مبحث چهل و یکم صالحین: پیشواز بهاران

سلام به همه ی دوستان راسخونی

پیشواز بهاران

ما ایرانیها آیین ورسوم کهن وزیبا زیاد داریم  که یکی از اونها عید نوروزمونه, و الان هم هممون در تکاپوی آمادگی برای اون هستیم.

از مراسم پیشواز عید, خرید لباس و لوازم نو, آجیل و میوه و... است که همه ایرانیان  از اوایل اسفند  تصمیم  به تهیه آنها می گیرند انشاالله که دل ها هم  به همرا ه سال جدید نوبشه.

از دیگر رسومات باید به موضوع باب میل خانم ها اشاره کرد که خونه تکونیه . در این مراسم طی  یک عملیات ضربتی, خانم خونه همه رو مجبور به تمیز کاری می کنه.!!!

در بسیاری از مناطق کشور عزیزمون ایران,از اواسط اسفند ماه بذر سبزه رو رشد می دن تا در شب عیددر سفره هفت سین در کنار قرآن  ,ماهی قرمزو تخم مرغ رنگی ازش استفاده کنن.

مراسم پر هیجان و جذاب بعدی چهارشنبه سوری هست که در چهارشنبه آخر سال برگزار میشه وخیلی شیرین و به یاد موندنیه  مخصوصا برای کوچکترها.

حالا نوبت شماست بفرمایید...

منتظریم مارو به خاطرات ,آداب و رسوم ومطالب زیبای دست نویستون مهمون کنید.

استقبال سال نو از دیرباز با برنامه های مختلفی از جمله خانه تکانی آغاز می شود. خانه تکانی سنتی است که همراه دیگر آداب در روزهای پایانی سال از تازگی بهار الگو گرفته است...

