پلدختر(گذرگاه تاریخ)را بهتر بشناسید+تصاویر

شهرستان پلدختر یکی ازشهرهای استان لرستان که ازلحاظ فرهنگی وآداب ورسوم همچنان به صورت قومی قبیله ای  و بصورت ساده زندگی می کنند.

پُل‌دختر شهری است در جنوب استان لرستان و در سر راه خرم‌آباد به اندیمشک است این شهر مرکز شهرستان پل‌دختر است و از شمال و خاور به شهرستان خرم‌آباد، از شمال و شمال باختری به شهرستان کوهدشت، از جنوب به استان خوزستان و ایلام محدود می‌باشد. راه اصلی خرم‌آباد - اندیمشک از شهرستان پل دختر می‌گذرد. از این شهرستان به سوی شمال تا خرم‌آباد حدود ۱۱۰ کیلومتر و به سوی جنوب خاوری تا اندیمشک حدود ۱۰۲ کیلومتر فاصله‌است. شهر پلدختر به عنوان مركز اين شهرستان در محدوده 47درجه و 44 دقيقه طول شرقي و33درجه 8 دقيقه عرض شمالي و در 110 كيلومتري جنوب خرم آباد واقع گرديدهاست . ارتفاع اين شهر از سطح دريا 680 متر و متوسط فشار هوا در سطح زمين 931 هكتو پاسكال مي باشد ..بلند ترين نقطه آن كوه اسد با ارتفاع 2610 متر در دهستان ميانكوه شرقي و پست ترين نقطه آن منطقه چشمه شور با ارتفاع 473 متر از سطح دريا در جنوب اين شهرستان واقع شده است وسعت اين شهرستان بالغ بر 3615 كيلو متر مربع است كه 9/12 درصد كل مساحت استان لرستان را در بر مي گيرد . حدود 5/87 درصد مساحت آن را نواحي كوهستاني و باقيمانده را دشت ها در بر مي گيرند . از نظر وسعت چهارمين شهرستان استان مي باشد.

منطقه پلدختر سابقه اي چند هزار ساله دارد و از قديم الايام حائز اهميت بوده است . در سالهاي 1343 تا 1348 كه هيئت هاي علمي دانشگاه هاي رايس آمريكاو كمبريج انگلستان در اين منطقه بررسي هايي انجام داده اند ، آثاري از تمدن عصر حجر به دست آورده اند پلدختر جزء سرزمين قديم ايلام بوده كه پايتخت قديم ايلام يعني شهر ماداكتو در شهرستان دره شهر كنوني در 45 كيلومتري جنوب غربي شهرستان پلدختر واقع شده است .آثار قديمي و باستاني بدست آمده مربوط به 3 تا 4 هزار سال پيش كه از استان لرستان و پلدختر بدست آمده است نشان مي دهند كه اين منطقه كليد نظامي خوزستان بشمار مي آمده است وجهه تسمیه این شهر به خاطر وجود پلی از دوره تاریخی ساسانی بر روی رودخانه کشکان است که به پل کر و دختر (پلدختر) معروف بوده و این نام به شهر مذکور نیز اطلاق گردیده است. هم اکنون ستونهای تخریب شده از این پل که بر روی رودخانه زده شده قابل رویت بوده و کنگره آن که جاده سراسری از زیر آن رد می‌شود همچنان پا بر جاست.بنا بر مطالعات انجام گرفته آثار متعلق به هزاره های چهارم و پنجم پ. م. تا عصر حاضر گزارش شده است. اوج پیشرفت فرهنگی و تمدنی این منطقه مربوط به دوره ایلام نو - هخامنشی و دوره پارت است

پل کرودختر

پل کر و دختر (پل دختر) :اين پل به دستور شاپور اول ساساني ساخته شده است. طول پل دويست و هفتاد متر و ارتفاع آن از رودخانه سي متر است. رودي كه در زير اين پل جريان دارد كشكان نام دارد كه در طول مسير با پيوستن به رودهاي ديگر به كرخه تبديل ميشود. پل دختر در جاده شاهي قرار داشت كه شهر استخر را به بيشاپور وصل ميكرد و از آنجا به شهرهاي بين النهرين مانند تيسفون وهترا ميرسيد. اين پل از هشت تاق تشكيل شده بود كه اكنون فقط يكي از آنها باقي مانده است و به صورت تونلي درآمده است كه جاده آسفالت امروزي از زير آن مي گذرد.

