زیر دریایی

زیردریایی ها سالهاست که به عنوان یکی از سلاح های اصلی در نبردهای دریایی به ایفاء نقش مشغول هستند.از زیردریایی های کوچک مخصوص حمل نیروهای ویژه تا زیردریایی چند هزار تنی اتمی همگی دارای خدمه ای هستند که وظیفه هدایت و ناوبری شناور را بر عهده دارند.

مشخص است که این افراد به تمرین و مهارت بالایی برای هدایت زیردریایی خود احتیاج دارند. زیرا که یک نکته مشخص است و آن هم این که "در زیر دریا اولین اشتباه آخرین اشتباه است." هر کدام از مانورهای زیردریایی به مانند قوس به سمت پایین و یا صعود به سطح آب و یا عمق مخصوص پریسکوپ و یا انجام مانورهایی برای فرار از دست اژدرهای دشمن به مهارت خاصی نیاز دارد که برای رسیدن به آن به ساعتها تمرین نیاز است.

همان گونه که مشخص است برای آموزش دادن این خدمه شما بایستی آنها را در شرایطی مانند درون یک زیردریایی قرار بدهید تا این افراد بتوانند با شرایط موجود آشنا شده و در زمان عملیات های واقعی از عهده وظایف محوله بربیایند. یک روش برای آموزش خدمه زیرسطحی ها در زمان گذشته این بوده است که این افراد در زیردریایی های کوچکتر و ساده تر در کنار ملوانان و افسران با تجربه تر به دریا رفته و به تمرین تاکتیکهای مورد نظر می پرداختند. با توجه به طبیعت ناآرام دریا و همچنین هزینه های بالای این مسئله نیروهای دریایی در سرتاسر دنیا به این فکر افتادند که به دنبال ساخت شبیه سازهای زیردریایی بروند.

در جهان امروز کشورهای زیادی از شبیه سازهای دریایی استفاده می کنند اما به دلیل بالا بودن هزینه ها و همچنین تکنولوژی پیشرفته به کار رفته در این سامانه ها کشورهای محدودی به این تکنولوژی دسترسی دارند.

در حال حاضر تعداد کشورهای های صاحب این فناوری به زحمت به تعداد کمتر از انگشتان دو دست می رسد. در کل کشورهای معدودی در جان هستند که توانایی ساخت زیردریایی و سیستم های مرتبط را دارند که عبارت اند از آمریکا، روسیه، فرانسه، آلمان، چین و انگلستان. 

البته کشوری مانند آلمان تنها در حوزه زیردریایی های دیزل الکتریک فعالیت داشته و به حوزه زیرسطحی های اتمی وارد نشده اند. جمهوری اسلامی ایران نیز دیگر کشور این لیست است که البته در حال حاضر در ساخت زیردریایی های سبک مثل کلاس "غدیر" به خودکفایی رسیده است.

تعدادی از شرکتهایی که امروزه به عنوان پیشرو در این بخش شناخته می شوند عبارت اند از: L-3 از آمریکا، BAE شرکت دفاعی مشترک اروپایی که انگلستان سهام دار عمده آن است، Rheinmetall از آلمان،  Saab systemsاز سوئد و تالاس فرانسوی از جمله بازیگران اصلی  این حوزه هستند. روسیه و چین نیز در این حوزه به اندازه نیاز بومی خود حضور دارند اما پیمانکاران اصلی آنها شرکتهای دولتی هستند که آنچنان شناخته شده نیستند. در حقیقت بازار شبیه سازهای نظامی در حال حاضر در انحصار کمپانی های غربی قرار دارد.

در واقع جمهوری اسلامی ایران با بومی سازی بحث شبیه سازهای زیر سطحی گام بزرگی را درعرصه خودکفایی دفاعی برداشته است و توانسته است به عنوان هفتمین کشور دارای این فناوری در جهان شناخته شود. البته در این حوزه شرکتهای دیگری نیز از کشورهای دیگر حضور دارند، اما عمده آنها در تهیه نرم افزار و یا سخت افزارهای مورد نیاز خود به کمپانی های نام برده شده در بالا نیازمند هستند.

نباید از این مهم غفلت کرد که تمامی کشورهای بالا می توانند به راحتی نیازهای سخت افزاری و نرم افزاری خود را از تمامی دنیا تامین کنند اما نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران امکان خرید حتی یک پیچ را به راحتی از خارج کشور نداشته و متکی به توانمندی های داخلی خود هستند.

در کشور ما سابقه زیرسطحی آنچنان طولانی نبوده و تاریخچه آن به اوایل دهه 1370 شمسی بازمی گردد. در اوایل دهه 70 شمسی ایران 3 فروند زیردریایی کلاس "کیلو" را از کشور روسیه خریداری و به ایران وارد کرد. در ادامه این روند و با توجه به بحث تحریم های تسلیحاتی بر علیه کشور، متخصصان داخلی به طراحی و ساخت زیردریایی های سبک " غدیر " اقدام کردند.
 

این زیردریایی ها به صورت اختصاصی برای محیط خاص خلیج فارس و تنگه هرمز طراحی شده است. خلیج فارس یکی از پهنه های آبی کم عمق در جهان به حساب می آید که عملیات زیرسطحی ها در آن بسیار مشکل است. امروزه ناوگان زیردریایی های غدیر ایران در حال افزایش بوده و بنا به آمار نزدیک به 20 فروند از این زیردریایی ها به خدمت نیروی دریایی ارتش ایران در آمده است.