نو شدن امری است که ابتدا از خانه ها شروع می شود و به دنبال آن به افراد یادآوری می کند که باید خود را در سال جدید متحول کنند.
به باور ایرانیان نظافت خانه و دور ریختن وسایل قدیمی و تعمیر خانه، زندگی و روحیه آنان را نو و شاداب می کند و این شادابی و تازگی روحیه مضاعفی را به آنان برای آغازی نو می دهد.
سالی که در آن همه مصمم هستند با انگیزه و انرژی بیشتری به زندگی ادامه دهند. برخی روانشناسان در تحلیل کارکردهای این سنت پسندیده معتقد هستند خانه تکانی به افراد جرأت رهایی از وابستگی ها را می دهد و فرصت دور ریختن خاطرات بدی که در ذهن خود بایگانی کرده اند را ایجاد می کند. خانه تکانی، اولین مشخصه نزدیک شدن به سال نو و روزهایی دیگر است سالی که در آن باید همراه با تمیز کردن پلیدی های مادی، پلیدی های روحی را نیز دور کرد.
● تأثیرات روحی
متخصصان و کارشناسان تأثیرات خانه تکانی را از ابعاد گوناگون بر افراد مؤثر می دانند.
دکتر هدی خسروان، روانشناس در این مورد می گوید: «تمیز کردن، و مرتب نگه داشتن محیط، نظم و انضباط در محیط خانه و زندگی از پدیده هایی هستند که انسان ها همواره به آن توجه داشته اند و ترجیح می دهند به این شیوه زندگی خود را اداره کنند. پاکیزگی پیش از آنکه، اهمیت جسمانی و سلامت برای جسم و بدن انسان داشته باشد، روی روح و روان انسان مؤثر است.»
خانه تکانی از جمله سنت هایی است که از ماه پایانی سال شروع می شود و تا قبل از پایان گرفتن سال تمام می شود. دکتر محمود روح الامینی، مردم شناس درباره این سنت می گوید: «خانه تکانی بیشتر به شستن و تمیز کردن لوازم خانه مثل فرش و لباس و همچنین خریدن وسیله های نو و تعمیر کردن وسایل مربوط می شود. کوشش خانواده برای تمیز کردن وسایل خانه یک فعالیت دسته جمعی است و آنها سالی یکبار آنها را به بهانه جشن سال نو و تمیز کردن اسباب خانه دور هم جمع می کنند.»
خانه تکانی از جمله سنت هایی است که در طول سالیان سال در جامعه کهن ایرانی باقی مانده است و علاوه بر اعتقادات مذهبی ما هویت ملی ما را نشان می دهد. کارکرد خانه تکانی عامل مهمی است که در طول تاریخ این سنت را پا برجا نگه داشته است و از محو شدن آن جلوگیری کرده است. دکتر احمد عبداللهی جامعه شناس معتقد است: «خانه تکانی یک سنت دیرینه ای است که چند هزار سال قدمت دارد و یک رسم ارزشمندی است که به دلیل کارکردهای متنوع آن در تمامی ابعاد روحی و جسمی زندگی افراد همچنان در فرهنگ ما جاری است. بعضی رسم ها در طول تاریخ محو می شوند اما بعضی رسوم مثل سنت خانه تکانی نه تنها محو نمی شوند بلکه ارزش آنها روز به روز نیز بیشتر می شود.»
دکتر عبداللهی می افزاید: «در شهرهای بزرگی مثل تهران در طول یک سال آلودگی زیادی بر وسایل زندگی می نشیند و اگر خانه تکانی سالانه که با دقت و وسواس خاصی انجام می گیرد، نباشد، خانه رنگ تمیزی و پاکیزگی نمی بیند. این در حالی است که در خانه تمیز، احساس شادمانی بوجود می آید، بطوری که افراد آن خانه احساس می کنند پس از یک سال کار و خستگی مداوم آرامش تازه ای را به دست آورده اند.»
● دیدگاه اسلام
خانه تکانی همچنین ریشه در باورهای اعتقادی ما دارد. دین اسلام همواره بر نظافت و رعایت بهداشت تأکید داشته است و متحول شدن و رنگ تازه بخشیدن به زندگی مورد توجه خاصی است. حجت الاسلام داوود زارع، معاون امور خانواده نهاد حوزوی جامعة المصطفی می گوید: «نظافت و زیبایی در اسلام یک اصل است که در روایات هم بر آن تأکید شده و پاکیزگی از صفات انبیا است و مسلمانان و تمام ادیان بر این اصل تأکید دارند.
خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد. انبیا و پیغمبر اسلام دعوت کننده مردم به نظافت و پاکیزگی بوده اند و این یک اصل مسلم در تمامی تعالیم ادیان الهی است.»
رسوم و آئین های نوروزی که از روزگاران کهن از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته و به یادگار مانده است، مراحل مختلفی دارد. دکتر روح الامینی می گوید: «خانواده ها رسم خانه تکانی را مبارک می دانند و باور مردم از خانه تکانی بیرون کردن گرد و غبار سال گذشته و استقبال از سال پیش رو است با این عقیده که در خانه شسته شده و تمیز، به استقبال بهار و طبیعت با طراوت و زیبا بروند که به تازگی این سنت، علاوه بر خانه ها در تمام خیابان های شهر و محل کار افراد نیز انجام می شود که آن هم خانه تکانی شب عید است و نشان دهنده گسترده شدن این سنت در جنبه های مختلف زندگی مدرن امروز است.»
به عقیده جامعه شناسان و مردم شناسان این رسم کارکردهای بسیاری دارد. عده ای خود را وابسته به اشیا و وسایل غیرضروری می دانند که تنها جای سکونت آنها را اشغال کرده است، این مسئله در آنان فشار فکری و ذهنی بوجود می آورد. سخن معروفی است که می گوید هرچه بیشتر داشته باشیم نگرانی بیشتری خواهیم داشت و همچنان که سال ها می گذرد ما بیشتر وابسته وسایل خود می شویم. این در حالی است که سبک کردن اسباب خانه همیشه مایه آسایش و آرامش ذهنی افراد خواهد شد.