آداب وسنن وگویش مردم پلدختر

بیشتر مردم شهرستان پلدختر به گویش لری صحبت می کنند وکمتر از گویش های دیگر استفاده می کنند انجام سنت صله رحم در قالب شب نشینی فامیلی همچنان دراین منطقه پابرجا است.

یکی از فرهنگ های مردم این دیار که بیشتر به دلیل خویشاوندی صورت می گیرد حضور مردم در مراسمات عزا وشادی است که هر کس درهر لباس ومنصب درهرجای این کشور باشد به خاطر تعلق خاطر ومهر ومحبتی که همچنان بین این مردم است دراین مرغاسمات حضورپیدامی کنند.

غارمشهور و باستانی  کلماکره

غارکَلْما کَرَّه (کلما = غار، کره = درخت انجیر کوهی ) در یکی از دره های کوه مَهله در شمال غربی پل دختر، که تعداد زیادی ظروف و مجسمه های بسیار ارزنده و نفیس از دورة هخامنشیان در این غار یافت شده است (برخی ، این آثار را بخشی از اموال خزانة شوش می دانند که آنتیگونوس ، سردار اسکندر، قصد داشت آنها را از شوش به ماد منتقل کند اشياء عتيقه كشف شده از آن در موزه هاي بزرگ دنيا چشمان هر بيننده اي را به خود خيره ميكند . آثار زيستي و سطحي موجود اشاره به رد پاي تمدنهاي تاريخي ايران بويژه تمدنهاي پارتي و ساساني دارد . اين غار در ۲۰ كيلو متري شمال غرب شهرستان پل دختر واقع شده و از جنبه هاي طبيعي و فرهنگي- تاريخي در زمره غارهاي با ارزش كشور است . از نظر ساختار از سازنده هاي آهكي دو كر تا سه بوجود آمده است و با توجه به ته نشست هاي رسوبي و آهكي فراوان حاوي استالاكتيت (چكنده ها )و استالاگميت (چكيده هاي بسيار زيبا ) است . وجود همين ساختار هاي طبيعي عظمت و زيبايي خاصي به آن داده است . تالارها وشكافهاي متعدد و ايجاد شده در غار فضايي اسرار آميز به آن داده و بيننده را به تحسين و اعجاب وا مي دارد . از ديدگاه ارزش فرهنگي و باستان شناسي نيز بسيار غني است .

غار کوگان

غارکَوْگان (کبکان ) اين غار يكي از معدود غارهاي مصنوعي استان است كه به دست انسان در دل كوهستان ها بوجود آمده است .غار كوگان در روستاي خوش آب و هوايي به همين نام قرارگرفته است . غار كوگان جزو غار هاي چند طبقه است كه دسترسي بسيار سختي دارد و رسيدن به آن بدون تجهيز به امكانات و وسايل كوه نوردي و غار نوردي دشوار است . اين غار دژ مانند كه تماما با حجاريهاي طاقت فرسا بوجود آمده به استناد سكه هايي كه در اطراف آ ن به دست آمده است به دوره اشكانيان تعلق دارد و طي قرون متمادي به عنوان يك محل سكونت دائمي مورد استفاده قرار گرفته است .

قلعه نصیر

کاروانسراهای چمشک و میشوند

کاروانسرای میشوند مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان پلدختر، روستای چشمک واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۰۵۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کاروانسرای چمشک یک اثر تاریخی در شهرستان پلدختر در جنوب استان لرستان است. این کاروانسرا در منطقه چمشک این شهرستان قرار گرفته است. قدمت آن به دوره صفویان و زمامداری شاه عباس اول می‌رسد. این کاروانسرا بر سر راهی قرار داشته که لرستان را به خوزستان متصل می‌کرده است. این کاروانسرا در دامنه کوه شخسک در مسیرراه باستانی شاپور خواست به خوزستان در روستای پشت تنگ چشمک واقع شده است. پلان آن تقریباً مربع و در ساخت آن از سنگ ، آجر و ملات گچ استفاده شده است. ناودانهای آن همه از سنگ و دارای بارویی با کنگره های نیم دایره تزئینی است. طول و عرض باروی این کاروانسرا 43 در 5/47 متر و ورودی آن به سمت جنوب و هلالی شکل است . صحن آن 12 ×25 متر که 15 رواق اطراف آن را احاطه نموده است. شکل اصلی بنا به صورت چهارضلعی و ارتفاع آن به 5 متر می رسدو همچنین دارای 12 اتاق و ا زدو قسمت ساخته شده که قسمتی برای سکونت کاروانیان قسمتی دیگر جهت نگهبانان و بخش نیز جهت نگهداری چهارپایان مورد استفاده قرارگرفته است . حصاری با چهار برج دور تا دور کاروانسرا وجود داشته که بقایای آن باقی مانده است به همین خاطر نام دیگر این کاروانسرا قلعه چمشک است. این کاروانسرا دومین منزل از خرم آباد به خوزستان است که پس از آن کاروانسراهای قلعه نصیر ، آوسر میشوند ، چارتا و قلعه رزه واقع شده است. این بنا از لاشه سنگ باملات گچ در دیوارهای خارجی و در بخشهای داخلی تا پارکارطاقها ساخته شده است . طاقها عمدتاً آهنگ و گنبدهای چاربخش است .حصار کاروانسرا با 6 متر ارتفاع دارای کنگره های هلالی شکل در لبه دیوار است . در مجموع کاروانسرای چمشک دارای 19 اتاق ،دو اصطبل و سه حیاط می باشد. هر اتاق از دو بخش تشکیل شده که بخش پشتی باری نگهداری حیوانات و بخش برای اقمت کاروانیان بوده است.

