شهر قوچان را با شهر باستانی اشک یا ارسکه یک دانسته اند. این شهر در قرون وسطی به نام خبوشان و خوجان معروف بود. این شهر در زمان هلاکو تجدید بنا شد و نوه هلاکوخان، ارغون خان بروسعت آن افزود. در زمان غازان خان یک معبد بودایی در این شهر بنا گردید.
همچنین در طول تاریخ، این شهر چندین بار به علت زلزله ویران شده است؛ اما دوباره ساخته شده و رونق دوباره یافته است. آثار به جامانده در این شهر عمدتاُ به قرن ششم هجری تعلق دارند. چشمه گرماب قوچان یکی از محل‌های دیدنی این شهر است.
مکان های دیدنی و تاریخی
آرامگاه بابا حسن در روستای خسرویه، آستانه شهر کهنه، امام زاده اسماعیل بن موسی بن جعفر(ع) در آبادی جرتوده، امام زاده جعفر در۳ کیلومتری شهر قوچان، امام زاده حسین اصغر در سر ولایت، امام زاده حسین بن حسن مجتبی در نوروزی، امام زاده علی بن موسی در آبادی شرف، تپه چیلغانی در قوچان، تپه زوباران درقوچان، تپه‌فتح‌آباد در ۵ کیلومتری باختر قوچان، تپه نادری (مروارید تپه) در شمال باختری شهر قوچان، تپه یام در شمال فاروج، قلعه تپه در ۱۵ کیلومتری شهر قوچان و مدرسه عوضیه یا مسجد جامع برخی از مکان های دیدنی و تاریخی این شهرستان را تشکیل می دهند.
صنایع و معادن
از صنایع ماشینی و معادن شهرستان قوچان اطلاعات مستندی در دست نیست. مهم ترین صنایع دستی مردم قوچان، عبارت‌اند : پوستین دوزی، نمد مالی، گلیم بافی، دوختن چاروق (گونه ای کفش)، ساغری، گیوه و کفش، کمخت، فرش، قالیچه بافی، جاجیم بافی، عرقچین دوزی، جوراب بافی، دستکش پشمی، کیسه حمام، گونه ای لباس مردانه از برک (پشم نرم بز و گوسفند) که در اصطلاح محلی چوخه نام دارد.
کشاورزی و دام داری
کشاورزی قوچان از گذشته پر رونق بوده، به طوری که آن را خمیرخانه یا انبار خراسان رضوی می نامیده اند. در قوچان، غلات به طور آبی و دیمی کشت می شود. سایر فرآورده های کشاورزی آن عبارتند از : چغندرقند، آفتابگردان، لوبیا روغنی (سویا)، سیب زمینی، پیاز، سبزیجات، میوه های جالیزی، گیاهان علوفه‌ای، حبوبات، باغ های انگوری و سیب درختی. گله داری و دام‌پروری نیز از کارهای مهم تولیدی مردم قوچان است. کره، ماست، روغن و پنیر قوچان بسیار معروف و مرغوب است. هم چنین مرغ‌داری و پرورش طیور به روش سنتی و صنعتی رواج دارد.
مشخصات جغرافیایی
شهرستان قوچان، با پهنه ای حدود ۶۸۶۸ کیلومتر مربع، در شمال استان خراسان رضوی، از نظر جغرافیایی در ۳۷ درجه و ۷ دقیقه پهنای شمالی و ۳۸ درجه و ۳۰ دقیقه درازای خاوری قرار دارد. این شهرستان از شمال به جمهوری ترکمنستان، از باختر به شهرستان های شیروان و اسفراین، از خاور به شهرستان های درگز و چناران و از جنوب به شهرستان های نیشابور، چناران و سبزوار محدود است. هوای قوچان معتدل و نیمه مرطوب بوده و بیش ترین درجه حرارت در تابستان ها ۳۵ درجه بالای صفر و کم ترین آن در زمستان ها، ۱۰ درجه زیر صفر است. میانگین بارندگی سالیانه قوچان،۴۱۰ میلی‌متر گزارش شده است. راه های مهم قوچان، عبارت‌اند از :
۱- راه قوچان – مشهد، به درازای ۱۳۰ کیلومتر
۲- راه قوچان – سبزوار، به درازای ۱۶۳ کیلومتر
۳- راه قوچان – بجنورد، به درازای ۱۲۰ کیلومتر
۴- راه قوچان – درگز، به درازای ۱۲۰ کیلومتر
۵- راه قوچان – باجگیران، به درازای ۸۴ کیلومتر
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
بر پایه آثار تاریخی در حدود ۲۵۰ پ. م، از قوچان به نام های «آساآک»، «آشاک» و «آرسکا» یاد شده است. آساآک (آساک) جزو ناحیه دهستان خراسان بوده، که در روزگار باستان «پارت» خوانده می شده است. پژوهشگران بانی آن را اشک اول و محل آن را قوچان امروزی دانسته اند. قوچان از اوایل دوره اسلامی تا اوایل چیره گی مغول، به نام های «استوا» (استو)، «خوجان» و «خبوشان» نامیده می شد. شاه عباس بزرگ صفوی (۹۹۶-۱۰۳۸ هـ . ق) برای جلوگیری از تاخت و تاز ازبکان به خاور ایران، گروه هایی از ایلات باختر ایران از جمله ایل زعفرانلو را به قوچان کوچ داد. در سفری که نادر شاه افشار به سمرقند و بخارا کرد، چندین صفحه قرآنی را که به خط غیاث الدین بایسنقر نگاشته شده است و در آرامگاه تیمورلنگ جای داشت، به قوچان آورد. بعدها به دستور ناصرالدین شاه قاجار، دو برگ از آن، به موزه تهران منتقل شد. شهر قوچان چندین بار در سال های ۱۲۶۷ هـ . ق (۱۸۵۱ م)، ۱۲۷۸ هـ . ق (۱۸۶۱ م)، ۱۳۱۲ هـ . ق (۱۸۹۴ م)، در اثر زلزله آسیب دیده ویران شد. در ۱۳۱۳ هـ . ق (۱۸۹۵ م)، شهر کنونی به کمک محمد ناصر خان شعاع الدوله – رئیس ایل زعفرانلو – توسط مهندسان روسی، در ۱۲ کیلومتری شهر کهنه بنا شد.