دکتر عبداللهی، جامعه شناس با اشاره به کارکردهای مختلف این سنت می گوید: «رسم خانه تکانی سنتی است که کارکردهای متعددی دارد و در سایر جنبه های زندگی اجتماعی نیز تأثیرگذار است. مثلاً زمانی که این کار را شروع می کنید متوجه می شوید که بسیاری از وسایلی که مدت ها بلااستفاده بوده و کاربردی نداشته اند در کنار خود جمع کرده اید و اکنون زمان آن رسیده است که به زندگی خود تغییری بدهید و حتی وسایل اضافی خود را ببخشید که این عمل خود روحیه بخشیدن را در فرد قوت می بخشد و او را از وابستگی به مال زیاد رها می کند.»
● نظم و انضباط
انباشتگی بیش از حد وسایل زندگی، بلاتکلیفی و فشار در ذهن افراد بوجود می آورد و بی نظمی نیز او را آشفته کرده و دچار خمودگی و افسردگی می کند که در نتیجه آن انرژی و کارآیی اش کاهش پیدا خواهد کرد.دکتر خسروان، روانشناس معتقد است: «ذهن انسان بطور طبیعی طوری خلق شده که پیوسته می خواهد نظم و انضباط به خود بدهد و انسان در محیط های منظم کارآمدی بیشتر و مفیدتر دارد. خصوصاً آنکه دیده می شود افراد در محیط های شلوغ احساس کلافگی بیشتری کرده و غمگینی و افسردگی بیشتری احساس می کنند.»
این روانشناس می گوید: «انسان وقتی که محیط خود را تکراری و پر از رخوت ببیند سعی می کند با تحولاتی جدید در زندگی، این احساس را از خود دور کند. بنابراین تغییر دکوراسیون خانه و اقدام به پاکیزگی و خانه تکانی از جمله سنت هایی است که افراد برای ایجاد تحولات روحی و روانی در خود و خانواده شان اجرا می کنند.»
دکتر روح الامینی، استاد علم مردم شناسی نیز با اشاره به این که نوروز یکی از بزرگترین جشن های ایرانیان است درباره کارکردهای سنت خانه تکانی به عنوان یکی از مراحل جشن نوروز می گوید: «خانه تکانی به آدم ها روحیه تازه و طراوت می دهد و تردیدی نیست که از یک نگاه نو و تازه به بیرون نگاه کردن، به انسان آرامش و دلگرمی می دهد. این سنت به عنوان یکی از مراحل جشن نوروز در هیچ جای دنیا به این شکل پررنگ نیست. از این روی است که بزرگداشت آئین های ملی و احترام به هویت ملی و فرهنگی ما با انجام این سنت پررنگ تر می شود.»
علاوه بر هویت ملی، خانه تکانی ریشه در اعتقادات مذهبی ما دارد و نشان می دهد دین اسلام پیروان خود را به رعایت بهداشت که لازمه ارتقای سطح کارآمدی افراد یک جامعه است دعوت می کند. به گفته حجت الاسلام زارع هر سنتی که ما را به نظافت دعوت کند در راستای دستورات دینی و انبیای الهی است، خصوصاً در شروع فصل بهار که با زنده شدن طبیعت نشاطی در کل عالم و در همه مردم بوجود می آید و بهار مظهر جمال خلقت است و در این فصل عالم طبیعت از حالت خمودگی به حالت زندگی و نشاط برمی گردد و این سنت نیز اشاره به این مسئله دارد.»
وی می گوید: «در روایات از کسانی که بهداشت را رعایت نمی کنند بشدت مذمت شده است و کسانی که اطراف خود را پاکیزه نمی کنند، مانند بعضی از امت های مورد غضب الهی هستند. همچنین از نظر اسلام نظافت، شیاطین را از محیط زندگی انسان و روح او دور می کند و هر سنتی که انسان ها را به این اصل سوق دهد، مورد تأیید اسلام است و سنت خانه تکانی در این راستا قرار دارد.»
● انسجام خانوادگی
خانه تکانی همچنین قدرت انسجام میان افراد را در خانواده افزایش می دهد و روحیه کار دسته جمعی را بالا می برد. دکتر خسروان می گوید: «خانه تکانی روحیه کار دسته جمعی را در میان افراد یک خانه بالا می برد و به آنها آموزش می دهد خانه تکانی و مسئولیت پاکیزه نگه داشتن خانه نباید تنها بر دوش یک نفر باشد و بهتر است سایر اعضای خانواده با هم همکاری کرده و بطور دسته جمعی خانه تکانی کنند. در این صورت یک نفر احساس خستگی و نارضایتی نخواهد کرد. وقتی که تمام خانواده با یکدیگر همکاری می کنند، جو صمیمانه ای پدید می آید. حتی مادران و همسران باید از اعضای خانواده بخواهند تا خود اتاق و وسایل شان را تمیز و مرتب کنند. در این صورت افراد خصوصاً کودکان مسئولیت پذیری را فراخواهند گرفت و احساس مشارکت برای آنان درونی می شود.»
حجت الاسلام زارع نیز خاطرنشان می کند: «خانه تکانی اشاره ای هم به مسائل اخلاقی و معنوی دارد. به این شکل که ما در خانه تکانی آلودگی ها را از اطراف خود دور می کنیم و به نظافت روی می آوریم. در دین اسلام نیز به ما تأکید شده که نسبت به آلودگی های روحی و اخلاقی خانه تکانی کنیم. یعنی همان طور که پلیدی های مادی را از خود دور می کنیم صفات بد اخلاقی را نیز از خود دور کرده و به نظافت روحی بپردازیم.»

