلأ فایل boot.ini دارای خواصS ,H ، A بود. یعنی Hidden وArchive و System.
برای دیدن فایل های سیستمی و مخفی با استفاده از فایل منیجر ویندوز، My Computer را باز کرده و از بالای صفحه از منوی Tools گزینه ی Folder Options را انتخاب کنید. از تب view برای دیدن فایل های مخفی(Hidden) گزینه ی show hidden files and folders را انتخاب کنید و برای دیدن فایل های سیستمی تیک این گزینه را بردارید و پیغامی که داده میشود را تایید کنید:
Hide protected operating system files (Recommended)
- با استفاده از دستورات داس٬ به راحتی می توانیم این صفت ها را روی یک فایل یا دایرکتوری(فولدر) اعمال کنیم یا آن را برداریم. مثلا میخواهیم یک فولدر به نام learn4u.ir را در دایرکتوری جاری مخفی و سیستمی کنیم:
Attrib +s +h learn4u.ir
برای باز گرداندن آن به حالت اول تایپ کنید:
Attrib -s -h learn4u.ir
علامت + خاصیتی را به فایل یا فولدر شما می دهد و علامت – آن خاصیت را خنثی می کند و برمی دارد. برای انجام این تغییرات روی فایل ها هم به روش مشابه عمل می کنیم. مثلأ:
Attrib -s +h +r d:\mh.jpg
- حالا میرسیم به اینکه چطور فایل ها و فولدر ها را تغییر نام بدهیم. برای این کار از دستور ren (اول کلمه rename) استفاده میشود به این صورت که ابتدا کلمه ren را مینویسیم. سپس نام یا آدرس فولدر یا فیلی که میخواهیم تغییر نام دهیم و سپس نام جدید. یاد آوری می شود که اگر فایل یا فولدر مورد نظر در دایرکتوری جاری بود فقط نوشتن نام کافیست٬ در غیر این صورت باید آدرس کامل نوشته شود. به مثال ها توجه کنید:
ren + [نام جدید] + [نام فعلی]
ren pic.jpg photo.jpg
ren d:\personal\images\pic.jpg learn4u.ir.jpg
ren c:\new folder dos
- نحوه پاک کردن فایل ها و فولدر ها:
برای پاک کردن فایل ها از دستور del استفاده می شود و واضح است که از کلمه delete گرفته شده. اگر این دستور برای یک فولدر به کار برده شود٬ تنها محتویات آن پاک میشود و روی خود فولدر تغییری انجام نخواهد شد
برای پاک کردن یک فولدر خالی از دستور rd (مخفف remove directory) استفاده میشود. ساختار کلی و چند مثال:
del [نام/آدرس فایل]
rd [نام/آدرس فولدر]
del pic.jpg
del d:\personal\images\pic.jpg
del c:\new folder
rd d:\ask
اما نحوه ی کپی و cut کردن:
برای کپی:
copy + [محل کپی] + [نام/آدرس]
copy new.txt d:\
copy d:\personal\images\pic.jpg e:\images
برای cut کردن:
داس به جای cut کلمه move را به کار می برد:
move + [محل انتقال] + [نام/آدرس]
move new.txt d:\
move d:\personal\images\pic.jpg e:\images
توجه: اگر یک فایل/فولدر دارای خاصیت مخفی یا سیستمی باشد این دستورات روی آنها عمل نخواهند کرد.
دستور کپی اگر برای فولدرها به کار برده شود فقط خود فولدر و فایل های داخلش را کپی می کند. این جمله به این معنی است که اگر فولدری که کپی می شود٬ خود محتوی یک یا چند فولدر دیگر باشد٬ آنها کپی نخواهند شد.
برای کپی یک فولدر به همراه تمام فولدر های داخلش از دستور xcopy به همراه سویچ e استفاده میکنیم. به این صورت:
xcopy /e myproject d:\
سویچ ها امکانات و تنظیمات اضافه ای برای دستورات در اختیار شما قرار می دهند. به عنوان مثال اگر بخواهیم یک فولدر با تمام فایل ها و فولدر های داخلش را به صورت یکجا پاک کنیم می نویسیم:
del /q /s /a /f C:\folder\*.*
تا اینجای کار من دستورات را بدون سویچ توضیح داده ام ولی لازم است بدانید که هر دستور تعدادی سویچ دارد. مثلا xcopy دارای سویچ های a,m,d,p,s,e,v,w,c,i,q,f,l,g,h,r,t,u,k,n,o,x,y,-y,z و exclude است. برای اطلاع از نوع کاربرد یک دستور و همچنین سویچ های آن میتوانید از خود داس کمک بگیرید.
برای این کار ابتدا نام دستور،سپس / و بعد علامت سوال بگذارید. به این صورت:
command /?
- ساخت فولدر:
به منظور ساخت فولدر در داس از دو دستور md و mkdir به کار برده می شوند که مخفف (make directory) هستند. تا جایی که من اطلاع دارم عملکرد این دستورات یکسان است
md f:\folder
mkdir mohammad
بعد از اینکه این دستور را تست کردید و از عملکرد آن مطمئن شدید سعی کنید فولدری به اسم aux بسازید. آیا این کار امکان پذیر است؟ con چطور؟
حالا سعی کنید آن ها را با استفاده از روش معمول ویندوز بسازید. موفق بودید؟ این نام ها غیر مجاز هستند و شما اجازه ساختن آنها را ندارید.
نام های غیر مجاز:
PRN, AUX, CLOCK$, NUL, COM1, COM2, COM3, COM4, COM5, COM6, COM7, COM8, COM9, LPT1 LPT2, LPT3, LPT4, LPT5, LPT6, LPT7, LPT8, LPT9 , CON
برای استفاده از این نام ها باید از:
\\.\
استفاده شود چند مثال از نحوه اجرای دستورات مختلف برای فایل ها و فولدرهای با این نام ها:
ren\\.\c:\new\h\a.bmp aux.bmp
md\\.\d:\aux
del\\.\f:\new folder\reza\com8.doc
rd\\.\g:\lpt6
برای انجام عملیات روی این نوع فایل ها و فولدر ها حتما باید آدرس کامل را وارد کنید و ننوشتن آدرس برای اینکه در فولدر جاری ساخته شوند دستور را با مشکل مواجه میسازد و کار مورد نظر شما انجام نمیشود
- دستور آخر برای قسمت اول آموزش label است. با این دستور برچسب (نام) درایو های خود را عوض میکنید. مثلا برای نام گذاری درایو D به personal مینویسیم:
label d:personal