پل گاومیشان

پل تاریخی گاومیشان (گاومیشو) در در فاصله ۳۰ کلیومتری جنوب شرقی پل دختر، پایینتر از محل تلاقی رودهای کشکان و سیمره ، در جهت شمال شرقی ـ جنوب غربی بر روی رود سیمره احداث شده است، ، که ظاهراً در دوره های صفویه و قاجاریه تعمیر شده است.این اثر در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۲۲۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. طول این پل که از بناهای دوره ساسانی است حدود ۱۷۵ متر و عرض گذرسطح پل نزدیک به ۸ متر و۲۰ سانتیمتر است و در حال حاضر دارای ۶ چشمه طاق می‌باشد. پهنای پاتاقها، یا حدفاصل چشمه از ۵/۲ تا ۲۵ متر متغیر است. عرض چشمه اصلی این پل حدود ۳۳ متر و ۷۰ سانتیمتر، دهانه پل گاومیشان با بیش از ۵۰ متر عرض بزرگترین دهنه پل کشور است. هر چند که یکی از این دهانه‌ها بعد از عقب‌نشینی سپاه ایران در جریان حمله اعراب به ایران تخریب شد. در مورد مصالح باید گفته که مصالح اصلی آن ملاط، آجر وسنگ تشکیل می‌دهند. معماری پاتاقها به سبک معماری ساسانی است اما در چشمه طاقها آثار مرمت دوره‌های صفوی و قاجار دیده می‌شود.

مقبره بابازید

مقبره بابازید مقبره بابازید در فاصله هفت کیلومتری شمال پلدختر و در موقعیت ۴۷ درجه و ۴۴ دقیقه طول شرقی و ۳۳ درجه و ۱۳ دقیقه عرض شمالی واقع شده است. و در محلی که جاده اصلی پلدختر به خرم‌آباد به سوی اسلام‌آباد غرب انشعاب می‌یابد و برروی تپه‌ای که اینک گورستان اهالی روستا است ساخته شده است، دهکده بابازید در شمال و مجاورت گنبد قرار دارد و در واقع امامزاده بابا زید نام خود را به روستای همجوارش داده است. بنای مقبره بر نقشه مربع شکل ساخته شده و دارای گنبد تقریبا مخروطی و نسبتا کوتاه است و بنای مذکور تنها از اتاق مقبره (گنبدخانه) تشکیل شده است. مصالح به کار رفته در ساخت دیواره‌های بنا سنگ و نوعی ملاط گچ است، معدودی از سنگ‌های به‌کار رفته در ساخت بنا از نوع تراش‌دار و زاویه‌دار هستند و مابقی از سنگ‌های شکسته کوهستان می‌باشد که در محل وجود دارد. نمای بیرونی بنا از دو قسمت بدنه و گنبد تشکیل شده است، در ورودی کوتاهی در ضلع شمالی بنا قرار گرفته که کوتاهی درگاه حالت احترام آمیزی را نسبت به مقبره القا می‌کند.