این تعداد از زیردریایی به همراه احتمال افزایش تعداد آنها در آینده نزدیک خود به خود بحث آموزش و آماده سازی خدمه را به عنوان یک اولویت بسیار مهم مطرح می کند.

یکی از این دستاوردهای مهم نیروی دریایی ارتش طی سالهای اخیر، شبیه ساز زیردیایی "غدیر" بوده است. در این شبیه ساز که به صورت 100 درصد به به مانند فضای داخلی یک زیردریایی کلاس غدیر طراحی شده است خدمه می توانند با کلیه سامانه های موجود در زیردریایی آشنا شده و به تمرین شرایط گوناگون بپردازند.
 

از جمله مختصات قابل اشاره این سامانه مواردی همچون وجود پنل های کنترلی مخصوص استاد و دانشجو اشاره کرد. در این جا باید به این نکته مهم اشاره کرد که حوادث مختلفی ممکن است در طول یک ماموریت زیردریایی حتی در زمان صلح روی دهد.
 

شبیه ساز زیردریایی غدیر

برخوردهای ناگهانی با عوارض موجود در دریا، ایجاد اختلال در سیستم ها، آتش سوزی و یا نفوذ آب در داخل زیردریایی از جمله سناریوهای قابل فرضی است که ممکن است در یک زیردریایی رخ دهد. در این سامانه بومی امکان مواجه شدن با تمامی این شرایط و تمرین برای مقابله با آن وجود دارد.

از دیگر توانایی های موجود در این سامانه بحث ایجاد شرایط حرکتی و رفتاری زیردریایی در زیر آب است. در توضیح این مسئله باید گفت که زیردریایی به عنوان وسیله ای که به عمق دریا نفوذ می کند با فشار و جریانهای مختلف آبی در زیر سطح دریا رو به رو می شود. در این شرایط زیردریایی حرکات و رفتارهای خاصی را از خود نشان می دهد که لازم است خدمه خود را با آنها تطبیق بدهند. 
 

در تمرین های اولیه به احتمال زیاد خدمه تازه کار با مشکلاتی همچون تهوع و یا دریازدگی و حتی وحشت از محیط بسته رو به رو می شوند که با تمرین در این شبیه ساز می توان این مشکلات را حل کرد. فراموش نکنید که در صورتی که این مشکلات در صورت بروز در دریا می تواند بسیار خطرناک بوده و به مرگ پرسنل و یا حتی غرق شناور منجر شوند.

اما با استفاده از شبیه سازهای موجود می توان خدمه را به طور کامل از نظر جسمی، روحی و فنی برای عملیات در زیر سطح آماده کرد. بنا بر اعلام امیر دریادار سیاری فرمانده نیروی دریایی ارتش قرار است که در روز 8 آذر امسال به صورت رسمی از این سامانه شبیه ساز پرده برداری شده و به نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران تحویل شود.

* برخی ویژگی های مهم شبیه ساز زیردریایی غدیر

یک مقام مسئول در نیروهای مسلح کشورمان در گفتگو با خبرنگار گروه دفاع و امنیت مشرق، رسیدن به این نقطه و عملیاتی شدن شبیه سازی با این کیفیت را ثمره همکاری دانشگاههای مهم کشور، نیروی دریایی ارتش و متخصصان شرکت ایزایران عنوان و اضافه کرد: این شبیه ساز زیردریایی دارای 13 سناریوی مختلف آموزشی و 20 سناریوی کنترل صدمات است که تعریف و پیاده سازی این سناریوها، نشانگر اشراف کامل متخصصان ایرانی بر عملکرد و طراحی و ساخت یک زیردریایی است.

به گفته وی، ارزیابی کارآموزان و صدور کارنامه برای آنها یکی دیگر از اقدامات مهم این شبیه ساز بومی است که نقش آموزشی آنرا کامل می کند و برای ارزیابی دقیق کارآموزان، این شبیه ساز دارای کنسول استاد با 4 صفحه نمایش در خارج از کابین با امکان نظارت بر داخل آن است.
 

بر اساس اطلاعات این مقام مسئول، شبیه سازی کلیه تابلوها، پنل ها، شیرها، گیج ها، تجهیزات ناوبری به صورت آنالوگ و گرافیکی و در مجموع شبیه سازی کلیه رفتارهای حرکتی زیرسطحی به خوبی توسط کارشناسان ارتش جمهوری اسلامی ایران انجام شده و نمره قبولی را از بازرسان نهادهای ذی ربط دفاعی گرفته است.

وی یادآور شد: این شبیه ساز ایرانی دارای سیستم حرکتی سه درجه آزادی از نوع الکتریکی با قابلیت ایجاد چرخش 28 درجه است که کارب با حضور در داخل آن با حالتی کاملا مشابه زیردریایی های واقعی مواجه می شود و ضمن کاهش بسیار زیاد هزینه ها، آموزش نسل جدید رزمندگان ایرانی برای صیانت از مرزهای آبی کشور سرعت عمل بیشتری به خود می گیرد.

شاید تیتر این گزارش از نگاه برخی خوانندگان و کاربران غلو آمیز به نظر برسد اما وقتی نظر تحلیلگران و گزارش رسانه های غربی درباره اهمیت زیردریایی های غدیر در حفاظت از مرزها و منافع ایران و جلوگیری از هرگونه تعدی به مرزهای کشورمان را مرور کنیم متوجه خواهیم شد که نقش این زیرسطحی ها از بسیاری دستاوردهای استراتژیک نظامی کشور کمتر نیست و کشورهای دارنده این فناوری حاضر بودند هر هزینه ای کنند تا نیروهای مسلح ایران به این فناوری دست نیابند.