قیدار نبی

قیدار نبی (ع) ابن اسماعیل به استناد کتابهای جلاء العیون و منهاج البراعه شجره طیبه به شرح زیر است : محمد بن عبدالله (ص) بین عبدالمطلب ، واسمه شبیه ابن هاشم واسمه عمروبن عبدالمناف واسمه المغیره بن قصی واسمه زید بن مرهبن کعب بن لوی بن غالب بن فهر بن مالک بن النصر و هو قریش بن کنانه بن جزیمه بن مدرکه بن الیاس بن مقر بن نزار بن معد بن عدنان بن اود بن لیسع بن الهمییس بن سلامان بن ثبت بن حمل بن قیدار بن اسماعیل بن ابراهیم (ع) بن تارخ بن ناخور بن ساروع ... بن آدم (ع) . با عنایت به اسناد و مدارک موجود پیشینه تاریخی این بنا بسیار روشن است . نخستین و قدیمی ترین سند ، متعلق به سال 719 هجری قمری است . مرحوم علامه مجلسی در « بحار الانوار » در ذکر اجداد پیامبر گرامی اسلام (ص) به نقل از برخی کتابها نوشته شده است : حضرت قیدار (ع) ، جد سی ام رسول اکرم (ص) است . در تاریخ یعقوبی آمده است : حضرت اسماعیل دوازده پسر داشت که بزرگترین آنان حضرت قیدار (ع) بود . پس از وفات حضرت اسماعیل در 130 سالگی و دفن او در حجر ، حضرت قیدار (ع) جانشین پدر می شود و مردم را به توحید دعوت می کند . باز یعقوبی می گوید : فرزندان جرهم بن عامر چون برادرانشان از فرزندان قحطان بن عابر به یمن رفتند و آن جا را مالک شدند به زمین تهامه آمدند و با اسماعیل بن ابراهیم همسایه گشتند . اسماعیل ، حنفاء دختر حــــارث بن مضاض جرهمی [ یا به قولی : رعله دختر مضاض بن عمرو جهرمی یا سیده دختر مضاض بن عمرو جهرمی ] را به زنی گرفت و برای او دوازده پسر آورد : قیدار ، نابت ، اءدبیل ، مبشام ، مسمع ، دوما ، مسا ، حداد ، تیما ، یطور ، نافس و قیدما . این نام ها چون از لغت عبرانی نقل شده ، در حروف ، حرکات و تلفظ اختلاف پیدا کرده است . فرزندان اسماعیل در جستجوی آب پراکنده شدند . برخی هم ماندن در جوار حرم را بر خود لازم شمردند و گفتند : ما از حرم خدا روی نمی گردانیم . برخی گفته اند : حضرت قیدار (ع) ، یعنی سیاه پوست ، پسر دوم اسماعیل است . او پدر مشهورترین قبایل عرب بود . بلاد و مملکت ایشان نیز ، قیدار خوانده شده است. مرقد آن حضرت ، در شهرستان خدابنده در استان زنجان قرار دارد و بر صحت این مطلب ، مرحوم حضرت آیه الله العظمی مرعشی نجفی (قده) گواهی داده اند . بر طبق سؤالی که از ایشان کردند ، چنین مرقوم داشتند : « بسمه تعالی ، نظر به فرمایش عده ای محققین در این امور ، مسلم می باشد که مدفون در آن مزار شریف ، جناب قیدار ، جد رسول مکرم صلی الله علیه و آله و سلم می باشد .

********** موقعيت قیدار نبی **********

توصيف بنا :

بنای بقعه قیدار نبی(ع)، در وضعیت كلی پلان مربع مستطیل دارد طول آن 5/14 متر و عرض آن 30/8 متر می باشد و از سه بخش تشكیل گردیده است كه بخش نخست به عنوان فضای مقدماتی ورود تعبیه شده و سپس دو فضای گنبد دار پشت سر هم قرار گرفته اند. بقعه ابتدا بر روی سه ردیف سنگ سبز تراشیده بنا گشته و سپس تار و پود بنا را آجرهای ختایی تشكیل داده است. سقف ایوان از نوع چفت های پنج و هفت تند بوده و سقف فضای دوم را عرقچین پوشش نموده، كه بلاواسطه بر جرزهای جانبی قرار گرفته است كه زیر این فضا سردابه ای برای گذاشتن اجساد امانتی در نظر گرفته شده است، فضای سوم به عنوان شبستان اصلی آرامگاه می باشد كه مزار در آن قرار دارد و بر فراز آن گنبد زیبایی به روش دو پوششی استوار گشته است. گنبد این بنا در نوع خود بی نظیر و منحصر بفرد است و در یك تقسیم بندی كلی آن را در ردیف گنبدهای 'رك' می توان طبقه بندی كرد. گنبد و بنا از نمای بیرونی فاقد تزئینات و كاشی كاری می باشد . تزئینات عمده بنا در قسمت داخلی است. ابتدا تا ارتفاع یك متری از كف دور تا دور بنا با كاشی های شش گوش فیروزه ای، بنفش ، سیاه و سفید پوشانده شده و سقف شبستان گنبد دار با گچبری­های بسیار زیبایی ترئین شده است. تركیب كلی تزئینات از موتیفی به نام شمسه با كاربندی منشعب شده و خطوط آن به نوبه خود تصاویر را محدود می كند. گچبری­ها از گل و بوته، لچك و ترنج، تصویر خیالی ملائك، درخت زندگی همراه با پرندگان بسیار زیبا طراحی و اجرا شده است و تمامی تزئینات با دورنگ آبی و طلایی قلم گیری شده اند. كل این بقعه را زائرسرای بزرگی با پلان مستطیل محصور كرده كه این سبك تقلید ناقصی از صحن مساجد به روش چهار ایوانی می باشد. به استثنای ضلع شرقی این محوطه كه طاق نما است، در بقیه اضلاع حجراتی به عنوان محل سكونت زائرین احداث شده است كه امروز به عنوان كلاس های درس حوزه علمیه بقعه قیدارنبی استفاده می شود، حجرات ضلع غربی دو طبقه بوده كه زیرزمین آن جهت استفاده احشام در نظر گرفته شده بود. ورودی اصلی این محوطه در ضلع جنوبی تعبیه شده كه با دو برج كنترل می شود و زنجیر عدالت نیز برای تظلم مردم در آن آویزان است. كتیبه ها و شیوه های تزئینی بنا گویای آن است كه سازه‌های معماری آن بایستی در دوران­های مختلفی ساخته شده باشد كه از جمله قدیمی‌ترین كتیبه برجای مانده در ضلع جنوبی صحن گنبددار به تاریخ 719 هجری قمری متعلق می باشد كه به تجدید ساخت آرمگاه توسط بلغان خاتون همسر غازان خان ششمین سلطان ایلخانی اشاره می‌كند و كتیبه ای دیگر در همان صحن كه به شرح انجام تعمیرات بنا توسط تیمورخان به سال 751 هجری قمری می‌پردازد. آرامگاه قیدار نبی با میانسرایی دارای گنبد ناقوسی شكلی است با كاربندی زیبا كه در سطوح داخلی مزین به نگاره‌های گیاهی و جانوری گچ‌بری شده‌ای می باشد.