پل‌کلهر یا «مملو»

پل کِلهر (نام محلی : کِلِه هُر/ کِلَه هُرد) مشهور به پل مَمُولو به فاصلة حدود 56 کیلومتری شمال شرقی پل دختر در شمال معمولان . در دو سوی شرقی و غربی این پل دو کتیبه با خط کوفی وجود داشته که کتیبة غربی از کوه کنده شده و کتیبة شرقی نیز به سبب احداث تونل در راه اصلی تهران ـ اهواز از بین رفته است . این پل متعلق به دورة ساسانیان است و در 374 به دستور بدربن حسنویه ترمیم شده است.

گورستان چمشک

در پشت تنگهٔ‌ «چمشک» و در محلى به نام «مى‌چاکو» گورستانى از عهد اشکانيان باقى مانده که ۳۰۰۰ مترمربع وسعت دارد. اين گورستان ، ‌ در نزديکى تپه‌اى قرار دارد و فاصلهٔ گورها از يکديگر چهار يا پنج متر است. گورها در چند رديف در جهت شمالى - جنوبى کنده شد‌ه‌اند. هر قبر ۴/۵ تا ۵ متر طول و ۱/۵ متر پهنا دارد و با سنگ‌هايى به طول ۱/۵ متر و عرض ۸۰ سانتى‌متر تاق بندى شده‌‌اند؛ به طورى که سر سنگ‌ها را به شکل عدد هشت به هم تکيه داده‌اند. اين گورستان براى يافتن گنج ، حفارى و درهم ريخته شده و اکنون به جز چند قبر غارت شده ، اثرى از آن باقى نمانده است. روى تپه ، سفال‌هاى منقوش نيز يافت شده است؛ سفال‌هاى مکشوفه از گورها به دورهٔ‌ پارت‌ها مربوط است.

آب و هوا

از نظردما پلدختر با متوسط دماي سالانه 8/22 درجه سانتيگراد داراي آب و هواي گرم مي باشد. حداقل و حداكثر دماي مطلق سالانه بين 1- تا 48 درجه در نوسان است . میانگین بارش سالانة آن در حدود 450 میلیمتر است . در طول سال حدود 5 روز يخبندان در پلدختر وجود دارد . متوسط رطوبت نسبي در پلدختر حدود 39 درصد مي باشد . پلدختر با حدود 3100 ساعت آفتابي از اين حيث مقدار زيادي آفتاب گيري در طول سال دارد كه جهت توليد انرژي خورشيدي پتانسيل خوبي محسوب مي شود . ميزان تبخير سالانه در پلدختر حدود 3200 ميليمتر مي باشد . (کشگان / کشکو)، مهمترین رود این شهرستان ، پس از مشروب کردن اراضی آن در محلی به نام «سیکان سیمره » در جنوب شهرستان پلدختر به رود سیمره * می ریزد.

جاده سراسری تهران به استان خوزستان از این منطقه می‌گذرد و رودخانه دائمی کشکان نیز از دره‌های تنگ کوه های زاگرس منطقه عبور می‌کند.

کشاورزی در این منطقه رواج نسبتا خوبی دارد و آب مورد نیاز برای آن از رودخانه‌ها و چاه‌ها تامین می‌شود. محصولات کشاورزی این منطقه عبارتند از: خیار،گوجه فرنگی، انجیر، گندم، جو، بنشن، تره‌بار و برنج. اقتصاد پل دختر بر پایه کشاورزی، دام‌داری و صنایع استوار است. فرآورده‌های کشاورزی این استان همراه با فراورده‌های دامی و لبنی جزو صادرات این شهرستان است.صنایع کارخانه‌ای پل دختر، بیش‌تر صنایع‌ساختمانی‌است که مصالح‌ساختمانی‌تولید شده آن نیز به دیگر شهرستان‌ها صادر می‌شود.

مناظر طبیعی

تالابهای پلدختر به شرح زیر از مناطق حفاظت شدة محیط زیست و زیستگاه انواع ماهی و پرندگانی چون عقاب ، شاهین ، چکاوک و حواصیل است

تالاب تكانه ،فصلي و دايمي ،تالاب لفانه ۱و۲ ،تالاب زردابه ،تالاب سياه ،تالاب بلمك ،تالاب جمجمه ،تالاب كبود ،تالاب ۱وتاف ۱و۲ ،تالاب ،گلم سوزه و تالاب پيكه

آبشار افرینه این آبشار از آبشار های کهن ودارای قدمت ایرانی است و یکی از پر آب ترین آبشارهای ایران است و مابین دو شهر خرم آباد و پل دختر قرارگرفته و در فصلهای تابستان و بهار پذیرای گردشگران بی شماری است.