   به نام خدا

             چهار شنبه سوري

تق تق تق.. قژقژژژ... بمب بمبمب...اين هاازجمله صداهايي است كه به گوش مي رسد.  آ سمان شهرانواع نورها را دارد مي بيند.امشب چهارشنبه سوري است.

به طوركلي جشن هاي ايراني را مي توان ازچهارجنته مورد بررسي قرار داد:1- ديدگاه اسطوره وتاريخ  2- جنبه ي ديني،مذهبي،ماوراءالطبيعه واعتقادي 3- وجه فرهنگي، اجتماعي وسياسي 4- جنبه ي طبيعي، نجومي ورخدادهاي فلكي.

بااين تقسيم بندي بسياري از ايزدان آريايي با پديده هاي طبيعت ارتباط داشتند، به بيان ديگرهريك از ايزدان نگهبان آب ها يا بادوآتش بودند.به طور كلي اساطيرايراني همانند ميترا،آناهيتا، هوشنگ ، منوچهر،فريدون، آرش ، تيشتر ، كاوه ي آهنگرو... شالوده وطراح اصلي جشن هاي ايراني هستند.

آتش درنزد ايرانيان باستان مقام بسيار والايي داشت.آن ها آتش را به نوعي فرزند اورمزد مي دانستندوعقيده داشتند كه مي تواند ناپاكي ها وتاريكي هارا ازميان بردارد.بنابراين درميان جشن هاي مهم ايرانيان، به جشن هاي مخصوص آتش برخورد مي كنيم واز آن ميان دو جشن آنش ازبقيه معروفتر .مهمترند: جشن سده وجشن سوري.

رسم آتش افروزي پيش ازعيد، بسياركهن وحتي به دوران هند واروپايي برمي گردد.واژه ي سوري، صفت پهلوي سوريك است. (ايك) پسوند نسبت است و(سور) به معني سرخ است.

چهارشنبه سوري را از آن جهت سوري گفته اند كه درآن آتش سرخ افروخته مي شد.اين آتش دردوره ي ساسانيان درشب آغاز ششمين گاهنبار افروخته مي شد.انتخاب اين زمان براي اين جشن شايد ازاين جهت بود كه تصور مي شدفروهر هابا ديدن دود وآتش، جايگاه دودمان خويش را خواهند شناخت وبدان سو پرواز خواهند كرد.

افروختن آتش درچهازشنبه وبرپاداشتنجشن سوري، مسلمادردوره ي اسلامي رايج گشته ودرآغاز دوره ي اسلامي،اختصاص به روز چهارشنبه ي آخر سال نيز نداشته است.اين جشن درايران باستان ، دريكي از چند شب آخر سال برگزار مي شد.اين جشن دردوره ي اسلامي به خاطر اين كه اعراب چهارشنبه را نحس مي شمردند جشن سوري را درروز چهارشنبه ي آخر هرسال تثبيت كردند وازآن زمان به بعد، اين سنت رادر آخرين چهارشنبه ي سال شمسي قرار دادند.برخي زمان تثبيت آن را مربوط به دوره ي خلفاي بني عباس مي دانند.حتي بعضي از خلفا با ايرانيان همراه مي شدند.