تفرجگاه تنگه چمشك يكي ديگر از تفرجگاه هاي زيباي پلدختر است كه انبوهي از آثار تاريخي را نيز در خود جاي داده است . دژ كهن چمشك كه از آثار او ايل دوره صفوي است ، در اين محل قرار دارد

مراکز آموزش عالی

• دانشکده پرستاری (وابسته به دانشگاه علوم پزشکی لرستان)
• آموزشکده فوریتهای پزشکی (وابسته به دانشگاه علوم پزشکی لرستان)
• مرکز آموزش عالی شهرستان پلدختر (وابسته به دانشگاه لرستان)
• دانشگاه پیام نور
• دانشگاه آزاد اسلامی
• موسسه آموزش عالی غیر انتفاعی شهرستان پلدختر

مشاهیر شهرستان پلدختر

میرنوروز

میر نوروز بدون شک پس از بابا طاهر (و شاید هم قبل از او) مشهور ترین وبزرگترین شاعر لر زبانی است که اشعارش نه تنها در لرستان بلکه با اندکی تغییر تک بیتی های او در موسیقی و زبان لرهای بختیاری نیز راه یافته است.میر نوروز از سران طایفه میر و اعقاب شاهوردی‌خان بوده است. شاهوردی‌خان، دو قرن قبل از لطفعلی‌خان زند، در عهد سلطنت شاه طهماسب دوم مقارن هجوم افغانی‌ها و ظهور نادرشاه افشار می‌زیسته و تاریخ تولدش آن‌گونه که خود میر نوشته، سال 1133هجری قمری است . زادگاه میر منطقه «جایدر» در «پل دختر» لرستان است. او بعد از سیر و سیاحت‌ها در لرستان و خوزستان و شیراز، در دهلران چهره در نقاب خاک می کشد .

سردار شهید درویشعلی شکارچی

تاریخ ومحل تولد:1327 –شهرستان پلدختر تاریخ ومحل شهادت:29/2/65 –منطقه عملیاتی حاج عمران سردار شهید درویشعلی شکارچی در سال 1327 هجری شمسی در روستای سراب حمام از توابع شهرستان پلدختر دیده به جهان گوشود.وی تحصیلات ابتدایی را در روستای زادگاهش به پایان رساند . شهید شکارچی پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامیبقه نهاد مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی راه یافت ودر هر نقطه از کشور به خصوص کردستان که به وی ماموریت داده می شد جانانه به سرکوبی ضد انقلاب می پرداخت . پس از شروع جنک تحمیلی شهید شکارچی به سوی جبهه های حق علیه باطل شتافت وفداکاری شهید در مناطق عملیاتی زبانزد همرزمان اوست. وی حدود شش سال در جبهه به جهاد پرداخت ودر این مدت درسمت فرماندهی گردانها انبیاء،مالک اشتر لشگر 57 حضرت ابوالفضل لرستان وگردان محرم از لشگر ولیعصر خوزستان انجام وظیف نمود وبارها از ناحیه چشم وپا ودست مجروح گردید .تا اینکه سر انجام در تاریخ 29/2/65 در عملیات ظفرمند حاج عمران به فیض عظیم شهادت نائل آمد.

مراکز درمانی

بيمارستان امام خمینی شهرستان پلدختر در سال 1389 با حدود 5 هزار متر زير بنا عرصه راه اندازي گرديد و در حال حاضر با 64 تخت و بخشهای اطفال و نوزادان ،بخش زنان و بخش مردان ، CCU ،اتاق عمل، زایشگاه ،اورژانس ،بخش دیالیز و واحد دیابت در حال فعاليت مي باشد.

مراكز مذهبي و زيارتي

مقبره سيد سهل الدين ، مقبره بابازيد ،مقبره سيد نعمت اله جزايري ،مقبره آقا سيد علي منطقه طايي ومقبره خليل اکبروامام زاده احمد(شاه احمد )

علامه سیدنعمت الله جزایری

محله های پلدختر

پلدختر دارای ۳ محلهٔ اصلی می‌باشد. این محله‌ها عبارتند از: پشت بهداری، ولاب و دردیا. هم چنین ۵ کوی: کوی پاسداران، کوی بسیجیان (تنگ علی)، کوی فرهنگیان، کوی شهرداری، کوی سازمانیها. قدیمی ترین این محله‌ها محلهٔ پشت بهداری و قدیمی ترین کوی، کوی سازمانیها می‌باشد.

گزارشگر:علی صفرمرادی

منبع:بیان روز