اين جشن داراي ويژگي ها ومراسم خاصي نيز بوده است كه بسيار ي از آنه با اندك تغييراتي هنوز هم ادامه دارد:1- آجيل مشكل گشا  ( لرك، آجيل گاهنبار) ازهفت نوع ميوه ي خشك شامل: پسته ، بادام، سنجد، كشمش، گردو، برگه ي هلو،انجير وخرما.

 اين رسم نمادتقديم هدايايي است كه براي فروهرها در نظر گرفته مي شود تا موجب خشنودي آن ها گردد.

2- فالگوش  وفال كوزه  3- آش چهارشنبه سوري  4- كجاوه بازي وشال اندازي 5- افروختن آتش   6- قاشق زني 7-نقاره زدن  8- عبور از زير توپ مرواريد 9- نمك دادن 10- آتش زدن پارچه واسپند 11- رفتن به مناطق متروك.غارها 12- شكستن تخم مرغ وكوزه 13- ترقه بازي

 مسلما رسوم مناطق مختلف با يكديكرتفاوت هايي نيز دارد.

 درروستاي هليله ومناطق هم جوار با دريا دراستان بوشهر به علت اين كه ماه صفر را ماهي سنگين به حساب مي آوردند چهارشنبه ي آخر صفر هنگام غروب آفتاب كنار ساحل جمع مي شدند وبا پرتاب سنگ به درون آب دريا وخواندن عبارت ( درده غمم دربيشو توكهه دريه بيشو)

 سعي مي كردند، سنگيني وحتي نحسي اين ماه را از خود بيرون كنند.

 منابع : جشن ها وآيين هاي شادماني در ايران، ابوالقاسم آخته،انتشارات اطلاعات، 1385

          نوروز ايرانيان ، نازيلا ناظمي،مؤسسه ي كتاب همراه، 1377

سلام

به نظر من، چهارشنبه سوری یه رسم مسخره و مزخرفیه. برای مردم نا امنی درست کردن و به خودشون و بقیه آسیب زدن که نشد رسم. إن شاء الله که هر چه زودتر محو بشه...  حالا به غیر از این، خیلی از کارای عید نوروز هم که اشتباهاً به حساب آداب و رسوم میذارن، اضافی و اَلَکیست...

یکی ازرسومی که در4 شنبه سوزی نه ببخشید4 شنبه سوری مرسومه که اصلا"درشهرای بزرگی چون مشهدرعایت نمیشه ملاغه زنیه که معمولا"آقایون وپسرهاباملحفه سرکردن بجای چادربه درب منازل مردم رفته ومردم یاخونواده ها داخل کاسه ایکه همراه خودشون دارندشیرینی وشکلات وگردووکشمش می گذارندرسم شیرینیه که اززمان قدیم تاحالامرسوم بوده البته درروزگارفعلی خصوصا"درشهرهای بزرگ رعایت نمیشه وفقط ترقه ونارنجک وبمب می ترکونن.باتشکر

زیبایی های بهار یکطرف ؛ سختیهای خونه تکونی یک طرف

اتش روشن کردن خیلی خوب اما به شرطی که به دیگان صدمه وارد نکنیم

خانه تکان خیل خوب ولی از یه لحاظ بد بعد ش باید بیفتی دنبال داروی کمر درد 

متن کامل:

«اِذا رَأَیتُم الرَّبیعَ فَأَکْثِروا ذِکرَ النُّشورِ؛ هر وقت بهار را دیدید، بسیار از قیامت یاد کنید»

نرم نرمک می رسد اینک بهار، خوش بحال روزگار، خوش بحال چشمه ها و دشت ها

خوش بحال دانه ها و سبزه ها، خوش بحال غنچه های نیمه باز

گل، هویت بهار است. و بهار آیینه ی قیامت. در این آیینه خود را تماشا کنیم

بهار، ره آورد تفاهم زمین و آسمان است. بهار، محصول یگانگی استسش